Odszkodowanie w przypadku odwołania lotu

Na przewoźniku lotniczym ciąży obowiązek udzielenia pasażerom informacji w przypadku odwołania lotu, również w związku z pandemią COVID-19. Pasażerowie mają prawo do odszkodowania w sytuacji braku informacji o odwołaniu lotu oraz braku zapewnienia im alternatywnych rozwiązań podróży. Trybunał wskazał na konieczność zdefiniowania pojęcia "zmiana planu podróży" oraz potwierdził, że lot repatriacyjny zorganizowany przez państwo członkowskie nie jest równoważny z ofertą obsługującego przewoźnika. Pasażerowie mają prawo do zwrotu kosztów biletu w przypadku niemożności zapewnienia im alternatywnej podróży na porównywalnych warunkach.

Tematyka: odszkodowanie, odwołanie lotu, pandemia COVID-19, zmiana planu podróży, zwrot kosztów, Trybunał Europejski, TS, przewoźnik lotniczy

Na przewoźniku lotniczym ciąży obowiązek udzielenia pasażerom informacji w przypadku odwołania lotu,
także w związku z pandemią COVID-19. W przypadku braku wykonania tego obowiązku taki pasażer ma
prawo uzyskać odszkodowanie.
Stan faktyczny
TW i jego żona (dalej: pasażerowie) posiadali potwierdzoną rezerwację na lot 20.3.2020 r. z lotniska na Wyspie
Mauritius do Wiednia w ramach imprezy turystycznej. Lot miał być obsługiwany przez AA. Jednak 18.3.2020 r. AA
odwołała ten lot w następstwie środków podjętych przez austriacki rząd w związku z pandemią COVID ‑ 19. AA nie
poinformowała pasażerów o tym odwołaniu ani o prawach im przysługujących na podstawie rozporządzenia (WE) Nr
261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.2.2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania
i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów,
uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91 (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 46, s. 1). Dopiero 19.3.2020 r.
pasażerowie zostali powiadomieni przez organizatora podróży o odwołaniu ich lotu powrotnego oraz o organizacji
lotu repatriacyjnego przez austriackie ministerstwo 20.3.2020 r. W tym terminie nie odbywał się już żaden lot
regularny. Każdy z pasażerów musiał zapłacić opłatę w wysokości 500 euro za ów lot repatriacyjny. Pasażerowie
domagali się zasądzenia od AA tej kwoty wraz z odsetkami.
Stanowisko TS
Zmiana planu podróży na porównywalnych warunkach do miejsca docelowego
Na podstawie art. 5 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 261/2004/WE w przypadku odwołania lotu, obsługujący lot
przewoźnik lotniczy powinien udzielić pasażerom, których to odwołanie dotyczy, pomocy zgodnie z art. 8 tego
rozporządzenia 261/2004/WE. Z art. 8 ust. 1 wynika, że pasażerowie, których to odwołanie dotyczy, mają prawo
wyboru pomiędzy trzema opcjami:
1. zwrot kosztów biletu na określonych warunkach oraz, w stosownych przypadkach, zorganizowaniem lotu
powrotnego do pierwszego miejsca odlotu w najwcześniejszym możliwym terminie;
2. zmiana planu podróży do ich miejsca docelowego na porównywalnych warunkach w najwcześniejszym
możliwym terminie;
3. zmiana planu podróży na porównywalnych warunkach do ich miejsca docelowego w późniejszym, dogodnym dla
nich terminie, z zastrzeżeniem dostępności wolnych miejsc.
Trybunał wskazał, że pojęcie „zmiana planu podróży” nie zostało zdefiniowane w rozporządzeniu 261/2004/WE.
Zgodnie z jednolitym stanowiskiem TS w takich okolicznościach ustalenia znaczenia i zakresu tego pojęcia należy
dokonywać zgodnie z jego zwyczajowym znaczeniem w języku potocznym, przy jednoczesnym uwzględnieniu
kontekstu, w którym zostało ono użyte, i celów uregulowania, którego jest ono częścią (wyrok TS z 31.1.2013 r.,
McDonagh, C-12/11,
).
Trybunał stwierdził, że zwykłe znaczenie pojęcia „zmiana planu podróży” odsyła w sposób ogólny do koncepcji trasy
alternatywnej do tej pierwotnie przewidzianej, w szczególności w odniesieniu do trasy lub rozkładu jazdy, która
kończy się jednak w tym samym miejscu docelowym. W tym zakresie to pojęcie nie posiada żadnej szczególnej
cechy, która ograniczałaby „zmianę planu podróży” w ramach oferty handlowej.
Z motywów 1 i 4 rozporządzenia 261/2004/WE wynika, że główny cel tego rozporządzenia polega na zapewnieniu
wysokiego poziomu ochrony pasażerów. TS stwierdził, że zaoferowanie „zmiany planu podróży” w rozumieniu art.
8 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE nie może ograniczać się do zaproponowania przez obsługującego
przewoźnika lotniczego, pasażerowi lotniczemu przewiezienia go do miejsca docelowego lotem następującym po
locie odwołanym przez tego przewoźnika.
Analizując kontekst, w jaki wpisuje się art. 8 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE Trybunał uznał, że zakres
stosowania tego rozporządzenia nie może zostać rozszerzony na loty niekomercyjne.
Trybunał orzekł, że art. 5 ust. 1 lit. a) i art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 261/2004/WE należy interpretować
w ten sposób, iż lot repatriacyjny zorganizowany przez państwo członkowskie, w kontekście środka pomocy
konsularnej w następstwie odwołania lotu nie stanowi „zmiany planu podróży na porównywalnych
warunkach do miejsca docelowego” w rozumieniu art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 261/2004/WE, która to

