Zasada stosowania najłagodniejszego środka egzekucyjnego
Organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne mające pokryć zaległości, wybierając najłagodniejszy środek w przypadku możliwości. W sytuacjach wymagających stosuje wszystkie dostępne środki. Celem egzekucji jest zaspokojenie wierzyciela poprzez środki najmniej uciążliwe dla dłużnika.
Tematyka: środki egzekucyjne, egzekucja, organ egzekucyjny, zaległości, najłagodniejszy środek, WSA, Gliwice, wynagrodzenie za pracę, ubezpieczenie społeczne, renta socjalna, wierzytelności pieniężne, rachunki bankowe
Organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne mające pokryć zaległości, wybierając najłagodniejszy środek w przypadku możliwości. W sytuacjach wymagających stosuje wszystkie dostępne środki. Celem egzekucji jest zaspokojenie wierzyciela poprzez środki najmniej uciążliwe dla dłużnika.
Organ egzekucyjny stosuje takie środki egzekucyjne, które umożliwią pokrycie powstałych zaległości. Zastosowanie najmniej uciążliwego środka egzekucyjnego może mieć miejsce w przypadku istnienia możliwości wyboru. W sytuacji zaś, gdy cel egzekucji tego wymaga, np. z uwagi na wysokość dochodzonych należności, organ egzekucyjny może stosować jednocześnie wszystkie dostępne środki egzekucyjne. Wyboru środka egzekucyjnego dokonuje organ. Zaskarżone rozstrzygnięcie Postanowieniem z 28.7.2021 r. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Katowicach (dalej: Organ odwoławczy), po rozpoznaniu zażalenia B.B. (dalej: Zobowiązana) utrzymał w mocy postanowienie z 7.6.2021 r. Dyrektora Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Z. (dalej: Organ, łącznie: Organy egzekucyjne), którym oddalono skargi na czynności egzekucyjne zajęcia „innych wierzytelności”. Stanowisko Organów egzekucyjnych Organ 24.3.2021 r. wystawił tytuły wykonawcze, obejmujące zaległości na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne za okres od lipca 2019 r. do lutego 2020 r. oraz Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od marca 2020 r. do grudnia 2020 r. Zawiadomieniami z 30.3.2021 r. Organ zajął inną wierzytelność pieniężną, tj. nadpłaty podatków w (...) Urzędzie Skarbowym w G. (dalej: US). Zawiadomienia te wraz z odpisami tytułów wykonawczych zostały doręczone Zobowiązanej 14.4.2021 r. Pismami z 19.4.2021 r. Zobowiązana wniosła skargi na czynności Organu, które zostały oddalone postanowieniem Organu z 7.6.2021 r. Organ odwoławczy wyjaśnił, że postępowanie egzekucyjne jest wszczynane w przypadkach uchylania się zobowiązanych od wykonania ciążących na nich obowiązków i ma charakter przymusowy. Egzekucja nie może być środkiem represji, niemniej zastosowanie jakiegokolwiek środka egzekucyjnego jest już dolegliwością, z którą musi się liczyć dłużnik niewypełniający obowiązku. Celem każdego postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do zaspokojenia należności wierzyciela. Organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku, a spośród kilku takich środków - środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego. Zobowiązana nie uzyskuje wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę, nie pobiera świadczeń emerytalno-rentowych oraz nie posiada żadnego rachunku bankowego. Aktualnie prowadzi działalność gospodarczą. Dlatego też, Organ spośród dostępnych środków wybrał ten, który najlepiej i najprościej może zrealizować zakładany cel, tj. zajęcie „innej wierzytelności pieniężnej” - nadpłaty i zwrotu podatku w US. Istota sporu Przedmiotem sporu jest prawidłowość zajęcia przez Organ „innej wierzytelności pieniężnej”, tj. z tytułu zwrotu i nadpłaty podatków w US. W pierwszej kolejności WSA w Gliwicach wskazał, że stosownie do art. 19 § 4 ustawy z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 479, dalej: EgzAdmU) Dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, z renty socjalnej, z wierzytelności pieniężnych oraz z rachunków bankowych, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek oraz nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń. Zatem Organ był uprawniony do wszczęcia i prowadzenia egzekucji w niniejszej sprawie. Następnie WSA w Gliwicach zauważył, że w myśl art. 1a EgzAdmU przez „środek egzekucyjny” rozumie się w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych, egzekucję z: • pieniędzy, • wynagrodzenia za pracę; • świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z renty socjalnej; • rachunków bankowych; • innych wierzytelności pieniężnych; • praw z instrumentów finansowych; • papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych; • praw majątkowych zarejestrowanych w rejestrze akcjonariuszy; • weksla; • autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej; • udziału w spółce z o.o.; • pozostałych praw majątkowych; • ruchomości; • nieruchomości. Zatem Organ jako organ egzekucyjny jest uprawniony do dokonywania czynności egzekucyjnych w sposób ograniczony, tj. jedynie poprzez stosowanie egzekucji