Nadchodzi zwrot VAT dla nabywców gazu

Nabywcy gazu korzystają z obniżonej do 0% stawki VAT, ale planowane jest jej wygaszenie. Aby złagodzić skutki podwyżki o 23%, rząd planuje wprowadzić zwrot VAT dla najuboższych odbiorców. Prace legislacyjne w toku.

Tematyka: VAT, zwrot VAT, podwyżka cen gazu, rekompensata, niskie dochody, gospodarstwa domowe, refundacja VAT

Nabywcy gazu korzystają z obniżonej do 0% stawki VAT. Nie ma jednak zgody Komisji Europejskiej na
wydłużenie w czasie tej preferencji podatkowej. Czeka nas więc drastyczna podwyżka VAT na gaz, bo aż
o 23%. Aby przynajmniej częściowo złagodzić skutki tej podwyżki, rząd planuje rozwiązanie pomocowe
w postaci zwrotu kwoty odpowiadającej VAT najmniej zamożnym odbiorcom prywatnym wyrobów gazowych.
Prace legislacyjne nabierają tempa.
Obniżona do 0% stawka VAT na gaz ziemny będzie obowiązywała jedynie do 31.12.2022 r. Wówczas utraci swoją
moc obowiązującą art. 146da ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685;
dalej: VATU), w zakresie obniżenia stawki VAT właśnie dla gazu ziemnego. Nic nie wskazuje także na to, byśmy
mieli wrócić do tymczasowo obniżonej 8% stawki VAT, tak jak to było na mocy § 10e rozporządzenia Ministra
Finansów z 25.3.2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz
warunków stosowania stawek obniżonych (t.j. Dz.U z 2021 r. poz. 1696; dalej: WarObnVATR). Oznacza to, że
z perspektywy konsumenta gaz zdrożeje, i to znacząco. Dla jego dostawy właściwa będzie bowiem 23% podstawowa
(tymczasowo podwyższona) stawka VAT.
Z oczywistych względów podwyżka stawek VAT uderzy zwłaszcza w odbiorców indywidualnych. Przedsiębiorcy,
a przynajmniej ci w pełni odliczający podatek naliczony, i tak traktują VAT neutralnie, jakkolwiek wysoki by on nie był.
Konsumenci nie mają tego luksusu, bo im prawo do odliczenia podatku naliczonego nie przysługuje. Ustawodawca
planuje jednak wyłom w tej zasadzie. Umożliwi bowiem konsumentom odzyskiwanie kwoty VAT zapłaconej w cenie
nabywanego gazu, choć oczywiście zadzieje się to na nieco innych zasadach niż w przypadku podatników tego
podatku.
Na czym ma polegać rekompensata?
W uproszczeniu rekompensata ma polegać na refundacji kwoty odpowiadającej podatkowi VAT, wynikającej
z opłaconej faktury dokumentującej dostarczenie paliw gazowych od 1.1.2023 r. do 31.12.2023 r.
Dla kogo rekompensata o VAT?
Zgodnie z założeniami rekompensata ma przysługiwać odbiorcom paliw gazowych w gospodarstwach domowych, ale
nie wszystkim, a jedynie tym, którzy są wpisani lub zgłoszeni do centralnej ewidencji emisyjności budynków
i wykorzystują gaz jako główne źródło ogrzewania gospodarstwa domowego. Odbiorcy tacy muszą się legitymować
niskimi dochodami. Konkretnie ustawodawca precyzuje, że ma na myśli osoby w gospodarstwie domowym
jednoosobowym, w którym wysokość przeciętnego miesięcznego dochodu nie przekracza kwoty 2.100 zł, względnie
osoby w gospodarstwie wieloosobowym, w którym wysokość przeciętnego miesięcznego dochodu nie przekracza
kwoty 1.500 zł na osobę.
Katalog osób uprawionych do uzyskania omawianej rekompensaty ma być zdecydowanie węższy niż krąg odbiorców
paliw gazowych uprawnionych do korzystania z możliwości nabywania gazu po cenie maksymalnej wyrobów
gazowych (a więc tzw. odbiorców uprawnionych). Nie zawiera np. wspólnot mieszkaniowych, podmiotów
udzielających świadczeń opieki zdrowotnej, jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, podmiotów systemu
oświaty, systemu szkolnictwa wyższego itd. A więc tych, które z uwagi na przedmiot działalności z dużą dozą
prawdopodobieństwa również nie odliczają podatku naliczonego od wydatków na gaz.
Jak uzyskać rekompensatę?
Odbiorcy paliw gazowych powinni złożyć wniosek o refundację podatku VAT wójtowi, burmistrzowi albo prezydentowi
miasta, w ciągu 30 dni od dnia otrzymania faktury dokumentującej dostarczenie paliw gazowych. Wniosek składany
będzie w gminie właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej ten wniosek. Co ważne do
wniosku o refundację podatku VAT załączona ma być umowę zawarta przez odbiorcę paliw gazowych
z przedsiębiorstwem energetycznym wykonującym działalność gospodarczą w zakresie obrotu paliwami gazowymi,
ewentualnie jej kopia, faktura dokumentująca dostarczenie paliw gazowych do tego odbiorcy przez przedsiębiorstwo
energetyczne oraz dowód uiszczenia zapłaty za tę fakturę.
Przyznanie przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta refundacji podatku VAT nie wymaga wydania decyzji. Ale
odmowa przyznania zwrotu podatku VAT, uchylenie lub zmiana wysokości refundacji podatku VAT oraz
rozstrzygnięcie w sprawie nienależnie pobranej refundacji podatku VAT będą wymagać jej wydania.

