Transpozycja dyrektywy o restrukturyzacji zapobiegawczej: Zmiany u podstaw restrukturyzacji

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o zmianie prawa restrukturyzacyjnego i upadłościowego, transponujący dyrektywę UE dotyczącą restrukturyzacji zapobiegawczej. Projekt wprowadza nowe rozwiązania dotyczące postępowań restrukturyzacyjnych w Polsce, w tym restrukturyzację zapobiegawczą i podział wierzycieli na grupy.

Tematyka: transpozycja dyrektywy, restrukturyzacja zapobiegawcza, podział wierzycieli, odmowa zatwierdzenia układu, ochrona przeciwegzekucyjna

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano 4.7.2022 r. projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo
restrukturyzacyjne oraz ustawy – Prawo upadłościowe (UC120), który ma na celu transpozycję do polskiego
porządku prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z 20.6.2019 r. w sprawie ram
restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności, oraz w sprawie
środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności
i umorzenia długów, a także zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 172, s. 18).
Pomimo że polskiego prawa restrukturyzacyjnego nie czeka rewolucyjna nowelizacja, to projektowane
rozwiązania wpłyną na podstawy konstrukcyjne każdego z postępowań restrukturyzacyjnych
funkcjonujących na gruncie PrRestr.
Restrukturyzacja zapobiegawcza w trzech postępowaniach
Jeżeli projekt nowelizacji ustawy z 15.5.2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1588; dalej:
PrRestr) zostanie uchwalony w obecnej treści, każdy dłużnik niewypłacalny lub zagrożony niewypłacalnością będzie
mógł skorzystać z restrukturyzacji zapobiegawczej, która będzie przeprowadzana w jednym z trzech już obecnie
funkcjonujących postępowań: w postępowaniu o zatwierdzenie układu, przyspieszonym postępowaniu układowym
lub postępowaniu układowym.
Postępowanie sanacyjne nie będzie jednak restrukturyzacją zapobiegawczą w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. a)
dyrektywy 2019/1023/UE, ponieważ będzie mogło być prowadzone wyłącznie wobec dłużnika niewypłacalnego.
Obecnie każdy rodzaj postępowania restrukturyzacyjnego może być prowadzony zarówno wobec dłużnika
niewypłacalnego, jak i tego zagrożonego niewypłacalnością.
Nowe przypadki obligatoryjnego podziału wierzycieli na grupy
Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 161 ust. 1 i 1a PrRestr propozycje układowe muszą przewidywać podział
wierzycieli na grupy, jeśli obejmują one wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo. W innych przypadkach taki podział
ma charakter fakultatywny.
Projekt nowelizacji po pierwsze wprowadza zasady wyodrębniania grup, obejmujące poszczególne kategorie
interesów; takie, jak przy wyodrębnianiu wierzycieli objętych układem przy układzie częściowym, w oparciu
o obiektywne, jednoznaczne i uzasadnione ekonomicznie lub prawnie kryteria dotyczące stosunków prawnych
wiążących dłużnika z wierzycielami.
Po drugie projektodawcy rozszerzyli zakres przypadków, w których podział wierzycieli jest obligatoryjny. Autorzy
propozycji układowych będą musieli podzielić wierzycieli na grupy, jeśli układem będą obejmowani wierzyciele,
którym przysługują wierzytelności:
1. Ze stosunku pracy, i którzy wyrazili zgodę na objęcie ich układem;
2. Z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego;
3. Zabezpieczone na składnikach majątku dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem
skarbowym lub hipoteką morską, a także przez przeniesienie na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub
innego prawa w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia.
Ponadto podział wierzycieli na grupy obejmujące kategorie interesów będzie obligatoryjny, jeśli układem będą
obejmowani wierzyciele będący wspólnikami lub akcjonariuszami dłużnika-spółki kapitałowej, posiadający udziały lub
akcje spółki zapewniające co najmniej 5% głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu
akcjonariuszy.
Odmowa zatwierdzenia układu przy jednym sprzeciwie
Wskutek norm zawartych w art. 10 ust. 2 lit. d) w zw. z art. 2 ust. 1 pkt. 6 dyrektywy 2019/1023/UE projekt ustawy
nowelizującej PrRestr oraz ustawę z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520; dalej: PrUpad)
zakłada wprowadzenie nowej przesłanki obligatoryjnej odmowy zatwierdzenia układu przez Sąd. Zgodnie z obecnym
brzmieniem art. 165 ust. 2 PrRestr sąd może odmówić zatwierdzenia układu, jeśli jego warunki są rażąco krzywdzące