zmiana powinna zostać zaoferowana pasażerowi, którego lot został odwołany, przez obsługującego
przewoźnika lotniczego.
Prawo do zwrotu kosztów
Trybunał stwierdził na podstawie art. 8 rozporządzenia 261/2004/WE, że jeżeli zmiana planu podróży okaże się
niemożliwa w najwcześniejszym możliwym terminie lub w późniejszym terminie, który byłby odpowiedni dla danego
pasażera, obsługujący przewoźnik lotniczy nie może zostać zwolniony z wynikającego z art. 8 ust. 1 lit. a)
rozporządzenia 261/2004/WE obowiązku zwrotu kosztów biletu za część lub części podróży, które nie odbyły się
lub stały się zbędne w stosunku do pierwotnego planu podróży. Obowiązek udzielenia pomocy przewidziany w art. 8
ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE zostałby bowiem pozbawiony skuteczności, gdyby nie było możliwe
wyegzekwowanie jego przestrzegania, w odpowiednim przypadku w drodze wniesionego a posteriori powództwa
o zwrot.
Trybunał przypomniał, że spoczywający na obsługującym przewoźniku lotniczym obowiązek zaoferowania
pasażerom, których lot został odwołany, różnych opcji, o których mowa w art. 8 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE,
zakłada, iż dostarczy on tym pasażerom pełnej informacji dotyczącej praw wynikających z tego przepisu, tak aby
mogli oni skutecznie wykonywać swoje prawa w przypadku odwołania lotu (wyrok TS z 21.12.2021 r., Azurair i in., C-
146/20, C‑ 188/20, C‑ 196/20 i C‑ 270/20,
).
Trybunał podkreślił, że rozporządzenie Nr 261/2004/WE nie zawiera żadnej wskazówki pozwalającej na uznanie, że
dopuszcza ono poza „nadzwyczajnymi okolicznościami”, o których mowa w art. 5 ust. 3 rozporządzenia
261/2004/WE, oddzielną kategorię zdarzeń „szczególnie nadzwyczajnych”, które skutkowałyby zwolnieniem
przewoźnika lotniczego ze wszystkich obowiązków, w tym z obowiązków wynikających z art. 8 rozporządzenia
261/2004/WE.
Trybunał orzekł, że art. 8 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE należy interpretować w ten sposób, iż
pasażerowi, który w następstwie odwołania lotu powrotnego sam rejestruje się na lot repatriacyjny
zorganizowany przez państwo członkowskie w kontekście środka pomocy konsularnej i który jest
zobowiązany z tego tytułu do zapłaty na rzecz tego państwa obowiązkowej opłaty stanowiącej udział
w kosztach, nie przysługuje prawo do uzyskania zwrotu tych kosztów od obsługującego przewoźnika
lotniczego na podstawie tego rozporządzenia. Natomiast taki pasażer może powołać się przed sądem
krajowym na niewykonanie przez obsługującego przewoźnika lotniczego, po pierwsze, obowiązku zwrotu
kosztów biletu po cenie, za jaką został zakupiony, za część lub części podróży, które nie odbyły się lub stały
się zbędne w stosunku do pierwotnego planu podróży, a po drugie, obowiązku udzielenia pomocy, w tym
obowiązku udzielenia informacji na podstawie art. 8 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE, w celu uzyskania
odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego. Tego rodzaju odszkodowanie powinno jednak
ograniczać się do tego, co w świetle okoliczności danego przypadku okaże się niezbędne, odpowiednie
i rozsądne w celu złagodzenia skutków uchybienia, którego dopuścił się przewoźnik lotniczy.

