Zdolność upadłościowa fundacji rodzinnej

Tematyka: zdolność upadłościowa, fundacja rodzinna, prawo upadłościowe, przedsiębiorca, PrUpad, postępowanie upadłościowe

Do polskiego porządku prawnego trafił nowy byt prawny, jakim jest fundacja rodzinna. Konstrukcja prawna
fundacji rodzinnej znacząco odbiega od dotychczas funkcjonującego pojęcia fundacji. Rodzi się pytanie czy
fundacja rodzinna posiada zdolność upadłościową. Pomimo że 22.5.2023 r. nie doszło do nowelizacji art. 5
PrUpad (zakres podmiotowy zdolności upadłościowej), to fundacja rodzinna ma zdolność upadłościową, ale
tylko wtedy, gdy jest ona również przedsiębiorcą w rozumieniu art. 431 KC.
Zdolność upadłościowa
Polskie prawo upadłościowe przewiduje zamknięty katalog podmiotów, którym przysługuje zdolność upadłościowa.
Zdolność ta została ustawowo przyznana przede wszystkim przedsiębiorcom w rozumieniu art. 431 KC - art. 5 ust. 1
ustawy z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520; dalej: PrUpad). Możliwe jest również
ogłoszenie upadłości spółek kapitałowych nieprowadzących działalności gospodarczej lub wspólników spółek
osobowych odpowiadających całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki lub partnerów spółek partnerskich.
Postępowanie upadłościowe jest modelowo skonstruowane dla podmiotów będących przedsiębiorcami w rozumieniu
art. 431 KC, a więc osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi,
którym ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadzącym we własnym imieniu działalność gospodarczą lub
zawodową.
Konstrukcja fundacji rodzinnej
Każda tworzona na podstawie FundRodzU fundacja rodzinna jest osobą prawną. Ustawa dopuszcza w art. 5
FundRodzU możliwość prowadzenia przez fundację rodzinną działalności gospodarczej, ale tylko w ściśle
określonym tam zakresie (zamknięty katalog zakresu możliwej do prowadzenia działalności gospodarczej).
Rozpoczęcie prowadzenia przez fundację rodzinną działalności gospodarczej na podstawie art. 5 FundRodzU w zw.
z art. 3 ustawy z 6.3.2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 221; dalej: PrPrzed) jest równoznaczne
z uzyskaniem przez fundację rodzinną statusu przedsiębiorcy w rozumieniu art. 431 KC.
Uzyskanie przez fundację rodzinną statusu przedsiębiorcy (art. 43 1 KC) jest warunkiem sine qua non przyznania jej
zdolności upadłościowej w rozumieniu art. 5 PrUpad, ponieważ żaden przepis ustawy nie przyznaje jej wprost takiej
zdolności.
Prowadzenie upadłości fundacji rodzinnej
W przypadku posiadania przez fundację rodzinną statusu przedsiębiorcy, prowadzone wobec niej postępowanie
upadłościowe toczy się według zasad postępowania upadłościowego opisanego w PrUpad. W ustawie nie
opracowano bowiem odmiennego trybu prowadzenia postępowania upadłościowego fundacji rodzinnej, tak jak np.
w przypadku upadłości dewelopera (por. art. 425a i nast. PrUpad).
Należy jednak wskazać, że w kilku przepisach FundRodzU ustawodawca odniósł się do postępowania
upadłościowego fundacji rodzinnej, wprost przyznając taką możliwość, choć nie doszło do znowelizowania art. 5
PrUpad, co – jak wskazano powyżej – wymusza najpierw uzyskanie statusu przedsiębiorcy w rozumieniu art. 431 KC.
W art. 87 pkt. 4 FundRodzU wskazano, że ulega ona rozwiązaniu po zakończeniu postępowania upadłościowego.
Z kolei w art. 105 ust. 1 pkt. 1 i 2 FundRodzU dopuszcza się możliwość wykreślenia fundacji rodzinnej z rejestru
fundacji rodzinnych bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, z uwagi na oddalenie wniosku o ogłoszenie
upadłości w trybie art. 13 ust. 1 PrUpad, oraz w razie uznania przez Sąd upadłościowy, że zebrany w sprawie
materiał daje podstawy do wykreślenia fundacji rodzinnej z rejestru bez przeprowadzania postępowania
likwidacyjnego.
W art. 109 ust. 1 FundRodzU wskazano, że wniosek o wykreślenie fundacji rodzinnej z rejestru składa syndyk, ale
fundacja rodzinna nie ulega rozwiązaniu, jeśli w toku postępowania upadłościowego doszło do zaspokojenia
wszystkich wierzycieli w całości, zatwierdzenia układu albo postępowanie upadłościowe zostało uchylone lub
umorzone (art. 109 ust. 2 FundRodzU).
Tak jak w przypadku ogłoszenia upadłości spółek, tak również w odniesieniu do fundacji rodzinnych informacja
o ogłoszeniu upadłości podlega ujawnieniu w rejestrze fundacji rodzinnych (art. 117 ust. 1 pkt 23 FundRodzU). Gdy
fundacja rodzinna postawiona jest w stan upadłości, do jej nazwy dołącza się „w upadłości”, tak jak czyni się to
w przypadku spółek (art. 117 ust. 4 FundRodzU).

