Odpowiedzialność przewoźników lotniczych za uraz psychiczny pasażera
Pasażer może żądać odszkodowania za uraz psychiczny od przewoźnika lotniczego, nawet jeśli nie jest to uszkodzenie ciała w ścisłym znaczeniu. Konieczne jest potwierdzenie urazu przez lekarza oraz konieczność długotrwałego leczenia. Publikacja analizuje interpretację pojęcia 'uszkodzenie ciała' i konsekwencje dla pasażerów linii lotniczych.
Tematyka: odszkodowanie, uraz psychiczny, przewoźnik lotniczy, art. 17 PrzewLotK, TSUE
Pasażer może żądać odszkodowania za uraz psychiczny od przewoźnika lotniczego, nawet jeśli nie jest to uszkodzenie ciała w ścisłym znaczeniu. Konieczne jest potwierdzenie urazu przez lekarza oraz konieczność długotrwałego leczenia. Publikacja analizuje interpretację pojęcia 'uszkodzenie ciała' i konsekwencje dla pasażerów linii lotniczych.
Pasażer może żądać od przewoźnika lotniczego wypłaty odszkodowania w związku z „uszkodzeniem ciała” w rozumieniu art. 17 ust. 1 PrzewLotK, nawet jeśli jest to wyłącznie uraz o charakterze psychicznym, który nie jest sensu stricto skutkiem uszkodzenia ciała. Naruszenie integralności psychicznej pasażera powinno być konsekwencją wypadku oraz musi być stwierdzone przez biegłego lekarza, a także wymagać długotrwałego leczenia. Stan faktyczny B.T. weszła na pokład obsługiwanego przez przewoźnika lotniczego L samolotu lecącego z Londynu do Wiednia. Przy starcie doszło do eksplozji lewego silnika samolotu, co spowodowało ewakuację pasażerów. B.T. opuściła samolot wyjściem awaryjnym i została podrzucona kilka metrów w powietrze przez podmuch wydobywający się z prawego silnika. Od tamtej pory stwierdzono u niej zespół stresu pourazowego, z powodu którego jest pod opieką lekarską. B.T. wniosła do sądu powództwo przeciwko L o stwierdzenie jej odpowiedzialności na podstawie art. 17 ust. 1 Konwencji z 28.5.1999 r. o ujednoliceniu niektórych zasad dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego (Dz.Urz. UE L z 2001 r. Nr 194, s. 39; dalej: PrzewLotK), jak również o zapłatę kwot 4.353,60 EUR z tytułu poniesionych kosztów leczenia i 2.500 EUR z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę, wraz z kosztami i wydatkami. Podkreśliła, iż L ponosi odpowiedzialność w świetle austriackiego prawa. L podniosła, że art. 17 ust. 1 PrzewLotK obejmuje jedynie uszkodzenia ciała w ścisłym znaczeniu, a nie urazy o charakterze czysto psychicznym, a austriackie prawo nie ma zastosowania do sporu w postępowaniu głównym na mocy art. 29 PrzewLotK. Stanowisko TSUE Zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) Nr 2027/97 z 9.10.1997 r. w sprawie odpowiedzialności przewoźnika lotniczego z tytułu przewozu pasażerów i ich bagażu drogą powietrzną (Dz.Urz. UE L z 1997 r. Nr 285, s. 1) odpowiedzialność przewoźników lotniczych Unii wobec pasażerów i ich bagażu regulują wszystkie postanowienia PrzewLotK w tym przedmiocie. W myśl art. 17 ust. 1 PrzewLotK przewoźnik lotniczy ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikłą w razie śmierci lub uszkodzenia ciała pasażera jedynie pod warunkiem, że wypadek, który spowodował śmierć lub uszkodzenie ciała, miał miejsce na pokładzie statku powietrznego lub w trakcie jakiejkolwiek z czynności związanych z wsiadaniem i wysiadaniem. Pojęcie „uszkodzenie ciała”, o którym mowa w tym postanowieniu, nie zostało jednak zdefiniowane ani w PrzewLotK, ani w rozporządzeniu 2027/97/WE. Trybunał stwierdził, że to pojęcie – biorąc pod uwagę przedmiot PrzewLotK, którym jest ujednolicenie przepisów dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego – powinno być