Choroba członka zarządu spółki a jego odpowiedzialność za zaległości spółki
Faktyczne wykonywanie lub niewykonywanie obowiązków członka zarządu nie ma znaczenia dla oceny sprawy, chyba że wykazane zostaną faktyczne i obiektywne przyczyny uniemożliwiające wykonywanie funkcji członka zarządu spółki. Rozstrzygnięcie Organów podatkowych dotyczyło solidarnej odpowiedzialności podatkowej członka zarządu za zaległości spółki z tytułu VAT. Istotą sporu była subsydiarna odpowiedzialność członka zarządu za zaległości spółki z tytułu podatku VAT za poszczególne miesiące 2016 r. Przesłanki odpowiedzialności obejmowały istnienie zaległości podatkowych, pełnienie funkcji członka zarządu w spółce w czasie upływu terminu płatności zobowiązań oraz bezskuteczność egzekucji skierowanej do majątku spółki.
Tematyka: członek zarządu, odpowiedzialność, zaległości spółki, VAT, subsydiarna odpowiedzialność, pełnienie funkcji, bezskuteczność egzekucji, wniosek o upadłość, długotrwała choroba, WSA Lublinie, wyrok
Faktyczne wykonywanie lub niewykonywanie obowiązków członka zarządu nie ma znaczenia dla oceny sprawy, chyba że wykazane zostaną faktyczne i obiektywne przyczyny uniemożliwiające wykonywanie funkcji członka zarządu spółki. Rozstrzygnięcie Organów podatkowych dotyczyło solidarnej odpowiedzialności podatkowej członka zarządu za zaległości spółki z tytułu VAT. Istotą sporu była subsydiarna odpowiedzialność członka zarządu za zaległości spółki z tytułu podatku VAT za poszczególne miesiące 2016 r. Przesłanki odpowiedzialności obejmowały istnienie zaległości podatkowych, pełnienie funkcji członka zarządu w spółce w czasie upływu terminu płatności zobowiązań oraz bezskuteczność egzekucji skierowanej do majątku spółki.
Faktyczne wykonywanie lub niewykonywanie obowiązków członka zarządu nie ma znaczenia dla oceny
sprawy, chyba że wykazane zostaną faktyczne i obiektywne przyczyny uniemożliwiające wykonywanie
funkcji członka zarządu spółki (np. długotrwała i obłożna choroba), co mogłoby skutkować wyłączeniem jego
odpowiedzialności.
Rozstrzygnięcie Organów podatkowych
Zaskarżoną decyzją z 25.11.2022 r. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Lublinie utrzymał w mocy decyzję
Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Lublinie z 16.12.2021 r. o solidarnej odpowiedzialności podatkowej
B.S. (dalej: Skarżący), jako osoby trzeciej, wraz z P. sp. z o.o. (dalej: Spółka), za zaległości podatkowe z tytułu
podatku od towarów i usług (dalej: VAT) za styczeń, marzec, kwiecień, maj, czerwiec i lipiec 2016 r.
Istota sporu
W rozpoznawanej sprawie spór sprowadza się do tego, czy Skarżący powinien ponosić subsydiarną
odpowiedzialność solidarną za zaległości Spółki z tytułu podatku VAT za poszczególne miesiące 2016 r., wraz
z odsetkami za zwłokę i kosztami egzekucyjnymi.
Przesłanki odpowiedzialności za zobowiązania spółki
W ocenie WSA w Lublinie w sprawie wystąpiły przesłanki warunkujące odpowiedzialność Skarżącego jako członka
zarządu za zobowiązania Spółki, o których mowa w art. 116 § 1 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j.
Dz.U. z 2022 r. poz. 2651; dalej: OrdPU), do których należą:
1. istnienie zaległości podatkowych spółki;
2. pełnienie funkcji członka zarządu w spółce w czasie upływu terminu płatności zobowiązań;
3. bezskuteczność egzekucji skierowanej do majątku spółki.
Ustalenia Organów podatkowych co do wysokości istniejącej zaległości Spółki za poszczególne okresy 2016 r.,
wysokości odsetek i kosztów egzekucyjnych nie były przedmiotem zarzutów Skarżącego, podobnie jak okoliczność,
że Spółka nie uregulowała tej należności, nie została ona też wyegzekwowana w prowadzonym wobec niej
postępowaniu egzekucyjnym.
Nie ma wątpliwości, że Skarżący pełnił obowiązki prezesa zarządu Spółki w okresie, w którym przypadały terminy
płatności VAT za poszczególne okresy 2016 r. Skarżący został wpisany w KRS jako prezes zarządu Spółki 6.10.2010
r. i wykreślony 20.6.2017 r., jednak z dokumentu oświadczenia o rezygnacji z funkcji wynika, że złożył ją 21.10.2016
r. Z uwagi na fakt, że wpis w KRS w tym zakresie ma charakter wyłącznie deklaratywny, zasadnie przyjęto, że okres
sprawowania funkcji przypadał na czas od 6.10.2010 r. do 21.10.2016 r.
