Odszkodowanie za naruszenie praw własności intelektualnej to nie koszt uzyskania przychodu

Odszkodowanie wypłacone na skutek porozumienia po przegranym procesie o naruszenie praw do wzoru przemysłowego nie jest kosztem uzyskania przychodów - wynika z wyroku NSA. Spółka zdecydowała się wypłacić 6,5 mln euro, unikając dalszych sporów i zachowując prawo do zysku z sprzedaży. Organ podatkowy uznał wydatek za niecelowy, a NSA stwierdził, że stanowił rekompensatę za bezumowne korzystanie z cudzej własności intelektualnej.

Tematyka: Odszkodowanie, naruszenie praw, wzór przemysłowy, porozumienie, koszty uzyskania przychodów, rekompensata, bezumowne korzystanie, NSA, interpretacja podatkowa

Odszkodowanie wypłacone na skutek porozumienia zawartego po przegranym procesie o naruszenie prawa
do wzoru przemysłowego przysługującego innemu podmiotowi, nie może zostać zaliczone do kosztów
uzyskania przychodów. Wydatek ten jest skutkiem naruszenia cudzych dóbr i podatnik nie może przerzucić
tego ciężaru na Skarb Państwa – wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Wniosek o wydanie interpretacji podatkowej
„J.” sp. z o.o. wskazała, że jest producentem artykułów gospodarstwa domowego, które sprzedaje na rynku krajowym
i zagranicznym. Włoska spółka „X.” uznała, że jeden z tych wyrobów narusza przysługujące jej wyłączne prawa
ochronne. W kilku krajach spory obu spółek trafiły na drogę sądową i po przegraniu kolejnej ze spraw „J.” sp. z o.o.
zleciła sporządzenie analizy, z której wynikało, że łączna kwota roszczeń spółki „X.” na podstawie tego orzeczenia
mogłaby wynosić nawet 141 mln euro. W rezultacie wnioskodawczyni zdecydowała się na zawarcie porozumienia ze
spółką „X.”, na mocy którego miała jej wypłacić łącznie 6,5 mln euro. Jednocześnie obie strony porozumienia
zobowiązały się do wycofania wszelkich bieżących powództw i niewytaczania kolejnych oraz zrezygnowały
z wszelkich roszczeń finansowych i niefinansowych związanych z tymi powództwami. Dodatkowo „J.” sp. z o.o. nie
została zobowiązana do wycofania z rynku wyrobów już sprzedanych, otrzymała prawo do sprzedaży
wyprodukowanego zapasu towarów oraz zachowała prawo do zysku ze sprzedaży.
„J.” sp. z o.o. zwróciła się o wydanie interpretacji podatkowej: Czy wydatki poniesione na rzecz spółki „X.” z tytułu
należnego na mocy porozumienia wynagrodzenia będą stanowiły koszty uzyskania przychodów?
Stanowisko organu
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wyjaśnił, że za koszty uzyskania przychodów należy uznać przede wszystkim
koszty prawidłowego funkcjonowania podatnika oraz prawidłowego prowadzenia działalności gospodarczej.
Natomiast opisane we wniosku wydatki są swoistą represją, która wynika z faktu, że „J.” sp. z o.o. dopuściła się
zachowania zabronionego przez prawo. Nie można więc przyjąć, że jest to wydatek poniesiony w celu uzyskania
przychodu albo zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Jego poniesienie jest skutkiem bezprawnego
działania „J.” sp. z o.o., stwierdzonego w toku zakończonego postępowania sądowego, oraz przeświadczenia
o nieuchronności zapłaty innych kar.
Odnosząc się do twierdzeń podatniczki, że jej działanie było racjonalne, zatem wydatek należy uznać za celowy,
organ wyjaśnił, że wykładnia art. 15 ust 1 ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U.
z 2021 r. poz. 1800, dalej: PDOPrU) utożsamiająca racjonalność działań podatnika z celowością wydatku jest
niedopuszczalna. Wykazanie, że mamy do czynienia z racjonalnym postępowaniem podatnika, nie determinuje
uznania wydatku za celowy pod kątem zachowania, czy zabezpieczenia źródła przychodów.
Orzeczenie WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu uchylił zaskarżoną interpretację uznając, że wydatki „J.” sp. z o.o.
należy zakwalifikować jako koszty uzyskania przychodu. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że wbrew stanowisku
organu, wypłacona przez skarżącą kwota nie ma charakteru sankcji lub kary. Jest to rekompensata utraconych przez
spółkę „X.” dochodów, jakie powinna otrzymać z tytułu udostępnienia wzoru, czyli odszkodowanie za bezumowne
korzystanie z cudzej własności intelektualnej. Jak podkreślono podatniczka zawarła porozumienie, które pozwoliło jej
nie tylko na uniknięcie dalszych start finansowych i wizerunkowych, ale również na uzyskiwanie przychodów ze
sprzedaży posiadanych zapasów.
Ustawodawca w art. 16 ust. 1 pkt 22 PDOPrU wyłącza możliwość uznania za koszty uzyskania przychodów
odszkodowań wypłaconych w określonych przypadkach, czyli kar umownych i odszkodowań z tytułu wad
dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki
w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług. Poza tymi wyraźnymi włączeniami, o ile zostaną spełnione
wymogi określone w art. 15 ust. 1 PDOPrU, istnieje możliwość zaliczenia odszkodowania do kosztów uzyskania
przychodów. W ocenie Sądu w tym przypadku wszystkie kryteria zostały spełnione, a wypłata odszkodowania
nastąpiła w celu zabezpieczenia źródła przychodów.
Stanowisko NSA

Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok i oddalił skargę podkreślając, że nieujęcie danego
wydatku w katalogu kosztów niepotrącalnych, wymienionych w art. 16 ust. 1 PDOPrU, nie oznacza
automatycznie, iż jest on kosztem uzyskania przychodu. Podmiot gospodarczy ma więc możliwość zaliczenia
do kosztów uzyskania przychodów faktycznych wydatków, o ile ich poniesienie ma związek z prowadzoną
działalnością gospodarczą. Jak podkreślono, wypłata odszkodowania jest skutkiem naruszenia przez skarżącą
prawa, polegającego na produkcji i sprzedaży towarów naruszających cudze prawa do wzoru wspólnotowego,
przegranego postępowania sądowego a następnie zawartego porozumienia. W ocenie NSA nie ma jednak podstaw
do przyjęcia, że sprawa dotyczy bezumownego korzystania z cudzych praw. Korzystanie z cudzej własności
intelektualnej jest dozwolone i przyjęte w praktyce gospodarczej, jednak aby do tego doszło trzeba uzyskać zgodę
podmiotu, który posiada do niej prawa. Skarżąca tylko w drodze wyjątku od ustaleń zawartych w porozumieniu
uzyskała zgodę na sprzedaż posiadanych zapasów, co nie może przesądzać o możliwości zaliczenia poniesionych
wydatków do kosztów.
Ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej ponosi podatnik
NSA stwierdził, że co do zasady ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej ponosi podatnik,
w szczególności gdy jest ono związane z naruszeniem cudzych praw. Nie ma więc możliwości dowolnego
zaliczania różnego rodzaju wydatków do kosztów uzyskania przychodów. Wyjątkiem mogą być jedynie
nieprzewidywalne sytuacje, których uniknięcie było niemożliwe, pomimo podjęcia przez podatnika wszelkich
koniecznych zapobiegawczych działań, co nie miało miejsca w tym przypadku. NSA uznał, że gdyby skarżąca
zaliczyła wydatek do kosztów uzyskania przychodów to realny ciężar ekonomiczny będący konsekwencją rozliczenia
się z podmiotem, którego prawa naruszono poniósłby Skarb Państwa. Dolegliwości finansowe nałożone w wyniku
rozstrzygnięć sądów nie mogą pomniejszać przychodów uzyskanych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej
a w tym przypadku porozumienie handlowe jest jedynie rezultatem orzeczenia sądu. Sporny wydatek nie dotyczy
działalności prowadzonej przez skarżącą i nie był skierowany był na uzyskanie jej przychodu, zachowanie albo
zabezpieczenie jego źródła w świetle art. 15 ust. 1 PDOPrU. W rzeczywistości skarżąca poniosła bowiem wydatek
mający na celu ochronę interesów właściciela wzoru, czyli spółki "X.".
Wyrok NSA z 5.7.2022 r., II FSK 3006/19,

NSA podkreślił, że wydatek nie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, ponieważ nie był związany z prowadzoną działalnością gospodarczą. Sporny wydatek miał na celu ochronę interesów właściciela wzoru, a nie uzyskanie przychodu - wyrok NSA z 5.7.2022 r., II FSK 3006/19.