interpretowane w sposób jednolity i autonomiczny w Unii (wyrok TSUE z 6.5.2010 r., Walz, C-63/09, , pkt 21). Należy zatem wziąć pod uwagę nie tyle różne znaczenia, jakie można nadać temu pojęciu w prawie krajowym państw członkowskich, ale wiążące dla Unii zasady wykładni powszechnego prawa międzynarodowego (wyrok TSUE z 19.12.2019 r., Niki Luftfahrt, C-532/18, , pkt 32). Trybunał uściślił, że wykładni należy dokonywać w dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście, oraz w świetle zarówno przedmiotu, jak i celu danego aktu prawnego (wyrok Niki Luftfahrt, pkt 31). Ponadto art. 32 PrzewLotK przewiduje możliwość odwołania się do uzupełniających środków interpretacji, między innymi prac przygotowawczych nad danym traktatem oraz okoliczności, w jakich został on zawarty. Rzecznik generalny podkreślił w pkt. 25 opinii, że w odniesieniu do zwykłego znaczenia pojęcia „uszkodzenie ciała”, zawartego w art. 17 ust. 1 PrzewLotK, termin „uszkodzenie” oznacza zmianę organu, tkanki lub komórki, spowodowaną chorobą lub wypadkiem, natomiast termin „ciało” odnosi się do materialnej części istoty żyjącej, czyli do ciała ludzkiego. Tymczasem o ile pojęcie „uszkodzenia ciała” w jego zwykłym znaczeniu nie może być interpretowane jako wykluczające uraz psychiczny związany z takim uszkodzeniem ciała, o tyle odmiennie jest w sytuacji udowodnionego medycznie urazu psychicznego, który nie ma żadnego związku z uszkodzeniem ciała w zwykłym znaczeniu tego pojęcia. W ocenie TSUE taka interpretacja sprowadzałaby się do zatarcia rozróżnienia między uszkodzeniem ciała a urazem psychicznym. Jednakże TSUE uznał również, że fakt, że pojęcie „uszkodzenia ciała” zostało zachowane w treści art. 17 ust. 1 PrzewLotK, nie zakłada, że zamiarem autorów PrzewLotK było wyłączenie, jeżeli ten wypadek spowodował u pasażera urazy psychiczne, które nie są związane z żadnym uszkodzeniem ciała mającym tę samą przyczynę. Trybunał przypomniał, że z prac przygotowawczych prowadzących do przyjęcia PrzewLotK wynika, że żadna z propozycji mających na celu wyraźne włączenie pojęcia „urazu psychicznego” do jej tekstu nie została przyjęta. Jednakże, jak zauważył rzecznik generalny w pkt. 41 opinii, z prac tych również wynika, że pojęcie „uszkodzenia ciała” zostało przyjęte „na podstawie faktu, że w niektórych państwach odszkodowanie za urazy psychiczne jest pod pewnymi warunkami możliwe do uzyskania, że orzecznictwo w tej dziedzinie jest w stanie rozwoju i że nie przewiduje się ingerencji w ten rozwój, który zależy od orzecznictwa w dziedzinach innych niż międzynarodowy transport lotniczy”. Zgodnie z akapitami drugim i trzecim preambuły PrzewLotK jej celami są m.in. zapewnienie „ochrony interesów konsumentów w międzynarodowym przewozie lotniczym i potrzeby sprawiedliwej rekompensaty opartej na zasadzie naprawienia szkody”, zwłaszcza w razie wypadku, w drodze systemu nieograniczonej odpowiedzialności przewoźników lotniczych. W ocenie TSUE potrzeba sprawiedliwej rekompensaty, która wymaga również równego traktowania pasażerów, którzy w wyniku tego samego wypadku doznali urazów, czy to fizycznych, czy psychicznych, o takim samym stopniu ciężkości, zostałaby podważona, gdyby art. 17 ust. 1 PrzewLotK był interpretowany jako wykluczający odszkodowanie za urazy psychiczne spowodowane takim wypadkiem, jeżeli nie są one związane z jakimkolwiek uszkodzeniem ciała. Sytuacja pasażera, który w wyniku wypadku doznał urazu psychicznego, może bowiem, w zależności od wagi wynikłej z tego szkody, okazać się porównywalna z sytuacją pasażera, który doznał uszkodzenia