Sprzedaż leków przez internet
Zakazane jest świadczenie usług umożliwiających nawiązywanie kontaktu między farmaceutami a klientami za pośrednictwem strony internetowej, w celu sprzedaży leków wydawanych bez recepty lekarskiej. Sprawa ta poddano analizie w kontekście definicji 'usługi społeczeństwa informacyjnego' zgodnie z przepisami UE. Trybunał stwierdził, że usługa umożliwiająca nawiązywanie kontaktu w celu sprzedaży leków przez internet może być objęta tym pojęciem.
Tematyka: sprzedaż leków przez internet, usługi społeczeństwa informacyjnego, zakaz sprzedaży leków bez recepty lekarskiej, Trybunał Sprawiedliwości, wyrok TS z 29.02.2024
Zakazane jest świadczenie usług umożliwiających nawiązywanie kontaktu między farmaceutami a klientami za pośrednictwem strony internetowej, w celu sprzedaży leków wydawanych bez recepty lekarskiej. Sprawa ta poddano analizie w kontekście definicji 'usługi społeczeństwa informacyjnego' zgodnie z przepisami UE. Trybunał stwierdził, że usługa umożliwiająca nawiązywanie kontaktu w celu sprzedaży leków przez internet może być objęta tym pojęciem.
Zakazane jest świadczenie usług umożliwiających nawiązywania kontaktu między farmaceutami a klientami za pośrednictwem strony internetowej, w celu sprzedaży leków wydawanych bez recepty lekarskiej, jeżeli ten usługowca sam prowadzi sprzedaż takich produktów leczniczych, nie będąc farmaceutą. Usługa umożliwiająca nawiązywanie kontaktu między farmaceutami a klientami w celu sprzedaży leków przez internet jest „usługą społeczeństwa informacyjnego”. Stan faktyczny D. (francuska spółka) zarządza stroną internetową za pośrednictwem której internauci mogli nabywać na stronach internetowych aptek, które wykupiły tę usługę, produkty lecznicze wydawane bez recepty lekarskiej. Uznawszy, że usługa świadczona przez D. za pośrednictwem jej strony internetowej wiązała się z uczestnictwem tej spółki w handlu elektronicznym produktami leczniczymi, mimo że nie posiadała ona statusu farmaceuty, francuskie stowarzyszenie zrzeszające grupy aptek twierdziło, że ta strona internetowa ma nielegalny charakter i żądało nakazania zaprzestania przez D. działalności. W toku postępowania sąd powziął wątpliwości, po pierwsze, czy działalność prowadzoną przez D., wykonywaną poprzez jej stronę internetową, należy uznać za „usługę społeczeństwa informacyjnego” oraz po drugie, czy prawo UE zezwala państwu na zakazanie działalność prowadzonej przez D. poprzez jej stronę internetową. Stanowisko TS „Usługa społeczeństwa informacyjnego” W art. 1 pkt 2 dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22.6.1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.Urz. UE L z 1998 r. Nr 204, s. 37) oraz w art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy (UE) 2015/1535 Parlamentu Europejskiego i Rady z 9.9.2015 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.Urz. UE L z 2015 r. Nr 241, s. 1) zdefiniowano pojęcie „usługi społeczeństwa informacyjnego” jako oznaczające „każdą usługę normalnie świadczoną za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie odbiorcy usług”. W odniesieniu do pierwszej przesłanki, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TS, wynagrodzenie za usługę świadczoną przez usługodawcę w ramach działalności gospodarczej nie musi być wypłacane przez osoby, które z niej korzystają (wyrok TS z 4.5.2017 r., Vanderborght, C-339/15, , pkt 36). Zdaniem TS nie ma zatem znaczenia, czy ta usługa jest świadczona nieodpłatnie na rzecz osoby nabywającej produkt leczniczy wydawany bez recepty lekarskiej, skoro prowadzi ona do zawarcia między dostawcą tej usługi a każdym farmaceutą korzystającym z tej usługi umowy o odpłatne świadczenie usług. Podobnie bez znaczenia jest w tym względzie okoliczność, że otrzymywała