Komentarz
Na podstawie wykładni językowej celowościowej i systemowej art. 8 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE Trybunał
uznał, że lot repatriacyjny dla pasażerów, w związku z pandemią COVID-19, organizowany przez państwo
członkowskie, nie jest objęty pojęciem „zmiana planu podróży” w rozumieniu tego przepisu. Wykładnia ta wydaje się
trafna, ponieważ przede wszystkim obsługujący taki lot przewoźnik lotniczy nie jest w stanie zaoferować swoim
pasażerom lotu repatriacyjnego jako „zmiany planu podróży”.
Z niniejszego wyroku wynika również, że pasażerowi, który w następstwie odwołania jego lotu powrotnego sam
rejestruje się na lot repatriacyjny zorganizowany przez państwo członkowskie, nie przysługuje na podstawie
rozporządzenia 261/2004/WE prawo do uzyskania od obsługującego przewoźnika lotniczego zwrotu dodatkowych
kosztów, które ten pasażer musiał zapłacić w celu zarejestrowania się na ten lot. Ale ten pasażer może dochodzić
prawa do dalszego odszkodowania, na podstawie prawa krajowego lub międzynarodowego.
W prezentowanym wyroku TS przyznał, że taki pasażer ma prawo uzyskać równoważne odszkodowanie od
obsługującego przewoźnika lotniczego w przypadku niewykonania przez niego obowiązku udzielenia pomocy,
wynikającego z art. 8 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE, w tym obowiązku informacyjnego. Pasażer ten może
zatem powołać się przed sądem na niewykonanie przez takiego przewoźnika, po pierwsze, obowiązku zwrotu
kosztów biletu po cenie, za jaką został zakupiony, za część lub części podróży, które nie odbyły się lub które stały się
zbędne w stosunku do pierwotnego planu podróży, a po drugie, obowiązku udzielenia pomocy, w tym obowiązku
informacyjnego, na podstawie art. 8 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE, w celu uzyskania odszkodowania od owego
przewoźnika. Przy czym TS zastrzegł, ze takie odszkodowanie powinno być: niezbędne, odpowiednie i rozsądne, tak
aby złagodzić skutki uchybienia danego przewoźnika.
Z prezentowanego wyroku wynika również, że udzielenie pomocy ciąży na obsługującym przewoźniku lotniczym
niezależnie od zdarzenia, które doprowadziło do odwołania lotu, np. pandemii COVID-19.

Wyrok TS z 8.6.2023 r., Austrian Airlines (Lot repatriacyjny), C-49/22,

Trybunał Europejski stwierdził, że pasażerowie mają prawo do odszkodowania od przewoźnika lotniczego w sytuacji niewykonania obowiązku udzielenia pomocy i informacji. Podkreślił, że przewoźnik nie może być zwolniony z obowiązku zwrotu kosztów biletu za nieodbyte podróże. Wyrok TS z 8.6.2023 r., Austrian Airlines (Lot repatriacyjny), C-49/22, potwierdza konieczność pełnego informowania pasażerów oraz udzielania im wsparcia w przypadku odwołania lotu.