dla wierzycieli, którzy głosowali przeciwko układowi i zgłosili zastrzeżenia. Ta fakultatywna podstawa wymaga, by
wierzyciele powołujący się na ww. przesłankę głosowali przeciwko układowi i zgłosili zastrzeżenia.
W projektowanym brzmieniu art. 165 ust. 2 PrRestr zostanie unormowana obligatoryjna podstawa do odmowy
zatwierdzenia układu. Jeżeli jakikolwiek wierzyciel, który głosował przeciwko układowi i zgłosił zastrzeżenie, znajdzie
się w przypadku przyjęcia i realizacji układu w sytuacji gorszej niż w razie przeprowadzenia postępowania
upadłościowego lub zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego bez zawarcia układu, to wówczas sąd
obligatoryjnie odmówi zatwierdzenia układu. Zmiana ta w zdecydowany sposób przekonstruuje zasady odmowy
zatwierdzenia układu, ponieważ wystarczy nie tylko jeden pokrzywdzony wierzyciel, brak konieczności wykazania
rażącego pokrzywdzenia, ale i oparcie się na ekonomicznych argumentach, czy w alternatywnym postępowaniu
upadłościowym lub przy nieprzyjęciu układu wierzyciel będzie w lepszej sytuacji niż po jego przyjęciu i zatwierdzeniu.
Tę zmianę należy ocenić pozytywnie, ponieważ nie można oczekiwać, by wierzyciel działał na swoją niekorzyść,
a tak należy uznać poparcie restrukturyzacji, której warunki są mnie korzystne niż alternatywny scenariusz
egzekucyjny czy upadłościowy.
Ograniczenie czasowe ochrony przeciwegzekucyjnej dłużnika
Zasadniczą zmianą u podstaw konstrukcji postępowań restrukturyzacyjnych będzie wprowadzenie czasowego
ograniczenia przyznawanej dłużnikowi ochrony przeciwegzekucyjnej. De lege lata przyznawana dłużnikowi ochrona
jest ograniczona czasem trwania postępowania restrukturyzacyjnego: od momentu jego otwarcia do prawomocnego
zakończenia lub umorzenia.
W art. 6 ust. 6 dyrektywy 2019/1023/UE wprowadzono ograniczenie czasowe pierwotnego wstrzymania
indywidualnych czynności egzekucyjnych, skierowanych do dłużnika, do maksymalnie 4 miesięcy. Państwa
członkowskie mają kompetencje do uregulowania kryteriów wydłużenia tego terminu do 12 miesięcy.
Unormowane w dyrektywie 2019/1023/UE ograniczenia czasowe znalazły odzwierciedlenie w projekcie ustawy
nowelizującej PrRestr oraz PrUpad, ponieważ w planowanej treści art. 189a ust. 1 PrRestr znajdzie się podstawa
zawieszenia z mocy prawa postępowań egzekucyjnych skierowanych do majątku dłużnika na okres 4 miesięcy od
dnia otwarcia postępowania. Na wniosek dłużnika możliwe będzie rozpoczęcie biegu okresu 4 miesięcy od dnia
obwieszczenia zarządzenia o wpisaniu do repertorium wniosku restrukturyzacyjnego. Na wniosek dłużnika, nadzorcy
sądowego lub zarządy okres ochronny będzie mógł zostać wydłużony do maksymalnie 12 miesięcy, jeśli zostanie
uprawdopodobnione, że układ zostanie zawarty.
Z kolei w postępowaniu sanacyjnym z mocy prawa pierwotny okres ochronny będzie wynosić 12 miesięcy i nie
będzie podlegał przedłużeniu.

Komentarz
Obowiązek transpozycji dyrektywy 2019/1023/UE nie doprowadzi do rewolucyjnych zmian w funkcjonowaniu
postępowań restrukturyzacyjnych w oparciu o PrRestr. Te proponowane w projekcie ustawy nowelizującej PrRestr
i PrUpad odnoszą się jednak do podstaw konstrukcyjnych każdego z typów postępowań, stąd konieczne jest ich
zaakcentowanie.
W praktyce najistotniejszą zmianą dla wszystkich uczestników obrotu gospodarczego będzie wprowadzenie
ograniczeń czasowych w otrzymywanej przez dłużnika ochronie przeciwegzekucyjnej wskutek otwarcia
postępowania restrukturyzacyjnego. De lege lata ograniczenie jest wprowadzone w postępowaniu o zatwierdzenie
układu, ale od momentu wejścia w życie ustawy transponującej dyrektywę 2019/1023/UE rozwiązania prawodawcy
unijnego obejmą wszystkie typy postępowań restrukturyzacyjnych.

Ograniczenie czasowe ochrony przeciwegzekucyjnej dla dłużnika oraz nowe zasady dotyczące odmowy zatwierdzenia układu są kluczowymi zmianami proponowanymi w projekcie ustawy. Transpozycja dyrektywy UE nie przynosi rewolucyjnych zmian, ale wprowadza istotne ulepszenia w funkcjonowaniu postępowań restrukturyzacyjnych w Polsce.