ona wynagrodzenie od farmaceutów, którzy wykupili dostęp do jej platformy, w formie ryczałtu. Zdaniem TS – z zastrzeżeniem ustaleń, jakich powinien dokonać sąd odsyłający – rozpatrywaną usługę należy uznać za świadczoną za wynagrodzeniem. Odnosząc się do przesłanek drugiej i trzeciej przewidzianych w art. 1 pkt 2 dyrektywy 98/34/WE i w art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535/UE, TS wskazał, że usługę świadczoną przez D. można, biorąc pod uwagę jej cechy, uznać za świadczoną na odległość i drogą elektroniczną. Nawiązywanie kontaktu między klientami a farmaceutami odbywa się bowiem za pośrednictwem strony internetowej, bez jednoczesnej obecności, z jednej strony usługodawcy, z drugiej strony klienta lub farmaceuty. Co się tyczy czwartej przesłanki przewidzianej w art. 1 pkt 2 dyrektywy 98/34/UE i w art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535/UE, to usługa jest świadczona przez D., po pierwsze na indywidualne żądanie farmaceutów, którzy aby móc skorzystać z tej usługi, muszą wykupić dostęp do strony internetowej D., a po drugie na indywidualne żądanie klientów, którzy by uzyskać dostęp do wybranych przez siebie stron farmaceutów w celu zakupu, na zamówienie, produktów leczniczych wydawanych bez recepty lekarskiej, muszą stworzyć konto klienta. Trybunał orzekł, że art. 1 pkt 2 dyrektywy 98/34/WE i art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535/UE należy interpretować w ten sposób, że usługa świadczona na stronie internetowej, polegająca na umożliwieniu nawiązywania kontaktu między farmaceutami a klientami w celu sprzedaży, poprzez strony aptek, które wykupiły tę usługę, produktów leczniczych wydawanych bez recepty lekarskiej, wchodzi w zakres pojęcia „usługi społeczeństwa informacyjnego” w rozumieniu tych przepisów. Zakaz świadczenia usługi Z art. 85c dyrektywy 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 6.11.2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi (Dz.Urz. UE L z 2001 r. Nr 311, s. 67) wynika, po pierwsze, że państwa członkowskie muszą zezwolić na sprzedaż ludności na odległość, w drodze usług społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu dyrektywy 98/34/WE, produktów leczniczych wydawanych bez recepty lekarskiej. Ustanowiony w ustawodawstwie państwa członkowskiego zakaz oferowania sprzedaży ludności na odległość jest dopuszczalny jedynie w odniesieniu do produktów leczniczych wydawanych na receptę. Po drugie, w art. 85c ust. 1 dyrektywy 2001/83/WE ustanowiono warunki dotyczące osób, produktów leczniczych i stron internetowych, którym podlega sprzedaż ludności na odległość, w drodze usług społeczeństwa informacyjnego, produktów leczniczych, których przestrzeganie muszą zapewnić państwa członkowskie. W odniesieniu do tych warunków TS wskazał, że zgodnie z art. 85c ust. 2 dyrektywy 2001/83/WE, państwa członkowskie mogą wprowadzić warunki detalicznego dostarczania na ich terytorium produktów leczniczych oferowanych ludności w sprzedaży na odległość w drodze usług społeczeństwa informacyjnego, ale jedynie wówczas, gdy są one „uzasadnione względami ochrony zdrowia publicznego”. TS stwierdził, że aby ustalić, czy usługi takiej jak usługa świadczona przez D., można zakazać na podstawie przepisów krajowych przyjętych zgodnie z art. 85c ust. 1 lit. a) dyrektywy 2001/83/WE, sąd odsyłający powinien dokonać oceny, czy biorąc pod uwagę cechy tej usługi należy uznać, że dostawca danej usługi ogranicza się – poprzez świadczenie własnej i odrębnej od sprzedaży usługi – do umożliwienia nawiązywania kontaktu między sprzedawcami a klientami, czy też, że ten dostawca sam jest podmiotem świadczącym sprzedaż. Trybunał wyjaśnił, że do sądu odsyłającego należy ustalenie podmiotu – D. bądź też farmaceutów korzystających