Produkty kosmetyczne mogące być pomylone ze środkami spożywczymi
Wobec produktów, takich jak kosmetyki, które ze względu na swój wygląd mogą być pomylone ze środkami spożywczymi, istnieje możliwość nałożenia zakazu udostępniania na rynku. Publikacja przedstawia spór dotyczący kul do kąpieli, których wygląd imituje produkty spożywcze, zagrażając bezpieczeństwu konsumentów, zwłaszcza dzieci.
Tematyka: produkty kosmetyczne, środki spożywcze, zagrożenie dla zdrowia, dyrektywa 87/357/EWG, Trybunał Europejski
Wobec produktów, takich jak kosmetyki, które ze względu na swój wygląd mogą być pomylone ze środkami spożywczymi, istnieje możliwość nałożenia zakazu udostępniania na rynku. Publikacja przedstawia spór dotyczący kul do kąpieli, których wygląd imituje produkty spożywcze, zagrażając bezpieczeństwu konsumentów, zwłaszcza dzieci.
Wobec produktów, takich jak kosmetyki, które nie są produktami spożywczymi, ale ze względu na swój kształt, zapach, kolor, wygląd, opakowanie, etykiety, pojemność lub wielkość mogą zostać uznane przez konsumentów, w szczególności przez dzieci, za środki spożywcze, które mogą spowodować zagrożenie ich zdrowia - może zostać nałożony przez krajowy organ zakaz udostępniania na rynku. Jednakże, zdaniem TS, przepisy dyrektywy 87/357/EWG nie wprowadzają domniemania niebezpiecznego charakteru takich produktów. Stan faktyczny G. jest spółką prawa angielskiego, która wytwarza produkty kosmetyczne takie jak kule do kąpieli. Produkty te są dystrybuowane na Litwie m.in. za pośrednictwem strony internetowej. Litewski urząd ochrony konsumentów wezwał dystrybutora produktów G. na Litwie do przedstawienia mu w odniesieniu do kul do kąpieli (dalej: sporne produkty) informacji niezbędnych do celów kontroli. Dystrybutor poinformował, że wycofał je ze sprzedaży na tej stronie. Po przeprowadzeniu kontroli urząd wydał decyzje stwierdzające, że te produkty nie spełniają wymagań litewskiego prawa, ponieważ ich wygląd zewnętrzny imituje środki spożywcze pod względem wyglądu, zapachu, kształtu i wielkości, zaś z uwagi na swój wygląd wskazujący na przeznaczenie inne niż rzeczywiste zagrażają one zdrowiu lub bezpieczeństwu konsumentów, w szczególności dzieci i osób starszych. Stanowisko TS Zgodnie z art. 1 ust. 1 dyrektywy Rady 87/357/EWG z 25.6.1987 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich dotyczących produktów, których wygląd wskazuje na przeznaczenie inne niż rzeczywiste, zagrażających zdrowiu lub bezpieczeństwu konsumentów (Dz.Urz. UE L z 1987 r. Nr 192, s. 49) ma ona zastosowanie do produktów, których wygląd wskazuje na przeznaczenie inne niż rzeczywiste, zagrażających bezpieczeństwu lub zdrowiu konsumentów. W myśl art. 1 ust. 2 dyrektywy 87/357/EWG „produkty, których wygląd wskazuje na przeznaczenie inne niż rzeczywiste, zagrażające bezpieczeństwu lub zdrowiu konsumentów” są to produkty, które nie są wprawdzie środkami spożywczymi, lecz ze względu na swój kształt, zapach, kolor, wygląd, opakowanie, etykiety, pojemność lub wielkość mogą zostać uznane przez konsumentów, w szczególności przez dzieci, za środki spożywcze, a w konsekwencji mogą zostać spożyte poprzez umieszczenie ich w jamie ustnej, wyssanie lub połknięcie, co wiąże się z zagrożeniem i może skutkować na przykład uduszeniem, zatruciem, przebiciem lub niedrożnością przewodu pokarmowego. Trybunał stwierdził, że treść tych przepisów nie wskazuje, aby ustanawiały one domniemanie niebezpiecznego charakteru produktów, których wygląd wskazuje na przeznaczenie inne niż rzeczywiste, lub zobowiązanie do wykazania przez właściwe organy krajowe za pomocą obiektywnych i potwierdzonych danych, że okoliczność umieszczenia w jamie