Trudna sytuacja ekonomiczna spółki

Regulacje prawa unijnego określają warunki trudnej sytuacji przedsiębiorstwa jako zagrożenie upadłością, co uniemożliwia uzyskanie pomocy publicznej. Skarga kasacyjna ws. odmowy dofinansowania pracowników niepełnosprawnych została uwzględniona, podnosząc kwestię wykładni przepisów dot. rezerw na zobowiązania. NSA podzielił stanowisko wyroku NSAz 27.1.2023 r., I GSK 1122/22, wskazując na istotę rozumienia utraty kapitału w kontekście sytuacji spółki. Z kolei NSA analizując przepisy prawa upadłościowego, potwierdził, że rezerwy na przyszłe zobowiązania stanowią majątek spółki. NSA oddalił skargę kasacyjną w oparciu o przepisy KSH i RachunkU.

Tematyka: trudna sytuacja ekonomiczna, pomoc publiczna, rezerwy na zobowiązania, wykładnia przepisów, upadłość, NSA, KSH, RachunkU

Regulacje prawa unijnego określają warunki trudnej sytuacji przedsiębiorstwa jako zagrożenie upadłością, co uniemożliwia uzyskanie pomocy publicznej. Skarga kasacyjna ws. odmowy dofinansowania pracowników niepełnosprawnych została uwzględniona, podnosząc kwestię wykładni przepisów dot. rezerw na zobowiązania. NSA podzielił stanowisko wyroku NSAz 27.1.2023 r., I GSK 1122/22, wskazując na istotę rozumienia utraty kapitału w kontekście sytuacji spółki. Z kolei NSA analizując przepisy prawa upadłościowego, potwierdził, że rezerwy na przyszłe zobowiązania stanowią majątek spółki. NSA oddalił skargę kasacyjną w oparciu o przepisy KSH i RachunkU.

 