ciała. Trybunał uznał zatem, że art. 17 ust. 1 PrzewLotK pozwala na uzyskanie odszkodowania za uraz psychiczny spowodowany „wypadkiem”, który nie jest związany z „uszkodzeniem ciała” w rozumieniu tego postanowienia. TSUE podkreślił, że potrzebę sprawiedliwej rekompensaty należy pogodzić z potrzebą zachowania „sprawiedliwej równowagi interesów” przewoźników lotniczych i pasażerów (wyrok TSUE z 12.5.2021 r., Altenrhein Luftfahrt, C-70/20, , pkt 36). Zatem przewoźnik lotniczy może ponosić odpowiedzialność na podstawie art. 17 ust. 1 PrzewLotK jedynie wówczas, gdy poszkodowany pasażer udowodni w sposób wystarczający pod względem prawnym istnienie naruszenia jego integralności psychicznej, doznanego w wyniku „wypadku” w rozumieniu tego postanowienia, o takiej powadze lub intensywności, że wpływa ono na jego ogólny stan zdrowia, z uwzględnieniem w szczególności jego skutków psychosomatycznych, które nie ustąpi bez pomocy medycznej. Zdaniem TSUE taka wykładnia pozwala poszkodowanym pasażerom na uzyskanie sprawiedliwej rekompensaty, zgodnie z zasadą naprawienia szkody. Przewoźnikom lotniczym pozwala chronić się przed roszczeniami o odszkodowanie, mającymi znamiona oszustwa, nakładającymi na nich zbyt daleko idący obowiązek naprawienia szkody, trudny do określenia i obliczenia, który mógłby utrudnić, a nawet sparaliżować ich działalność gospodarczą (wyrok Niki Luftfahrt, pkt 40). Reasumując, TSUE orzekł, że art. 17 ust. 1 PrzewLotK należy interpretować w ten sposób, że za uraz psychiczny spowodowany u pasażera „wypadkiem” w rozumieniu tego postanowienia, który nie jest związany z „uszkodzeniem ciała” w rozumieniu tego postanowienia, powinno przysługiwać odszkodowanie w taki sam sposób jak za takie uszkodzenie ciała, pod warunkiem iż poszkodowany pasażer wykaże istnienie naruszenia jego integralności psychicznej o takiej powadze lub intensywności, że wpływa ono na jego ogólny stan zdrowia i nie ustąpi bez pomocy medycznej. Komentarz Jest to ważny wyrk dla pasażerów linii lotniczych. W niniejszym wyroku TSUE dokonał bowiem rozszerzającej wykładni pojęcia „wypadek” w rozumieniu art. 17 ust. 1 PrzewLotK, która jest bardzo korzystna dla pasażerów. Trybunał uznał, że przewoźnicy lotniczy ponoszą odpowiedzialność również w sytuacji, gdy ten wypadek powoduje u pasażera urazy psychiczne, które nie są związane z żadnym uszkodzeniem ciała mającym tę samą przyczynę. Tym samym TSUE poszerzył dotychczasową interpretację, zgodnie z którą prawo do odszkodowania za uszkodzenie ciała dotyczyło aspektów fizycznych, a nie wyłącznie psychicznych. Uzasadniając swoje stanowisko TSUE odwołał się reguły sprawiedliwej rekompensaty. Należy także zauważyć, że TSUE nieco zneutralizował powyższą korzystną dla pasażerów wykładnię, wskazując w uzasadnieniu niniejszego wyroku na obowiązek udowodnienia przez pasażera „w sposób wystarczający pod względem prawnym”, w szczególności za pomocą ekspertyzy medycznej i dokumentów potwierdzających leczenie medyczne, istnienie naruszenia jego integralności psychicznej, doznanego w wyniku „wypadku”, o takiej powadze lub intensywności, że wpływa ono na jego ogólny stan zdrowia. W ocenie TSUE ten obowiązek stanowi wystarczający środek do zapobieżenia nieuprawnionym roszczeniom pasażerów. Wyrok TSUE z 20.10.2022 r., Laudamotion, C-111/21,
TSUE rozszerzył interpretację art. 17 ust. 1 PrzewLotK dotyczącą odpowiedzialności przewoźników lotniczych za urazy psychiczne u pasażerów. Decyzja jest korzystna dla podróżujących, ale wymaga udowodnienia istnienia naruszenia integralności psychicznej w sposób prawnie wystarczający.