ustnej, wyssania lub połknięcia takich produktów wiąże się z zagrożeniem i może skutkować na przykład uduszeniem, zatruciem, przebiciem lub niedrożnością przewodu pokarmowego. Trybunał wskazał, że art. 1 dyrektywy 87/357/EWG nie ustanawia związku przyczynowo‑ skutkowego pomiędzy okolicznością, że wygląd produktu wskazuje na przeznaczenie inne niż rzeczywiste, a okolicznością, że zagraża on bezpieczeństwu lub zdrowiu konsumentów, lecz ogranicza się do stwierdzenia, że produkt jest objęty ustanowionym w dyrektywie 87/357/EWG zakazem obrotu, przywozu, produkcji lub wywozu, jeżeli spełnione są cztery kumulatywne przesłanki. Po pierwsze, produkt powinien być produktem nieżywnościowym mającym kształt, zapach, kolor, wygląd, opakowanie, etykiety, pojemność lub wielkość środka spożywczego. Po drugie, te cechy powinny być tego rodzaju, że konsumenci, w szczególności dzieci, mogą uznać produkt za środek spożywczy. Po trzecie, w konsekwencji produkt miałby móc zostać spożyty przez konsumentów poprzez umieszczenie go w jamie ustnej, wyssanie lub połknięcie. Po czwarte, okoliczność umieszczenia tego produktu w jamie ustnej, wyssania go lub połknięcia mogłaby wiązać się z zagrożeniem i mogłaby skutkować na przykład uduszeniem, zatruciem, przebiciem lub niedrożnością przewodu pokarmowego. Trybunał stwierdził, że dyrektywa 87/357/EWG nie zawiera przepisu ustanawiającego domniemanie niebezpiecznego charakteru produktów, których wygląd wskazuje na przeznaczenie inne niż rzeczywiste, ani w szczególności domniemanie, że okoliczność umieszczenia w jamie ustnej, wyssania lub połknięcia takich produktów wiąże się z takim zagrożeniem, lecz przeciwnie, prawodawca Unii wymaga w ramach tej ostatniej przesłanki, by tego rodzaju ryzyko było oceniane w każdym konkretnym przypadku. Ponadto interpretowanie art. 1 ust. 2 dyrektywy 87/357/EWG w ten sposób, że ustanawia on takie domniemanie, prowadziłoby de facto do zakazu wprowadzania do obrotu takich produktów. Tymczasem celem dyrektywy 87/357/EWG nie jest co do zasady zakaz wprowadzania do obrotu wszystkich produktów, które nie są środkami spożywczymi i które mogą być mylone z takimi środkami. Z art. 1 dyrektywy 87/357/EWG wynika, że ta dyrektywa ma zastosowanie do nieokreślonej liczby produktów o określonych cechach, w odniesieniu do których należy ustalić w każdym przypadku z osobna i w zależności od każdego państwa członkowskiego, czy mogą one powodować ryzyko, o którym mowa w tej dyrektywie. Dyrektywa 87/357/EWG zakłada zatem, że właściwe organy krajowe oceniają w każdym przypadku, czy przesłanki wymienione w art. 1 dyrektywy 87/357/EWG są spełnione i uzasadniają przyjęcie decyzji o zakazie wprowadzania do obrotu produktu na podstawie art. 2 dyrektywy 87/357/EWG, tak aby mogła ona zostać poddana kontroli administracyjnej lub sądowej. W tym celu powinny one ocenić, w przypadku gdy rozpatrywany produkt ma wygląd lub zapach środka spożywczego, nie tylko prawdopodobieństwo uznania go za środek spożywczy i z tego względu spożycia poprzez umieszczenie go w jamie ustnej, wyssanie lub połknięcie, ale również ryzyko związane z takim działaniem. Ocena ta powinna, po pierwsze, opierać się na obiektywnych cechach rozpatrywanych produktów. A zatem produkt, który jedynie ogólnie ma wygląd lub zapach środka spożywczego, prawdopodobnie nie zostanie pomylony z takim środkiem. Takie cechy, a w szczególności materiały i skład produktu nieżywnościowego, o których w stosownych przypadkach informuje sprzedawca tego produktu, muszą również służyć ustaleniu, czy okoliczność umieszczenia w jamie ustnej, wyssania lub połknięcia takiego produktu wiąże się z zagrożeniem i może skutkować na przykład