SLIM VAT 3 nowelizuje Prawo bankowe

Przepisy pakietu SLIM VAT 3 wchodzące w życie w 2023 r. wprowadzają zmiany m.in. w Prawie bankowym, dotyczące przepływu środków między rachunkami VAT w ramach grupy VAT oraz rozszerzają katalog podatków regulowanych środkami z rachunku VAT. Dodatkowo, nowa regulacja uwolni faktora od odpowiedzialności solidarnej. W kontekście bankowości i podatków, nadchodzą także nowe przepisy dotyczące obowiązków dostawców usług płatniczych od 2024 r., mające na celu kontrolę przepływów finansowych w międzynarodowym obrocie gospodarczym.

Tematyka: SLIM VAT 3, Prawo bankowe, podzielona płatność, grupa VAT, rachunek VAT, faktor, odpowiedzialność solidarna, dostawcy usług płatniczych, kontrola finansowa, obieg bezgotówkowy, ewolucja systemu VAT, zmiany podatkowe, zmiany bankowe

Przepisy pakietu SLIM VAT 3 weszły w życie 1.7.2023 r. Wprowadziły one zmiany przede wszystkim
w zakresie podatku VAT, ale nie tylko. Nowelizacja dotyczy wszak także „niektórych innych ustaw”. Chodzi
więc m.in. o przepisy Prawa bankowego. Od pewnego czasu wykazują one pewną komplementarność
względem przepisów VAT, w szczególności gdy chodzi o ingerowanie przez ustawodawcę w regulacje
dotyczące mechanizmu podzielonej płatności. Nie inaczej jest także tym razem.
SLIM VAT 3 to projekt wprowadzający zmiany przede wszystkim w ustawie z 11.3.2004 r. o podatku od towarów
i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU). Jak to często bywa w ostatnim czasie, kosmetyka obejmie
przepisy o obowiązkowym mechanizmie podzielonej płatności (split payment), a skoro tak, niezbędne zmiany dotkną
także przepisów ustawy z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2324; dalej: PrBank). Przypatrzmy
się więc tym zmianom bliżej.
Przepływ między rachunkami VAT w ramach grupy VAT
To pokłosie wprowadzenia do polskiego porządku prawnego przepisów o grupach VAT. Zgodnie z art. 2 pkt. 47
VATU pod pojęciem grupy VAT rozumie się grupę co najmniej dwóch podmiotów powiązanych finansowo,
ekonomicznie i organizacyjnie, zarejestrowaną jako podatnik podatku. Art. 15a ust. 1 VATU potwierdza, że grupa
podmiotów powiązanych finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie, które zawrą umowę o utworzeniu grupy VAT,
może być odrębnym podatnikiem VAT. Mamy więc jednego podatnika VAT, ale niezależne podmioty na każdej innej
płaszczyźnie, a zatem każdy członek grupy VAT posiada także swój własny rachunek VAT. Niemniej
odpowiedzialnym za zapłatę do urzędu skarbowego należnych podatków w ramach grupy VAT jest tylko
przedstawiciel grupy VAT, dlatego zostanie wprowadzona możliwość przepływu środków z rachunku VAT
poszczególnych członków takiej grupy na rachunek VAT przedstawiciela grupy VAT.
Konsekwencją tej zmiany będzie też uregulowanie kwestii danych, jakie powinny być wskazywane w komunikacie
przelewu przy przesyłaniu przez członka grupy VAT środków ze swojego rachunku VAT na rachunek VAT
przedstawiciela grupy. I tak np. w polu wskazującym numer faktury będzie trzeba wpisać wyrazy „przekazanie –
grupa VAT”. Z kolei w polu właściwym do wskazania NIP dostawcy lub usługodawcy trzeba wskazać numer, za
pomocą którego grupa VAT jest zidentyfikowana na potrzeby VAT.
Więcej podatków z rachunku VAT
Rozszerzony zostanie (i to po raz kolejny) katalog podatków i należności, jakie mogą być regulowane środkami
zgromadzonymi na rachunku VAT. Wprowadzona zostanie więc możliwość uregulowania środkami z rachunku VAT
dodatkowo także następujących zobowiązań w zakresie:
• podatku od wydobycia niektórych kopalin oraz odsetek za zwłokę w tym podatku;
• podatku od sprzedaży detalicznej oraz odsetek za zwłokę w tym podatku;
• opłaty od środków spożywczych, dodatkowej opłaty oraz odsetek za zwłokę od tej opłaty;
• zryczałtowanego podatku od wartości sprzedanej produkcji oraz odsetek za zwłokę w tym podatku;
• podatku tonażowego oraz odsetek za zwłokę w tym podatku oraz
• opłaty, o której mowa w art. 92 ust. 11 ustawy z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 165; dalej: AlkU); dodatkowej opłaty, o której mowa w art. 92 ust. 21 AlkU,
wraz z odsetkami za zwłokę od tych opłat (tzw. opłaty od małpek).
Zwolnienie faktora z odpowiedzialności
Dodatkowo, zgodnie z nowym brzmieniem art. 108a ust. 6 VATU (wprowadzanym tą samą ustawą SLIM VAT 3),
pojawia się dodatkowy sposób uwolnienia się od odpowiedzialności solidarnej przez „osoby trzecie” (umowa
o nabyciu wierzytelności zawartej z dostawcą lub nabywcą). Nowy sposób pozwala uwolnić się od odpowiedzialności
solidarnej podatnikom nabywającym wierzytelności. Będzie on stosowany np. w sytuacji zmiany podatnika
nabywającego wierzytelność (faktora), tj. po zawarciu porozumienia (umowy) prowadzącego do zmiany wierzyciela
wierzytelności wynikających z umowy dostaw towarów lub świadczenia usług przez dostawcę, objętych umową
o nabyciu wierzytelności.