z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, z renty socjalnej, z wierzytelności pieniężnych oraz z rachunków bankowych. Zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego W niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia art. 19 § 4 EgzAdmU, bowiem środek zastosowany przez Organ został przewidziany prawem. W myśl art. 89 § 1 EgzAdmU organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności pieniężnej innej, niż określone w art. 72-85 EgzAdmU, przez przesłanie do dłużnika zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego i jednocześnie wzywa dłużnika zajętej wierzytelności, aby należnej od niego kwoty do wysokości egzekwowanej należności wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi bez zgody organu egzekucyjnego nie uiszczał zobowiązanemu, lecz przekazał organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności. Zajęcie wierzytelności jest dokonane z chwilą doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu. Stosownie do art. 67 § 2 EgzAdmU zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego zawiera: • oznaczenie zobowiązanego, wierzyciela i organu egzekucyjnego; • oznaczenie dłużnika zajętej wierzytelności; • określenie stosowanego środka egzekucyjnego; • numer tytułu wykonawczego stanowiącego podstawę zajęcia, a w przypadku jednolitego tytułu wykonawczego lub zagranicznego tytułu wykonawczego - również wskazanie jego rodzaju; • kwotę należności, okres, za który należność została ustalona lub określona, termin płatności należności, rodzaj i stopę odsetek z tytułu niezapłacenia należności w terminie oraz kwotę odsetek naliczonych do dnia wystawienia zawiadomienia; • kwotę kosztów egzekucyjnych (opłaty manipulacyjnej, opłaty za czynności egzekucyjne, wydatków egzekucyjnych, opłaty egzekucyjnej i powstałych w postępowaniu egzekucyjnym umorzonym), • wezwanie dłużnika zajętej wierzytelności do realizacji zajęcia lub powiadomienia organu egzekucyjnego o przeszkodzie w realizacji zajęcia; • pouczenie zobowiązanego i dłużnika zajętej wierzytelności o skutkach zajęcia; • datę wystawienia zawiadomienia, podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego oraz odcisk pieczęci organu egzekucyjnego. Rozstrzygnięcie WSA w Gliwicach Zdaniem WSA w Gliwicach zawiadomienia z 30.3.2021 r. zostały wystawione zgodnie ze wzorem określonym w drodze rozporządzenia i zawierają wszystkie niezbędne elementy. Jednocześnie WSA w Gliwicach wskazuje, że stosownie do art. 54 § 1 EgzAdmU zobowiązanemu przysługuje skarga na czynność organu egzekucyjnego. Podstawą skargi jest: 1. dokonanie czynności egzekucyjnej z naruszeniem ustawy; 2. zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, w ramach którego dokonano czynności egzekucyjnej. Przedmiotem skargi na czynność egzekucyjną mogą być tylko wady tej czynności. Skarga na czynność egzekucyjną nie jest bowiem uniwersalnym środkiem zaskarżenia. W postępowaniu wszczętym skargą na czynności egzekucyjne ocenie podlegają tylko zastrzeżenia odnoszące się do konkretnej czynności egzekucyjnej. W postępowaniu tym nie orzeka się o zasadności wszczęcia postępowania egzekucyjnego, ani też nie ocenia się prawidłowości jego prowadzenia, a tym bardziej nie ocenia się braku doręczenia upomnienia, niedopuszczalności egzekucji oraz wadliwości tytułów wykonawczych. Zarzuty te nie mogą być przedmiotem analizy w postępowaniu skargowym z art. 54 EgzAdmU, albowiem ustawodawca przewidział możliwość wniesienia odrębnego środka zaskarżenia w postaci zarzutów (art. 33 § 1 EgzAdmU). Stąd też WSA w Gliwicach, nie znajdując podstaw do uchylenia postanowienia z 28.7.2021 r., oddalił skargę na czynność egzekucyjną. Komentarz Na tle rozpatrywanego stanu faktycznego, WSA w Gliwicach wypowiedział się na temat zasad prowadzenia egzekucji przez Dyrektora Oddziału ZUS i wskazał, że uprawnienia ww. organu w tym zakresie są ograniczone i obejmują jedynie niektóre środki egzekucyjne, a mianowicie: (I) wynagrodzenie za pracę, (II) świadczenia z ubezpieczenia społecznego, (III) rentę socjalną, (IV) wierzytelności pieniężne oraz (V) rachunki bankowe. Niemniej organ ten jest zobowiązany do stosowania zasad obowiązujących w egzekucji administracyjnej, tj. zasady celowości, czyli stosowania środków prowadzących bezpośrednio do wykonania obowiązku oraz zasady stosowania najłagodniejszego środka egzekucyjnego. Innymi słowy ww. organ stosuje taki środek, który jest najbardziej adekwatny i skuteczny w danych okolicznościach. Na gruncie niniejszej sprawy środkiem egzekucyjnym spełniającym ww. kryteria okazała się być „inna wierzytelność pieniężna”. Wyrok WSA w Gliwicach z 17.4.2023 r., I SA/Gl 1391/21,
WSA w Gliwicach potwierdził prawidłowość zajęcia 'innej wierzytelności pieniężnej'. Organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne ograniczone do wynagrodzenia, ubezpieczenia społecznego, renty socjalnej, wierzytelności pieniężnych i rachunków bankowych, wybierając najłagodniejszy środek egzekucyjny.