uduszeniem, zatruciem, przebiciem lub niedrożnością przewodu pokarmowego. Ta ocena powinna, po drugie, uwzględniać wrażliwość związaną z kategoriami osób i konsumentów, którzy mogą mieć kontakt z produktami przypominającymi środki spożywcze, w tym w szczególności dzieci, jak wynika z treści art. 1 ust. 2 dyrektywy 87/357/EWG. Trybunał stwierdził, że chociaż powyższa ocena powinna dotyczyć czterech przesłanek ustanowionych w art. 1 ust. 2 dyrektywy 87/357/EWG, to ani ten, ani żaden inny przepis tej dyrektywy nie wymaga od właściwych organów krajowych wykazania na podstawie obiektywnych i potwierdzonych danych, że konsumenci pomylą te produkty ze środkami spożywczymi, oraz że zostało wykazane ryzyko uduszenia, zatrucia, przebicia lub niedrożności przewodu pokarmowego. Z treści tego przepisu wynika bowiem, że wystarczy, aby czynność umieszczenia takiego produktu w jamie ustnej, jego wyssania lub połknięcia mogła powodować takie ryzyko. Ponadto, ustanowienie wymogu wykazania pewności wystąpienia tych zagrożeń jest sprzeczne z nakazem ochrony osób i konsumentów, do którego zmierza dyrektywa 87/357/EWG, i nie zapewnia właściwej równowagi między tym nakazem a nakazem swobodnego przepływu produktów, który jest celem tej dyrektywy, jak wynika z jej motywów od drugiego do piątego. Reasumując TS orzekł, że art. 1 ust. 2 dyrektywy 87/357/EWG powinno się interpretować w ten sposób, iż nie jest konieczne wykazanie za pomocą obiektywnych i potwierdzonych danych, że okoliczność umieszczenia w jamie ustnej, wyssania lub połknięcia produktów, które nie są wprawdzie środkami spożywczymi, lecz ze względu na swój kształt, zapach, kolor, wygląd, opakowanie, etykiety, pojemność lub wielkość mogą zostać uznane przez konsumentów, w szczególności przez dzieci, za środki spożywcze, a w konsekwencji mogą zostać spożyte poprzez umieszczenie ich w jamie ustnej, wyssanie lub połknięcie – wiąże się z zagrożeniem i może skutkować na przykład uduszeniem, zatruciem, przebiciem lub niedrożnością przewodu pokarmowego. Niemniej jednak właściwe organy krajowe powinny ocenić w każdym poszczególnym przypadku, czy dany produkt spełnia przesłanki wymienione w tym przepisie, i uzasadnić, że ma to miejsce. Komentarz Trybunał nie często dokonuje wykładni przepisów dyrektywy 87/357/EWG. W niniejszym wyroku odniósł się do potencjalnych zagrożeń wynikających z podobieństwa między produktem kosmetycznym a środkiem spożywczym, dla zdrowia lub bezpieczeństwa konsumentów, a zwłaszcza dzieci. Trybunał potwierdził, na podstawie wykładni językowej przepisów tej dyrektywy, że nie ustanawiają one domniemania niebezpiecznego charakteru tych produktów. Tym samym ewentualne ryzyko zagrożenia które wywołują, powinno być oceniane w każdym przypadku przez uprawnione organy krajowe. W polskim prawie uprawnionym jest Prezes UOKiK. W uzasadnieniu niniejszego wyroku TS wyjaśnił, jakie kryteria powinien wziąć pod uwagę taki organ dokonując wskazanej oceny. Stanowisko zaprezentowane w niniejszym wyroku ma znaczenie zwłaszcza dla interpretacji przepisów rozporządzenie Rady Ministrów z 6.4.2004 r. w sprawie dodatkowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i znakowania produktów, które stwarzają zagrożenie dla konsumentów przez to, że ich wygląd wskazuje na inne niż rzeczywiste przeznaczenie (Dz.U. Nr 71 poz. 644). Wyrok TS z 2.6.2022 r., Get Fresh Cosmetics, C-122/21,
Trybunał Europejski podkreślił, że dyrektywa 87/357/EWG nie ustanawia domniemania niebezpieczeństwa dla produktów kosmetycznych mylonych ze środkami spożywczymi. Ostateczna ocena ryzyka dla zdrowia konsumentów powinna być dokonywana przez organy krajowe w każdym konkretnym przypadku.