Kiedy otwarcie postępowania będzie niosło pokrzywdzenie wierzycieli?

Zgodnie z art. 8 ust. 1 PrRestr sąd może odmówić otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeśli grozi to pokrzywdzeniem wierzycieli. W przypadku, gdy samo postępowanie może zaszkodzić wierzycielom, a nie układ, sąd nie analizuje wstępnego planu restrukturyzacyjnego czy propozycji układowych. Decyduje dopiero w razie oczywistego zagrożenia dla wierzycieli.

Tematyka: art. 8 PrRestr, postępowanie restrukturyzacyjne, wierzyciele, układ układowy, Sąd Okręgowy, odmowa otwarcia postępowania, interesy wierzycieli

Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 PrRestr sąd odmawia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli
skutkiem tego postępowania byłoby pokrzywdzenie wierzycieli. Powyższa, negatywna przesłanka otwarcia
postępowania restrukturyzacyjnego występuje wówczas, gdy skutkiem pokrzywdzenia wierzycieli jest samo
postępowanie, a nie układ. W konsekwencji, w toku postępowania o otwarcie postępowania
restrukturyzacyjnego, sąd nie bada przez pryzmat art. 8 ust. 1 PrRestr wstępnego planu
restrukturyzacyjnego, wstępnych propozycji układowych, czy też możliwości zatwierdzenia i wykonania
układu. Tylko gdy sąd zidentyfikuje pewne i oczywiste pokrzywdzenie wierzycieli, wskutek samego otwarcia
restrukturyzacji, może w oparciu o art. 8 ust. 1 PrRestr oddalić wniosek o otwarcie postępowania
restrukturyzacyjnego.

Stan faktyczny
Dłużnik (…) sp. z o.o. z siedzibą w W., wniósł o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego. W czasie
rozpatrywania wniosku, Spółka nie prowadziła działalności gospodarczej, za wyjątkiem transferów finansowych
polegających na obsłudze zobowiązań i należności. Majątek spółki sprowadzał się do przysługujących jej należności.
Wstępny plan restrukturyzacyjny dołączony do wniosku o otwarcie postępowania, nie zawierał opisu działań
restrukturyzacyjnych, ani koncepcji dalszego prowadzenia działalności. Zamysłem Spółki było odzyskanie należności
na drodze podjęcia działań windykacyjnych, a następnie podzielenie uzyskanych środków między wierzycieli poprzez
realizację układu przyjętego w toku postępowania restrukturyzacyjnego.
Postanowienie Sądu Rejonowego
Postanowieniem z 2.11.2021 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie odmówił otwarcia procedury –
przyspieszonego postępowania układowego, wobec (…) sp. z o.o. z siedzibą w W. Sąd I instancji przyjął, że
docelowo restrukturyzacja ma prowadzić do zaspokojenia wierzycieli dłużnika poprzez wykonanie zawartego
i zatwierdzonego układu. W omawianej sprawie zaś, dłużnik nie zamierza dalej prowadzić działalności, a układ ma
mieć charakter likwidacyjny. Sąd Rejonowy przytoczył treść art. 8 PrRestr i wywiódł, że cele restrukturyzacji nie mogą
zostać osiągnięte. Sąd I instancji przyjął, że w takim przypadku wniosek nie może być oceniany patrząc przez
pryzmat potrzeby uniknięcia upadłości i umożliwienia mu dalszego funkcjonowania. W konsekwencji, podstawowymi
kryteriami osądu wniosku powinno być to, czy restrukturyzacja i układ doprowadzą do wyższego poziomu
zaspokojenia wierzycieli, aniżeli w postępowaniu upadłościowym, to czy występuje rzeczywista szansa na zawarcie
oraz wykonanie układu, jak również to, czy dłużnik zachowuje zdolność do pokrywania kosztów procedury
restrukturyzacyjnej.
Postanowienie Sądu Okręgowego
Zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego wywiódł dłużnik. W jej konsekwencji sprawą zajął się Sąd Okręgowy
w Warszawie, który uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi I instancji. W treści
uzasadnienia sąd odwoławczy wyjaśnił, że art. 8 ust. 1 PrRestr przewiduje konieczność odmowy otwarcia
restrukturyzacji w sytuacji, gdy źródłem pokrzywdzenia wierzycieli jest samo otwarcie postępowania, a nie układ.
Przesłanka ta nie jest zatem skorelowana z oceną zaproponowanych przez dłużnika środków restrukturyzacyjnych,
zdolności dłużnika do wykonania układu, czy też poziomu zaspokojenia wierzycieli w ramach układu. Co więcej, treść
dołączonych do wniosku propozycji układowych może w toku procedury zostać zmieniona, a plan restrukturyzacyjny
oraz propozycje układowe noszą przymiot wstępnych. W konsekwencji, w toku badania wystąpienia negatywnej
przesłanki otwarcia restrukturyzacji z art. 8 ust. 1 PrRestr, sąd restrukturyzacyjny nie analizuje efektywności
wstępnego planu i wstępnych propozycji, a także prawdopodobieństwa zawarcia, zatwierdzenia i wykonania układu.
Sąd II instancji wprost stwierdził, że powyższe nie wchodzi w zakres kognicji sądu rozpoznającego wniosek
restrukturyzacyjny.
Podkreślił nadto, że oddalenie wniosku na podstawie art. 8 ust. 1 PrRestr może nastąpić wyłącznie wówczas, gdy
pokrzywdzenie wierzycieli spowodowane otwarciem restrukturyzacji byłoby pewne i oczywiste. W prostych słowach
Sąd Okręgowy wyjaśnił, że do pokrzywdzenia wierzycieli doszłoby wtedy, gdy otwarcie procedury jest dla wierzycieli
oczywiście mniej korzystne, niż jej brak, zastrzegając jednocześnie szczególną rolę stanowiska wierzycieli, którzy są
interesariuszami postępowania i dla których to postępowanie ma być prowadzone. W ramach przykładów
wystąpienia pokrzywdzenia wierzycieli otwarciem postępowania, Sąd II instancji przywołał sytuację, gdy dłużnik ma