Jeśli chodzi o przesłankę bezskuteczności egzekucji w rozumieniu art. 116 § 1 OrdPU, to należy ją rozumieć w ten
sposób, że w wyniku wszczęcia i przeprowadzenia egzekucji przez Organ egzekucyjny, nie doszło do zaspokojenia
wierzyciela i brak jest możliwości zaspokojenia egzekwowanej wierzytelności. Bezskuteczność egzekucji może być
stwierdzona na podstawie każdego prawnie dopuszczalnego dowodu, w tym na podstawie okoliczności wynikających
z czynności przeprowadzonych w postępowaniu egzekucyjnym.
W toku prowadzonego postępowania czynności Organów nie doprowadziły do ustalenia składników majątkowych.
Ustalono, że spółka nie prowadzi działalności gospodarczej i nie posiada majątku trwałego.
Zwolnienie się z odpowiedzialności za zobowiązania spółki
WSA w Lublinie dokonał analizy przesłanek egzoneracyjnych z art. 116 § 1 OrdPU, wyłączających możliwość
orzeczenia odpowiedzialności strony jako osoby trzeciej za zaległości podatkowe spółki wraz z odsetkami za zwłokę
i kosztami egzekucyjnymi. Do ww. przesłanek należą:
1. wykazanie, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte
postępowanie restrukturyzacyjne;
2. wykazanie braku winy członka zarządu w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości;
3. wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej
części.
Skarżący nie wykazał istnienia składników majątkowych Spółki, które umożliwiłyby prowadzenie skutecznej
egzekucji. Oznacza to, że nie zaistniała przesłanka wyłączająca odpowiedzialność członka zarządu spółki
kapitałowej, określona w art. 116 § 1 pkt. 2 OrdPU.
Skarżący wskazywał, że choć w dacie powstania zaległości pełnił jeszcze funkcję w zarządzie Spółki, to jednak nie
sprawował czynności zarządczych z uwagi na zły stan zdrowia. Co do zasady, podstawą powstania
odpowiedzialności jest sam fakt bycia członkiem zarządu. Przesłanka ta, z racji wykładni systemowej, powinna
być ustalana w oparciu o obiektywnie istniejące kryteria - spełnienie formalnych warunków „pełnienia funkcji członka
zarządu”. Charakter prawny funkcji członka zarządu oznacza nie tylko obowiązek wykonywania czynności
zarządczych (obowiązek wykonywania powierzonych zadań), lecz także zwiększony zakres odpowiedzialności,
w tym odpowiedzialności za skutki działań kierowanej spółki, a więc i skutki działań osób w tej spółce zatrudnionych.
W świetle art. 116 § 2 OrdPU faktyczne wykonywanie lub niewykonywanie obowiązków członka zarządu nie
ma więc z zasady znaczenia dla oceny sprawy, chyba że wykazane zostaną faktyczne i obiektywne przyczyny
uniemożliwiające wykonywanie funkcji członka zarządu spółki, co mogłoby skutkować wyłączeniem jego
odpowiedzialności (np. długotrwała obłożna choroba, długotrwałe pozbawienie wolności - wyrok NSA
z 3.12.2021 r., III FSK 4382/21,
). Skarżący nie pełnił faktycznie obowiązków prezesa zarządu Spółki, gdyż od
31.3.2016 r. do 5.4.2016 r. przebywał w oddziale otolaryngologii w szpitalu w L., następnie był hospitalizowany 1-
9.5.2016 r. i 22-23.6.2016 r. Za okresy 10-31.5.2016 r. oraz 1-15.6.2016 r. pobierał zasiłki chorobowe.
Odnosząc się do powyższego, WSA w Lublinie zauważył, że skoro Skarżący złożył oświadczenie o rezygnacji
z funkcji w zarządzie Spółki dopiero 21.10.2016 r., to był zdolny do pełnienia tej funkcji po 15.6.2016 r., gdy ustał stan
choroby, ale nade wszystko przed 31.3.2016 r., kiedy jeszcze nie chorował (w tym w 2012 r.). Oceny tej nie zmienia
okoliczność udzielenia 29.3.2016 r. pełnomocnictwa ogólnego Ł.K. do działania w imieniu Spółki. Z orzecznictwa
wynika, że gdy członek zarządu świadomie i dobrowolnie oddał faktyczny zarząd, nie dochodzi do zwolnienia
go od odpowiedzialności z uwagi na brak winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości (wyrok SA
w Białymstoku z 22.6.2021 r., III AUa 157/21,
). Jeżeli członek zarządu nie sprawuje faktycznie tej pieczy,
czyni to na własne ryzyko, ponosząc skutki działań osób dopuszczonych do faktycznego zarządzania spółką. To zaś
oznacza, że nie wykazano skutecznie przesłanki egzoneracyjnej, o jakiej mowa w art. 116 § 1 pkt. 1 lit. b) OrdPU.