ze świadczonej przez tę spółkę usługi – który prowadzi sprzedaż produktów leczniczych wydawanych bez recepty. Gdyby w wyniku tej analizy należało stwierdzić, w świetle specyfiki usługi świadczonej przez D., że należy ją uznać za podmiot świadczący sprzedaż, to wówczas, zdaniem TS, art. 85c ust. 1 lit. a) dyrektywy 2001/83/WE nie sprzeciwiałby się zakazowi świadczenia tej usługi przez państwo członkowskie, na którego terytorium ma ona siedzibę. Francuskie władze mogą zatem zastrzec sprzedaż takich produktów leczniczych ludności na odległość w drodze tych usług wyłącznie dla osób mających status farmaceuty. Natomiast, gdyby sąd odsyłający stwierdził, że ta usługa polega wyłącznie na umożliwieniu nawiązywania kontaktu między sprzedawcami a klientami, w związku z czym D. świadczy własną usługę, odrębną od sprzedaży, wówczas ta usługa nie mogłaby zostać zakazana na podstawie art. 85c ust. 1 lit. a) dyrektywy 2001/83/WE. W takiej bowiem sytuacji ta spółka, nie mając statusu farmaceuty, nie uczestniczy w handlu elektronicznym produktami leczniczymi. Trybunał orzekł, że art. 85c dyrektywy 2001/83/WE należy interpretować w ten sposób, iż państwa członkowskie mogą na podstawie tego przepisu zakazać świadczenia usługi polegającej na umożliwieniu nawiązywania kontaktu między farmaceutami a klientami za pośrednictwem strony internetowej w celu sprzedaży, poprzez strony aptek, które wykupiły tę usługę, produktów leczniczych wydawanych bez recepty lekarskiej, jeżeli okaże się, biorąc pod uwagę cechy tej usługi, że podmiot świadczący tę usługę sam prowadzi sprzedaż takich produktów leczniczych, nie będąc do tego uprawnionym lub upoważnionym przez prawo państwa członkowskiego, na którego terytorium ma siedzibę. Komentarz W niniejszym wyroku TS odniósł się po raz kolejny do kwestii związanych ze sprzedażą produktów leczniczych przez internet, które mają znacznie dla wykładni polskich regulacji. Z niniejszego wyroku wynika, że usługa umożliwiająca nawiązywanie kontaktu między farmaceutami a potencjalnymi pacjentami w celu sprzedaży produktów leczniczych wchodzi w zakres pojęcia „usługi społeczeństwa informacyjnego” w rozumieniu art. 1 pkt 2 dyrektywy 98/34/WE i art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535/UE. Trybunał dokonał w tym wyroku szczegółowej analizy poszczególnych przesłanek tego pojęcia, co może być pomocne również dla polskich organów czy sądów rozpatrujących sprawy dotyczące pojęcia „usługi społeczeństwa informacyjnego” w rozumieniu tych przepisów. Ponadto w przedstawionym wyroku TS wyjaśnił, że w przypadku stwierdzenia, że usługodawca, niemający statusu farmaceuty, sam prowadzi sprzedaż produktów leczniczych wydawanych bez recepty, to państwo członkowskie, na którego terytorium ma on siedzibę, może zakazać świadczenia tej usługi, por. art. 68 ust. 3 ustawy z 6.9.2001 r. Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2301). Natomiast jeżeli dany usługodawca ogranicza się, poprzez świadczenie usługi własnej i odrębnej od sprzedaży, jedynie do umożliwienia nawiązywania kontaktu między farmaceutami a klientami, to państwo członkowskie nie może zakazać świadczenia tej usługi tylko na tej podstawie, że dany przedsiębiorca, nie mając statusu farmaceuty, uczestniczy w handlu elektronicznym produktami leczniczym. Wyrok TS z 29.2.2024 r., Doctipharma, C-606/21,
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29.02.2024 r. dotyczył kwestii zakazu świadczenia usług umożliwiających sprzedaż leków przez internet bez recepty lekarskiej. Poddano analizie definicję 'usługi społeczeństwa informacyjnego' oraz warunki związane z zakazem sprzedaży produktów leczniczych na odległość. Wyrok ten ma istotne znaczenie dla interpretacji przepisów dotyczących tego rodzaju usług.