Podstawa opodatkowania VAT usług biegłego sądowego uwzględnia koszty dodatkowe

Biegły sądowy powinien uwzględniać koszty dodatkowe, takie jak koszty dojazdu, w podstawie opodatkowania VAT swoich usług. W artykule analizowane są przepisy dotyczące podstawy opodatkowania VAT oraz przykład postępowania Sądu wobec biegłego sądowego. Autor wyjaśnia, dlaczego koszty dodatkowe powinny być elementem opodatkowania usług biegłego sądowego i argumentuje zgodność z przepisami podatkowymi.

Tematyka: VAT, podstawa opodatkowania, usługi biegłego sądowego, koszty dodatkowe, Sąd, interpretacja podatkowa

Biegły sądowy powinien zaliczyć do podstawy opodatkowania VAT swoich usług również ponoszone przez
siebie koszty dodatkowe, takie jak np. koszty dojazdu do miejsca dokonywania ekspertyzy. Oznacza to, że
koszty te jako element kalkulacyjny ceny usługi podlegają opodatkowaniu VAT w sposób właściwy dla
opodatkowania wynagrodzenia za sporządzenie opinii. Sądy czasem kwestionują taki sposób ustalania
podstawy opodatkowania. Nie mają jednak racji.
Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej:
VATU) podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub
usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie
z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze, mającymi bezpośredni wpływ na
cenę dostarczanych towarów lub usług świadczonych przez podatnika. W myśl art. 29a ust. 6 VATU podstawa
opodatkowania obejmuje podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku,
ale także różnego rodzaju koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia,
pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy. Zgodnie z art. 29a ust. 7 pkt.
3 VATU podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot
udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych
przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku.
Definicja podstawy opodatkowania VAT jest więc szeroka. Podatnik powinien uwzględniać w niej możliwie wszystkie
elementy mające wpływ na ustaloną cenę. Nie chodzi przy tym o ekonomiczny sposób ustalania ceny - to oczywiste,
że sprzedawca towaru lub usługi określa ją, uwzględniając wszystkie ponoszone przez siebie koszty. Chodzi raczej
o zbędne niewydzielanie z wartości świadczenia tych elementów, które potencjalnie mogłyby stanowić świadczenie
odrębne, ale w praktyce tworzy całość ze świadczeniem zasadniczym.
Gdy więc przykładowo sprzedajemy towar wraz z transportem, to powinien on być uwzględniony w cenie towaru (nie
stanowi odrębnej usługi). Podobna zasada dotyczy również kosztów dojazdu. Wbrew pozorom podatnicy miewają
jednak problemy ze stosowaniem ww. zasady określania podstawy opodatkowania VAT, zresztą nie tylko podatnicy,
ale i organy publiczne. Ciekawy przykład stanowi postępowanie Sądu powszechnego względem pewnego biegłego
sądowego.
Czego dotyczyła sprawa
Podatnik prowadzi działalność gospodarczą, której głównym przedmiotem jest produkcja grzejników i kotłów
centralnego ogrzewania. Dodatkowo podatnik został powołany przez SO na stanowisko biegłego sądowego
i rozszerzył swoją działalność odpowiednim zgłoszeniem i wpisem do swojej działalności. W związku z prowadzoną
działalnością biegłego podatnik wykonał na postanowienie sądowe opinię sądową za kwotę 6.600 zł plus VAT. Do
momentu złożenia ww. opinii do sądu podatnik nie otrzymał żadnej wiadomości dotyczącej rezygnacji z usługi, zwrotu
akt sprawy lub zakwestionowania wynagrodzenia w kwocie 6.600 zł plus VAT za usługę. Uznał on więc, że doszło do
zawarcia umowy z sądem.
Po wykonaniu usługi podatnik wystawił fakturę VAT z czternastodniowym terminem płatności. Sąd przyjął opinię bez
zastrzeżeń, uznając ją za skomplikowaną. Podatnik złożył opinię do sądu w terminie przez niego zakreślonym.
Jednak po pewnym czasie podatnik otrzymał postanowienie z Sądu o przyznaniu wynagrodzenia. Ku swojemu
zdumieniu Sąd zweryfikował cenę za wykonanie opinii o kwotę 1687,52 zł na niekorzyść biegłego. Podatnik nie mógł
się z tym zgodzić i złożył do Sądu zażalenie. Zażalenie nie zostało jednak uwzględnione i SO podtrzymał
postanowienie Sądu I instancji. Sądy zakwestionowały m.in. fakt, że podatnik doliczał kwotę VAT do tych elementów
wyceny swojej usługi, które związane są z dojazdami na miejsce oględzin i z powrotem. Podatnik postanowił więc
potwierdzić, w jaki sposób powinien określić podstawę opodatkowania świadczonych przez siebie usług.
Stanowisko organu
Dyrektor KIS rozstrzygnął sprawę, wydając interpretację indywidualną z 29.9.2022 r., 0114-KDIP4-
1.4012.370.2022.4.PS,
. Organ przypomniał (jak się wydaje, przede wszystkim Sądowi), że podstawa
opodatkowania VAT obejmuje także koszty dodatkowe. Chodzi tu o koszty bezpośrednio związane z konkretną
dostawą towarów lub świadczeniem usług, pobierane przez sprzedawcę od nabywcy towaru lub usługi. Taka
regulacja przesądza o tym, że koszty te są wliczane do podstawy opodatkowania, czyli nie podlegają opodatkowaniu