Komentarz
Badając regulacje prawne w aspekcie zdolności upadłościowej fundacji rodzinnej, należy wskazać na jej rolę
w obrocie gospodarczym. Jeżeli fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą i jest członkiem obrotu
gospodarczego, to ma również zdolność upadłościową. W przeciwnym wypadku – fundacja rodzinna nie posiada
takiej zdolności.
Rozróżnienie na gruncie prawa upadłościowego w zakresie tego, czy podmiot prowadzi działalność gospodarczą, czy
też nie, zostało wprowadzone również w stosunku do spółek kapitałowych. Różnica jest jednak znacząca, bowiem
spółki kapitałowe mają zdolność upadłościową nawet wtedy, kiedy nie prowadzą działalności gospodarczej, co
wymagało ustawowego przyznania im takiej zdolności (art. 5 ust. 2 pkt 1 PrUpad), a fundacje rodzinne wówczas
takiej zdolności nie mają.
Jeżeli chodzi o samą procedurę upadłościową, to ustawodawca nie wprowadza odstępstw w zakresie postępowania
upadłościowego fundacji rodzinnej. Stosuje się do niej przepisy części pierwszej PrUpad.
Przyznając fundacji rodzinnej nawet ograniczone prawo do prowadzenia działalności gospodarczej, ustawodawca
umożliwił doprowadzenie do sytuacji, w której zostanie ogłoszona upadłość fundacji rodzinnej. Jest ona
uwarunkowania wyłącznie prowadzeniem przez fundację rodzinną działalności gospodarczej, bowiem wtedy staje się
ona przedsiębiorcą w rozumieniu art. 431 KC, a tym samym stosuje się do niej dyspozycję art. 5 ust. 1 PrUpad.
Upadłość fundacji rodzinnej prowadzi się w normalnym trybie z uwagi na niewprowadzenie odrębnego trybu, tak jak
np. w przypadku upadłości deweloperów.

Badając regulacje prawne w aspekcie zdolności upadłościowej fundacji rodzinnej, należy wskazać na jej rolę w obrocie gospodarczym. Jeżeli fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą i jest członkiem obrotu gospodarczego, to ma również zdolność upadłościową. W przeciwnym wypadku – fundacja rodzinna nie posiada takiej zdolności. Rozróżnienie na gruncie prawa upadłościowego w zakresie tego, czy podmiot prowadzi działalność gospodarczą, czy też nie, zostało wprowadzone również w stosunku do spółek kapitałowych.