Regulacje prawa unijnego ustanawiają przesłankę odmowy udzielenia pomocy publicznej, jaką jest trudna
sytuacja przedsiębiorstwa (zagrożenie upadłością). Tym samym, mają na celu uniemożliwienie uzyskania
pomocy publicznej podmiotom, które są zagrożone upadłością.
Skarga kasacyjna
WSA w Warszawie wyrokiem z 27.1.2023 r., V SA/Wa 332/22, 
, w sprawie ze skargi I. Sp. z o.o. we W. (dalej:
Spółka) na decyzję Prezesa Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej: Organ)
z 9.12.2021 r. w przedmiocie odmowy wypłaty miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników
niepełnosprawnych – uchylił ww. decyzję. Skargę kasacyjną wywiódł Organ i zarzucił m.in. naruszenie prawa
materialnego tj. błędną wykładnię art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia Komisji (UE) Nr 651/2014 z 17.6.2014 r.
uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu
(Dz.Urz. UE L z 2014 r. Nr 187, s. 1) w zw. z art. 396 § 1 i 4 KSH, art. 46 ust. 5 ustawy z 29.9.1994 r.
o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120; dalej: RachunkU), poprzez uznanie, że z art. 2 pkt 18 lit. a)
rozporządzenia 651/2014/UE wynika możliwość uwzględnienia w stratach rezerw na zobowiązania.
Istota spornego zagadnienia sprowadza się do prawidłowej wykładni art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE,
mianowicie ustalenia, czy rezerwy na przyszłe zobowiązania powinny być uwzględniane wraz z kapitałem
zapasowym jako majątek Spółki, od którego należy odliczyć zakumulowane straty, czy też nie.
Trudna sytuacja spółki
NSA podzielił stanowisko wyrażone w wyroku NSA z 27.1.2023 r., I GSK 1122/22, 
, w którym stwierdzono, że
istotna dla rozstrzygnięcia sprawy jest ta część art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE, która wyjaśnia, kiedy
zachodzi sytuacja, gdy ponad połowa subskrybowanego kapitału zakładowego spółki zostaje utracona w efekcie
zakumulowanych strat. Prawodawca unijny wskazuje, że taka sytuacja ma miejsce, gdy w wyniku odliczenia od
rezerw (i wszystkich innych elementów uznawanych za część środków własnych przedsiębiorstwa) zakumulowanych
strat powstaje ujemna skumulowana kwota, która przekracza połowę subskrybowanego kapitału zakładowego. Tym
samym wprost wskazuje na uwzględnienie w tym rachunku po stronie majątku spółki rezerw.
W myśl art. 48a ust. 3 pkt 1 ustawy z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 44), pomoc ze środków Funduszu nie może zostać udzielona lub
wypłacona pracodawcy, wykonującemu działalność gospodarczą, znajdującemu się w trudnej sytuacji ekonomicznej,
według kryteriów określonych w przepisach UE, dotyczących udzielania pomocy publicznej, tj. art. 2 pkt 18 lit. a)
rozporządzenia 651/2014/UE. Sąd wskazał na wyrok NSA, w którym stwierdzono, iż poprawna wykładnia ww.
przepisu musi nawiązywać do sposobu rozumienia utraty kapitału, o jakiej stanowią przepisy unijne, bo stwierdzenie
utraty kapitału w ich rozumieniu daje podstawę do przyjęcia, że przedsiębiorstwo jest zagrożone, a ten stan wyklucza
możliwość udzielenia pomocy, o jaką wnioskowała Spółka (wyrok z 29.11.2016 r., II GSK 1896/15, 
). „Utrata
kapitału” musi być łączona z przepisami regulującymi kwestie rachunkowe, obowiązującymi w działalności danego
przedsiębiorcy. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem, że utworzenie przez spółkę rezerwy, ze względu na
charakter takiego działania, jest utratą kapitału, bo przecież kapitał pozostaje w dyspozycji przedsiębiorcy, jak
wskazuje w niniejszej sprawie Spółka i prawnie nie jest on powiązany z konkretnymi zobowiązaniami. Utworzenie
rezerwy jest połączone z perspektywą zaspokojenia określonych zobowiązań, tyle tylko że odsuniętych
w czasie, zatem nie obciąża kapitału (wyrok NSA z 29.11.2016 r., II GSK 1080/15, 
).
Następnie NSA wskazał, że wykładnią art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE zajmował się TSUE (wyrok
z 27.1.2022 r., C-347/20, 
) i stwierdził, że ww. artykuł należy interpretować w ten sposób, że w celu ustalenia,
czy spółka znajduje się „w trudnej sytuacji”, wyrażenie „subskrybowany kapitał zakładowy” należy rozumieć jako
odnoszące się do wszystkich wkładów, które obecni lub przyszli wspólnicy lub akcjonariusze danej spółki wnieśli lub
nieodwołalnie zobowiązali się wnieść. Kryterium z ww. przepisu zmierza do oceny zdolności danej spółki do
kontynuowania działalności w perspektywie krótko lub średnioterminowej (teza 49), a treści ww. przepisu należy
nadać w UE wykładnię autonomiczną i jednolitą (teza 42).
Stanowisko NSA
W ocenie NSA, należy odwołać się do języka potocznego w zakresie ustalenia znaczenia pojęć zawartych w art. 2
pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE. Według słownika języka polskiego:
• rezerwa to kapitał zapasowy w przedsiębiorstwie przeznaczony na pokrycie ewentualnych strat;