jako odrębne świadczenia. Co więcej koszty te wpływają bezpośrednio na wysokość zapłaty (wynagrodzenia)
należnej z tytułu sprzedaży.
Jeśli więc poniesione koszty dodatkowe są niezbędne do wykonania opinii biegłego, to składają się one na całość
świadczenia należnego od nabywcy usługi na równi z wypłacanym wynagrodzeniem. Poniesione koszty dodatkowe
stanowią element rachunku kosztów, zmierzających do ustalenia kwoty odpłatności za wykonywaną usługę.
Stanowią więc zapłatę, którą dokonujący świadczenia (usługodawca) otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od
usługobiorcy, podlegającą opodatkowaniu według stawki właściwej dla usługi głównej (czynność biegłego). Podstawą
opodatkowania jest wartość usługi, na którą w przedmiotowej sprawie składają się zarówno wynagrodzenie biegłego
sądowego za wydanie opinii, jak i poniesione przez niego koszty dodatkowe (koszty przejazdu), konieczne do
wykonania tej usługi. Biegły ma więc rację: sądy powszechne mijają się w swojej interpretacji z linią interpretacyjną
organów podatkowych.

Komentarz
Wyobraźmy sobie, że ponoszone przez biegłego koszty dojazdu to bilety lotnicze oraz dodatkowo koszty noclegu,
których poniesienie wymaga sprawa. W teorii i w praktyce istnieją trzy sposoby przenoszenia na nabywcę usług
nabywanych przez podatnika w związku ze świadczoną usługą profesjonalną (np. prawną, doradczą, ale jak się
okazuje – także usługą sporządzania opinii biegłego) i w celu jej wyświadczenia. Pierwszy sposób to refakturowanie
zgodnie z art. 8 ust. 2a VATU. Nie jest to jednak właściwy sposób w analizowanej sytuacji. Przyjęcie tej metody
oznaczałoby, że biegły, działając we własnym imieniu, bierze udział w świadczeniu nabywanych usług (transportu
lotniczego, noclegowych) na rzecz sądu. To bez sensu, bo przecież to nie sąd leciał samolotem albo spał w hotelu.
Nie ma mowy o wyświadczeniu ww. usług na rzecz sądu, nie ma więc także mowy o refakturowaniu.
Druga potencjalna opcja to zwrot kosztów. Zgodnie z art. 29a ust. 7 pkt. 3 VATU do podstawy opodatkowania nie
wchodzą kwoty otrzymane od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych
w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy, i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez
niego ewidencji na potrzeby podatku. Abstrahując od końcowej części przepisu, wydatki na dojazd lub nocleg czy
samochód również nie wpisują się w tę sytuację, bo nie są ponoszone ani w imieniu, ani na rzecz sądu.
Dlatego tego rodzaju koszty zdecydowanie powinny wchodzić do podstawy opodatkowania świadczenia głównego,
dokładnie w taki sposób, w jaki określił to podatnik oraz Dyrektor KIS. Dlaczego Sąd zdecydował inaczej? Zapewne
zasugerował się brzmieniem art. 89 ust. 1 ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j.
Dz.U. z 2022 r. poz. 1125; dalej: KSCU), zgodnie z którym biegłemu powołanemu przez sąd przysługuje
wynagrodzenie za wykonaną pracę oraz zwrot poniesionych przez niego wydatków niezbędnych dla wydania opinii.
Taka konstrukcja ww. przepisu sugeruje dualizm podejścia do wynagrodzenia należnego biegłym. Być może
słusznie, ale nie na gruncie prawa podatkowego. Cechuje się ono autonomią, reguły związane z rozliczeniem
podatku VAT są przy tym bezwzględne. Sądy powszechne są do tego być może nieprzyzwyczajone, ale nie zmienia
to nijak konkluzji. Mamy więc do czynienia z wcale nieczęstą sytuacją, w której fiskus poucza sąd (powszechny). I co
ważne – ma w swoim pouczaniu rację.

Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 29.9.2022 r., 0114-KDIP4-1.4012.370.2022.4.PS,

Zgodnie z interpretacją indywidualną Dyrektora KIS, koszty dodatkowe, takie jak koszty dojazdu, powinny być uwzględniane w podstawie opodatkowania usług biegłego sądowego. Autor wyraża zdziwienie decyzją Sądu, który zakwestionował te koszty. Analiza pokazuje, że zgodnie z prawem podatkowym koszty te powinny być traktowane jako element opodatkowania usługi.