Należy przy tym podkreślić, że w okresie pełnienia funkcji prezesa zarządu Spółki Skarżący nie złożył wniosku
o ogłoszenie jej upadłości i wywodził, że nie istniały podstawy do takiego działania.
Stan niewypłacalności Spółki w Decyzji określono na 26.6.2012 r., bowiem w tym dniu Spółka posiadała
niezapłacone zobowiązania w podatku VAT za kwiecień 2011 r. Wobec powyższego, Skarżący jako prezes zarządu
powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości Spółki wg stanu prawnego obowiązującego w 2012 r., tj. w ciągu
dwóch tygodni od zaistnienia przesłanki do ogłoszenia upadłości, czyli 9.7.2012 r. - art. 21 ust. 1 i 2 ustawy
z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520) - w ówczesnym brzmieniu.
Przesłanka braku winy, o której mowa w art. 116 § 1 pkt. 1 lit. b) OrdPU, dotyczy zarówno winy umyślnej, jak
i nieumyślnej, a tej ostatniej zarówno w postaci lekkomyślności, jak i niedbalstwa. O braku winy w sytuacji niezłożenia
wniosku o ogłoszenie upadłości można mówić jedynie wtedy, gdy członek zarządu spółki, przy zachowaniu wszelkiej
należytej staranności podczas prowadzenia jej spraw, nie złożył takiego wniosku z niezależnych od niego przyczyn.
Skarżący wywodził, że kondycja Spółki w czasie, gdy nią zarządzał, była dobra, gdyż w kolejnych latach prowadziła
z powodzeniem działalność gospodarczą, zatrudniała pracowników i uzyskiwała dochody, na bieżąco też regulowała
swoje zobowiązania, podejmowała inwestycje, wykazywała wysoki poziom przepływu środków pieniężnych. W tym
kontekście WSA w Lublinie wskazał, że przesłanki do wystąpienia z wnioskiem o upadłość mają charakter
alternatywny i równorzędny, i dlatego zaistnienie choćby jednej z nich pozwala na ogłoszenie upadłości. Skoro
spełniona została przesłanka niewypłacalności, to zbędne było analizowanie wartości majątku Spółki i jej kondycji
finansowej.
Powyższe oznacza, że przy spełnieniu pozytywnych przesłanek odpowiedzialności za zaległości podatkowe Spółki,
Skarżący w realiach ustalonych przez Organy nie uwolnił się od tej odpowiedzialności, dowodząc istnienia tych
przesłanek, które wskazano w art. 116 § 1 pkt. 1 oraz pkt. 2 OrdPU. Z ww. względów WSA w Lublinie oddalił skargę
Skarżącego.
Komentarz
Mając na uwadze ustalony w sprawie stan faktyczny, WSA w Lublinie wypowiedział się na temat prawnej możliwości
zwolnienia się z solidarnej odpowiedzialności ze spółką za zobowiązania tej spółki z uwagi na brak winy
w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Odnosząc się do podnoszonej przez Skarżącego
okoliczności choroby, przebywania na zwolnieniu lekarskim i braku możliwości realnego sprawowania funkcji członka
zarządu Spółki, WSA w Lublinie wskazał, że nie mają one znaczenia dla faktu ponoszenia przedmiotowej
odpowiedzialności. Jak podkreślił WSA w Lublinie, jest ona związana z samym faktem pełnienia ww. funkcji. Co
prawda można się z niej zwolnić, wykazując brak winy w niegłoszeniu ww. wniosku, niemniej usprawiedliwia to tylko
taka choroba, która pozostaje długotrwała i obłożna, co wymaga każdorazowej oceny stanu faktycznego.
Wyrok WSA w Lublinie z 29.3.2023 r., I SA/Lu 69/23,
WSA w Lublinie uznał, że Skarżący nie uwolnił się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki, mimo argumentów dotyczących choroby i braku możliwości sprawowania funkcji zarządczych. Wyrok WSA potwierdził, że odpowiedzialność jest związana z samym faktem pełnienia funkcji członka zarządu. W związku z brakiem winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, zwolnienie z odpowiedzialności mogłoby nastąpić jedynie w przypadku długotrwałej i obłożnej choroby uniemożliwiającej wykonywanie funkcji członka zarządu.