Komentarz

Zdążyliśmy się już przyzwyczaić do pewnego rodzaju współistnienia przepisów podatkowych z regułami właściwymi
dla bankowości. Na styku tych dwóch materii dzieje się w ostatnich latach wiele. Mechanizm podzielonej płatności,
biała lista, STIR czy ogólne założenia tzw. „Polski bezgotówkowej” to tylko kilka przykładów z wielu, a nadchodzą
kolejne rozwiązania. I tak, od 1.1.2024 r. wejdą w życie przepisy nakładające obowiązki na dostawców usług
płatniczych. Nowe rozwiązania zostały „wymierzone” w odbiorców płatności, czyli przedsiębiorców uczestniczących
w międzynarodowym obrocie gospodarczym. To weryfikacja przepływów finansowych dotyczących ich działalności
jest bowiem istotą nowych rozwiązań. Fiskus zyska więc dodatkowe narzędzia kontrolne opierające się o kontrolę
przepływów finansowych. To bardzo wyrafinowane i cenne narzędzia. Nic więc dziwnego, że resort finansów bardzo
zachęca nas wszystkich (nie tylko przedsiębiorców) do obrotu bezgotówkowego. To oczywiste - nad pieniądzem
elektronicznym można sprawować kontrolę w znacznie szerszym zakresie.
Wracając jednak na grunt SLIM VAT 3: bardzo ciekawa jest ewolucja ustawodawcy w zakresie dopuszczania
regulowania zobowiązań publicznoprawnych z rachunku VAT. Zaczęło się w zasadzie wyłącznie od zapłaty samego
VAT. Potem ustawodawca umożliwił także obciążanie rachunku VAT m.in. wpłatami na CIT i PIT, akcyzę, należności
celnych oraz odsetek za zwłokę od tych należności, a także należności z tytułu składek na ZUS. Od 1.7.2023 r.
znowu idziemy o krok dalej i wchodzimy na grunt bardzo osobliwych podatków i opłat (taki przykładowy podatek od
wydobycia niektórych kopalin dotyczy w praktyce jednego podmiotu). Okazuje się więc, że wraz z biegiem czasu
i trwaniem danych instytucji rozluźnia się podejście fiskusa. Pierwotnie wzbraniał się on od umożliwiania płatności
tego rodzaju z rachunku VAT. Widocznie więc system VAT nieco się uszczelnił.

Ewolucja przepisów podatkowych, takich jak SLIM VAT 3, ukazuje zmiany w zakresie regulowania zobowiązań z rachunku VAT, sięgając teraz po osobliwe podatki i opłaty. Systematyczne rozluźnianie podejścia fiskusa do płatności z rachunku VAT świadczy o ewolucji systemu VAT i zachęca do obrotu bezgotówkowego. Nowe rozwiązania podatkowe i bankowe są odpowiedzią na zmieniające się realia gospodarcze.