• środki to pieniądze i inne zasoby materialne, finansowe;
• własny to należący do tego o kim mowa, także pochodzący od tego o kim mowa (E. Sobol red. Nowy słownik
języka polskiego. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003).
Zatem rezerwa to kapitał zapasowy w przedsiębiorstwie, przeznaczony na pokrycie ewentualnych strat. Są to zasoby
materialne stanowiące własność przedsiębiorstwa (spółki). Ten kapitał pozostaje w dyspozycji spółki. Utworzenie
rezerwy jest połączone z perspektywą zaspokojenia określonych zobowiązań, jednak odsuniętych w czasie, nie
obciąża zatem kapitału. Nie można mówić, że te środki zostały utracone, gdy na dzień uprawniający do pomocy są
one we władaniu przedsiębiorcy i zasilają jego majątek.
NSA wskazał, że art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE, należy interpretować przy wykorzystaniu języka
potocznego, z uwzględnieniem kontekstu, w którym pojęcia w nim zawarte zostały użyte i celów uregulowania.
Podkreślił, że omawiany przepis jest regulacją, która ze względu na trudną sytuację przedsiębiorstwa
(zagrożenie upadłością), stanowi przesłankę do odmowy udzielenia pomocy publicznej. Jego celem jest
uniemożliwienie uzyskania pomocy publicznej podmiotom, które są zagrożone upadłością. Zatem należy go
wykładać z uwzględnieniem regulacji upadłościowych. W myśl art. 11 ust. 2 ustawy z 28.2.2003 r. Prawo
upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520; dalej: PrUpad) dłużnik będący osobą prawną albo jednostką
organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest
niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten
utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Zgodnie z art. 11 ust. 4 PrUpad do
zobowiązań pieniężnych, nie wlicza się zobowiązań przyszłych, w tym zobowiązań pod warunkiem zawieszającym
oraz zobowiązań wobec wspólnika albo akcjonariusza z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych
skutkach. Z art. 11 ust. 5 PrUpad wynika, że domniemywa się, że zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają
wartość jego majątku, jeżeli zgodnie z bilansem jego zobowiązania, z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz
zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres
przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Do zobowiązań, które mają wpływ na niewypłacalność przedsiębiorcy
nie wlicza się zobowiązań przyszłych (art. 11 ust. 4 PrUpad). Nie uwzględnia się również rezerw na zobowiązania
(art. 11 ust. 5 PrUpad). Powołane przepisy, w ocenie NSA, potwierdzają tezę, że utworzone rezerwy na przyszłe
zobowiązania stanowią majątek spółki, który nie został utracony, jest dalej w dyspozycji przedsiębiorstwa
i może służyć jako przeciwwaga dla wymagalnych już zobowiązań spółki.
Zatem nie ma racji skarżący kasacyjnie Organ, że przy wykładni art. 2 pkt 18 lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE
należy wziąć pod uwagę przepisy krajowe, tj. art. 396 § 1 i § 4 KSH i art. 46 ust. 5 RachunkU.
Zgodnie z art. 396 § 1 KSH na pokrycie straty należy utworzyć kapitał zapasowy, do którego przelewa się co najmniej
8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego.
Zgodnie zaś z art. 396 § 4 KSH statut może przewidywać tworzenie innych kapitałów na pokrycie szczególnych strat
lub wydatków (kapitały rezerwowe). Utworzenie rezerwy na pokrycie przyszłych szczególnych wydatków –
zobowiązań co do zasady jest dopuszczalne. Zaś uwzględnienie takiej rezerwy jest zgodne z wykładnią art. 2 pkt 18
lit. a) rozporządzenia 651/2014/UE.
Ze wskazanych wyżej przyczyn, NSA - na podstawie art. 182 § 2 PostAdmU w zw. z art. 184 PostAdmU - oddalił
skargę kasacyjną.

Komentarz
Trudna sytuacja ekonomiczna przedsiębiorcy to sformułowanie, a jednocześnie kryterium pojawiające się w wielu
regulacjach prawa unijnego i krajowego. Stwierdzenie istnienia tej przesłanki umożliwia m.in. przyznanie pomocy
publicznej przedsiębiorcy, o czym mowa w rozpatrywanej sprawie, ale może również mieć wpływ na wymiar
administracyjnej kary pieniężnej nakładanej na przedsiębiorcę na podstawie ustaw z sektora finansów publicznych.
Okoliczność ta każdorazowo wymaga oceny organu prowadzącego postępowanie i budzi wiele wątpliwości.

Wyrok NSA z 12.3.2024 r., I GSK 701/23, 








 

Trudna sytuacja ekonomiczna przedsiębiorcy, definiowana jako zagrożenie upadłością, ma istotne znaczenie w kontekście przyznawania pomocy publicznej oraz wymiaru kar finansowych. Wyrok NSA z 12.3.2024 r., I GSK 701/23, podsumowuje problematykę trudnej sytuacji ekonomicznej spółki, która wymaga kompleksowej oceny organów administracyjnych.