Samochód sportowy finansowany z ZFRON

Zakup sportowego samochodu przez pracownika niepełnosprawnego, finansowany z ZFRON, narusza zasady wsparcia de minimis. Sprawa ta dotyczy kontroli wydatków publicznych oraz celowości i oszczędności w funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Sąd uznał, że samochód nie spełniał warunków służących rehabilitacji. Podatnik zaskarżył decyzję, ale WSA podtrzymał negatywne stanowisko.

Tematyka: ZFRON, de minimis, fundusz rehabilitacji, niepełnosprawność, samochód sportowy, audyt, sąd, Gliwice

Zakup sportowego samochodu pracownikowi o stopniu ruchowej niepełnosprawności, współfinansowany
z ZFRON, narusza zasady wsparcia de minimis. Aby wydatek można było finansować z zakładowego
funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, niezbędne jest występowanie związku przyczynowego
między poniesionym kosztem a zmniejszeniem ograniczeń zawodowych pracownika z określoną dysfunkcją
zdrowotną. Ważne jest więc udokumentowanie, w jaki sposób niepełnosprawność ogranicza pracownikowi
możliwość wykonywania jego obowiązków, a także w jaki sposób nabycie danego urządzenia zmniejsza te
ograniczenia.
Przedsiębiorcy mogą korzystać z pomocy de minimis. To rodzaj pomocy publicznej, której nie trzeba zgłaszać
organom unijnym, ponieważ z uwagi na stosunkowo niską wysokość nie narusza zasad konkurencji. Zasady
postępowania w sprawach pomocy publicznej określa ustawa z 30.4.2004 r. o postępowaniu w sprawach
dotyczących pomocy publicznej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 743; dalej: PostPomPubU). Pomoc de mnimis należy
spożytkować na ściśle określony cel, dlatego ważną kwestią jest uzyskiwanie przez beneficjentów takiej pomocy
zaświadczeń w trybie określonym w przepisach art. 306a i nast. ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja Podatkowa (t.j.
Dz.U. z 2022 r. poz. 2651; dalej: OrdPU).
Nie zawsze jednak środki pomocowe są wykorzystywane zgodnie ze swoim przeznaczeniem. Pomysłowość
beneficjentów nie zna granic, czego dowodem jest poniższa sprawa.
Czego dotyczyła sprawa?
Podatnik skorzystał ze zwolnienia z podatku od nieruchomości, a środki z tego tytułu zasiliły jego konto ZFRON.
Podatnik wystąpił do gminy o wydanie zaświadczenia o pomocy de minimis, którą w swoim odczuciu wydatkował na
zakup, modernizację, remont maszyn i urządzeń w ramach wyposażenia stanowiska pracy niepełnosprawnych.
Podatnik uzyskał zaświadczenie, ale nie nacieszył się nim długo. Wszystko dlatego, że do Organu podatkowego
wpłynęło pismo Dyrektora Izby Skarbowej, informujące o przeprowadzonym wobec podatnika audycie w zakresie
nieprawidłowości gospodarowania środkami publicznymi oraz gromadzenia i wydatkowania środków publicznych
zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
Warunkiem wykorzystania funduszu rehabilitacji jest dokonywanie wydatków z tego funduszu w sposób celowy
i oszczędny, z uwzględnieniem optymalnego doboru metod i środków realizacji w stosunku do zakładanych efektów.
Zdaniem Organu dokonującego audytu wydatek podatnika nie spełniał ww. kryteriów. Dlaczego? Otóż dlatego, że
przedmiotem kontroli okazał się wydatek na sportowy samochód Porsche Carrera 911 S. Co prawda ma on niskie
zawieszenie, co potencjalnie może ułatwiać osobie ze schorzeniami narządów ruchu wejście do pojazdu (to jednak
sama w sobie dość kontrowersyjna teza). Wszelkie inne cechy samochodu (w tym chociażby wyjątkowo mała ilość
miejsca) w oczywisty sposób sprawiają, że trudno uznać jego zakup za racjonalny z punktu widzenia istoty ZFRON.
Organ podkreślił m.in., że samochód nie został w żaden sposób przystosowany do potrzeb użytkownika o wyżej
opisanej niepełnosprawności, a poza tym wydatek został poniesiony dla pracownika rodzinnie związanego ze
wspólnikiem spółki podatnika.
Podsumowując, sfinansowanie z ZFRON zakupu samochodu osobowego nie miało na celu zniesienia ograniczeń
zawodowych pracownika. Nie udokumentowano, w jaki sposób niepełnosprawność ograniczała mu możliwość
wykonywania jego obowiązków. Wystąpił zatem brak związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesionym
wydatkiem a zmniejszeniem ograniczeń zawodowych pracowników wynikających z niepełnosprawności.
Zaświadczenie de minimis nie należało się więc podatnikowi. Postanowił jednak zaskarżyć takie rozstrzygnięcie do
sądu.
Stanowisko sądu
Sprawę rozstrzygnął WSA w Gliwicach, wydając wyrok z 25.10.2022 r., III SA/Gl588/22, i co nie może dziwić,
podtrzymał stanowisko niekorzystne dla podatnika. Sąd uznał, że aby dany wydatek mógł zostać sfinansowany
w ramach ZFRON, musi on odpowiadać potrzebom osób niepełnosprawnych. Podatnik nie wykazał w żaden sposób,
że zakupiony samochód stanowi podstawowe narzędzie pracy, jest nieodzowny do wykonywania obowiązków
służbowych, oraz stanowi miejsce pracy osoby niepełnosprawnej, a jego brak miałby ten skutek, iż osoba
niepełnosprawna nie mogłaby bez niego sprawować funkcji głównego specjalisty do spraw administracyjno-
gospodarczych. Warunkiem wykorzystania funduszu rehabilitacji jest dokonywanie wydatków z tego funduszu
w sposób celowy i oszczędny, z uwzględnieniem optymalnego doboru metod i środków realizacji w stosunku do
zakładanych celów. Warunki te nie zostały w tej sprawie spełnione. Zakup pojazdu nie mógł być uznany za wydatek
służący rehabilitacji rozumianej jako przywracanie niezbędnej dla wykonywania określonej pracy sprawności.