na celu wyłącznie obezwładnienie możliwości prowadzenia przez wierzycieli skutecznej egzekucji, przypadek
przyjęcia układu za pośrednictwem podmiotów, który zawarły z dłużnikiem pozorne umowy, czy też wystąpienie
skutku otwarcia postępowania w postaci zmniejszenia wartości składników majątku dłużnika. W końcowej części
uzasadnienia sąd odwoławczy podkreślił, że cel postępowania restrukturyzacyjnego, w postaci uniknięcia ogłoszenia
upadłości dłużnika poprzez zawarcie układu, nie może być rozumiany w taki sposób, który statuowałby zakaz
otwierania postępowań zakładających zawarcie układu o charakterze likwidacyjnym. Dodał, że taki układ również
może przynieść wymierną korzyść dla wierzycieli, bowiem zapobiega upadłości dłużnika, co pozwala zwiększyć
pułap środków uzyskanych w wyniku spieniężenia majątku dłużnika.

Komentarz
Kierunkowo należy zgodzić się z poglądem wyrażonym przez Sąd Okręgowy w opisanym orzeczeniu. Zbyt pochopne
podjęcie decyzji o odmowie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego na postawie art. 8 ust. 1 PrRestr może nie
tylko godzić w cele ustawy, ale również niesłusznie naruszyć interesy zarówno wierzycieli, jak i dłużnika. Oczywiście
do najpełniejszej realizacji ratio legis dochodzi wówczas, gdy z sukcesem przeprowadzony proces restrukturyzacji
prowadzi do odzyskania przez dłużnika zdolności do samodzielnego konkurowania na rynku i przywrócenia
rentowności prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Niemniej, mierząc się ze stanami faktycznymi,
w których zastana sytuacja dłużnika nie pozwala myśleć o kontynuowaniu działalności gospodarczej, nie można
odstępować od racjonalnego, a wręcz pragmatycznego spojrzenia na sprawę i analizy korzyści płynących z otwarcia
w takich przypadkach postępowania restrukturyzacyjnego. Warto zatem przed podjęciem decyzji o zamknięciu furtki
do ścieżki restrukturyzacyjnej, zbadać szerszy kontekst sprawy i dokonać projekcji możliwych zdarzeń,
w szczególności spoglądając przez pryzmat głównych interesariuszy postępowania, tj. wierzycieli. Może bowiem
okazać się, że samym otwarciem postępowania nie zostaną oni pokrzywdzeni, a jednocześnie procedura pozwoli na
skorzystanie z dodatkowych sposobów zaspokojenia ich interesu, a także zapewni maksymalne wyrugowanie ryzyka
faworyzowania części, spośród wszystkich wierzycieli dłużnika.

Postanowienie SO w Warszawie z 27.1.2022 r., XXIII Gz 1566/21,

Sąd Okręgowy w Warszawie podkreślił konieczność ostrożnego podejścia do odmowy otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Warto wziąć pod uwagę szerszy kontekst sprawy i interesy głównych uczestników postępowania, zwłaszcza wierzycieli, zanim podejmie się decyzję o zakończeniu drogi restrukturyzacyjnej.