Komentarz

Ustawodawca podkreśla, że wzrost cen paliw gazowych na rynku krajowym i zagranicznym w 2022 r. jest wynikiem
oddziaływania kilku nakładających się na siebie czynników. To przede wszystkim inwazja zbrojna Rosji na Ukrainę,
ale też ożywienie gospodarcze po pandemii COVID-19. W efekcie trwająca przebudowa źródeł i kierunków dostaw
paliw gazowych powoduje dodatkową presję wynikającą z kosztów dostosowania się przedsiębiorców do nowej
sytuacji. Wysokie ceny paliw gazowych mają wpływ nie tylko na cały sektor gazowy, energetyczny i ciepłowniczy,
lecz także bezpośrednio na wszystkich obywateli oraz instytucje użyteczności publicznej, skutkując koniecznością
pokrywania wyższych, często nieakceptowalnych wydatków na surowce, niezbędne do obsługi systemu grzewczego.
Ta sytuacja nadzwyczajna wymaga nadzwyczajnych rozwiązań. Faktem jest jednak, że zwolnienia z ponoszenia
ciężaru cenotwórczych podatków pośrednich dla gospodarstw domowych same w sobie nie są niczym
nadzwyczajnym. Przypomnijmy, że zużycie gazu przez gospodarstwa domowe (ale też np. przez podmioty lecznicze,
organy administracji publicznej czy szkoły) do celów opałowych korzysta (standardowo) ze zwolnienia z akcyzy.
Zgodnie z art. 31b ust. 6 ustawy z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 143; dalej: AkcyzU),
warunkiem zwolnienia jest sprzedaż wyrobów gazowych w ilościach nieprzekraczających ustawowych progów, ale
także uzyskanie od nabywcy tych wyrobów oświadczenia, że nie używa tych wyrobów na inne potrzeby niż
prowadzenie gospodarstwa domowego, w tym na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, albo
oświadczenia o ilości tych wyrobów używanych na inne potrzeby niż prowadzone gospodarstwo domowe, w tym na
potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Za gospodarstwo domowe nie uznaje się nieruchomości w całości
wykorzystywanej na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, w którym użycie wyrobów gazowych nie
przekracza ilości określonych w ww. przepisach.
Niemniej, refundacja VAT na rzecz konsumentów to temat już dziejowo zapomniany. Mało kto pamięta dziś o zwrocie
VAT w związku z nabywaniem materiałów budowlanych. Podobnie jednak jak wówczas, także i tym razem odbiorca
będzie musiał w pierwszej kolejności ponieść ciężar ekonomiczny VAT w cenie nabywanego gazu. Dopiero później
może ubiegać się o refundację („ pay and refund”).

Wysoka podwyżka VAT na gaz ziemny odbije się głównie na konsumentach, którzy nie mają prawa do odliczenia podatku. Rząd proponuje rekompensatę w postaci refundacji VAT dla gospodarstw domowych o niskich dochodach. Proces wnioskowania o zwrot VAT będzie odbywał się na poziomie lokalnym.