Sąd wypowiedział się też o samej instytucji zaświadczenia. Przypomniał, że jego wydanie to czynność materialno-
techniczna, stanowiąca urzędowe potwierdzenie określonych faktów lub stanu prawnego. Zaświadczenie jest aktem
wiedzy, a nie woli organu, i nie ma charakteru prawotwórczego. Zaświadczenie nie rozstrzyga bowiem żadnej
sprawy, nie tworzy nowej sytuacji prawnej ani nie kształtuje bezpośrednio stosunku prawnego. Zaświadczenie
potwierdza jedynie istnienie określonego stanu na podstawie posiadanych już danych. Zatem wydane przez Organ
ostatecznie zaświadczenie w celu korekty i stwierdzenia nieważności zaświadczenia o pomocy de minimis było
w niniejszej sprawie uzasadnione ustaleniami faktycznymi Organu.

Komentarz
Sprawa wydaje się oczywista i budzi raczej negatywne emocje. Oto bowiem podatnik uzyskał zwolnienie z obowiązku
zapłaty podatku od nieruchomości w zamian za przeznaczenie kwoty zwolnienia na cele ZFRON, a konkretnie na
zakup, modernizację, remont maszyn i urządzeń w ramach wyposażenia stanowiska pracy osób niepełnosprawnych.
Osoba niepełnosprawna otrzymała urządzenie, ale trudno uznać je za niezbędne do realizacji obowiązków
służbowych. Pomińmy fakt, że obdarowany sportowym autem pracownik był członkiem rodziny prezesa spółki
podatnika. Okoliczności nie brzmią zbyt przekonująco.
Jeszcze bardziej szokujące jest to, że pierwotnie Organ podatkowy wydał podatnikowi zaświadczenie o pomocy de
minimis, Dopiero w wyniku pisma Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, informującego o przeprowadzonym
audycie w zakresie nieprawidłowości gospodarowania środkami publicznymi, Organ wydał zaświadczenie stanowiące
korektę stwierdzającą nieważność pierwotnego korzystnego rozstrzygnięcia.

Wyrok WSA w Gliwicach z 25.10.2022 r., III SA/Gl 588/22,

Sąd w Gliwicach odrzucił apelację podatnika w sprawie zakupu sportowego samochodu finansowanego z ZFRON. Decyzja ta podkreślała brak związku przyczynowo-skutkowego między wydatkiem a potrzebami osób niepełnosprawnych. Ważna jest celowość wydatków z funduszu rehabilitacji.