Dostępność produktów i usług na nowych zasadach
Zwiększenie dostępności produktów i usług dla osób z niepełnosprawnościami i ograniczeniami funkcjonalnymi to główny cel zmian legislacyjnych, które wejdą w życie 28.6.2025 r. Nowe przepisy określają wymagania dostępności produktów i usług oraz obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie ich spełniania.
Tematyka: dostępność produktów, dostępność usług, niepełnosprawności, ograniczenia funkcjonalne, DostNProdU, Europejski akt o dostępności, EAA, wymagania dostępności, obowiązki podmiotów gospodarczych, system nadzoru
Zwiększenie dostępności produktów i usług dla osób z niepełnosprawnościami i ograniczeniami funkcjonalnymi to główny cel zmian legislacyjnych, które wejdą w życie 28.6.2025 r. Nowe przepisy określają wymagania dostępności produktów i usług oraz obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie ich spełniania.
Zwiększenie dostępności produktów i usług, m.in.: bankomatów, automatów biletowych i urządzeń do odprawy, dla osób z niepełnosprawnościami oraz osób z ograniczeniami funkcjonalnymi, to główny cel zmian legislacyjnych, które wejdą w życie 28.6.2025 r. Etap legislacyjny Ustawa z 26.4.2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 731; dalej: DostNProdU) wejdzie w życie 28.6.2025 r. Podstawowym celem DostNProdU jest implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z 17.4.2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (tzw. Europejski akt o dostępności, ang. European Accessibility Act, EAA), która zapewnia większą dostępność niektórych produktów i usług w oparciu o wspólne dla wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej wymagania dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz osób z ograniczeniami funkcjonalnymi. Zakres DostNProdU DostNProdU określa: • wymagania dostępności produktów i usług, • obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie zapewniania spełniania tych wymagań, • system, zasady i tryb sprawowania nadzoru rynku w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług (art. 1 DostNProdU). DostNProdU dotyczy następujących produktów: • konsumenckich systemów sprzętu komputerowego ogólnego przeznaczenia i ich systemów operacyjnych, • terminali płatniczych; • terminali samoobsługowych (bankomatów, wpłatomatów, automatów biletowych, urządzeń do odprawy, interaktywnych terminali); • konsumenckich urządzeń końcowych z interaktywnymi zdolnościami obliczeniowymi wykorzystywanych do oferowania lub świadczenia usług telekomunikacyjnych oraz dostępu do audiowizualnych usług medialnych; • czytników książek elektronicznych. DostNProdU obejmuje także: (i) usługi telekomunikacyjne, (ii) dostępu do audiowizualnych usług medialnych, (iii) towarzyszące usługom autobusowego i autokarowego transportu pasażerskiego, usługom wodnego transportu pasażerskiego oraz usługom lotniczego i kolejowego transportu pasażerskiego w zakresie: stron internetowych, usług oferowanych lub świadczonych za pomocą urządzeń mobilnych (w tym aplikacji mobilnych), biletów elektronicznych (i usług elektronicznych systemów sprzedaży biletów), dostarczania informacji związanych z tymi usługami, (iv) bankowości detalicznej, (v) rozpowszechniania książek elektronicznych oraz (vi) handlu elektronicznego (art. 3 DostNProdU). „Dostępność” - definicja pojęcia W myśl art. 5 pkt 4 DostNProdU pod pojęciem „dostępność” należy rozumieć właściwość produktu albo usługi umożliwiającą korzystanie z nich zgodnie z ich przeznaczeniem przez osoby ze szczególnymi potrzebami na zasadzie równości z innymi użytkownikami, która jest osiągana przez zastosowanie projektowania uniwersalnego, a w przypadku braku takiej możliwości przez zastosowanie racjonalnych usprawnień, o których mowa w art. 2 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku 13.12.2006 r. Dla określenia (zarówno) osób z niepełnosprawnościami oraz osób z ograniczeniami funkcjonalnymi DostNProdU posługuje się pojęciem „osoby ze szczególnymi potrzebami”, które zostało wprowadzone w art. 2 pkt 3 ustawy z 19.7.2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2240). Osoby ze szczególnymi potrzebami to takie, które ze względu na swoje cechy zewnętrzne lub wewnętrzne albo ze względu na okoliczności, w których się znajdują, muszą podjąć dodatkowe działania lub zastosować dodatkowe środki w celu przezwyciężenia barier, aby uczestniczyć w różnych sferach życia na zasadzie równości z innymi osobami. Obowiązki podmiotów gospodarczych i prawa konsumentów W DostNProdU określono wymagania dostępności jakie muszą spełniać produkty i usługi. Zgodnie z uzasadnieniem do DostNProdU, dostępnym na stronie internetowej Sejmu RP (druk sejmowy nr 241), celem wprowadzenia tych wymagań będzie stosowanie przez podmioty gospodarcze rozwiązań informacyjnych i technologicznych, które umożliwią i ułatwią korzystanie ze wskazanych produktów przez osoby ze szczególnymi potrzebami, a także zredukowanie wykluczenia społecznego. DostNProdU nałożyła nowe obowiązki na producentów, importerów i dystrybutorów. usługodawców, w tym m.in.: • zapewnienie, że produkty wprowadzane do obrotu spełniają wymagania dostępności (art. 23 ust. 1 DostNProdU); • dokonanie oceny zgodności produktu z wymaganiami dostępności na podstawie wewnętrznej kontroli produkcji (art. 23 ust. 2 DostNProdU); • zapewnienie funkcjonowania procedur, pozwalających na utrzymanie zgodności produktów w ramach produkcji seryjnej z wymaganiami dostępności (art. 25 ust. 1 DostNProdU); • umieszczanie na produkcie, na jego opakowaniu lub w dokumencie dołączonym do produktu, nazwy typu, numeru partii, numeru serii lub innych informacji umożliwiających jego identyfikację, a także swojego imienia i nazwiska lub nazwy (firmy) oraz zarejestrowanej nazwy handlowej lub zarejestrowanego znaku towarowego oraz swoich danych kontaktowych (jeden punkt kontaktowy) (art. 26 ust. 1 DostNProdU); • dołączanie do produktu lub udostępnianie publicznie instrukcji, ostrzeżenia, etykiety oraz informacji, o których mowa w art. 7 ust. 1 DostNProdU (art. 26 ust. 3 DostNProdU). W art. 35 ust. 1 DostNProdU i nast. przewidziano tryb dochodzenia roszczeń konsumenckich. Konsument będzie miał bowiem prawo złożenia do podmiotu gospodarczego skargi na niezapewnianie spełniania wymagań dostępności przez produkt albo usługę. System nadzoru System nadzoru rynku obejmować będzie kontrolę w zakresie spełniania wymagań dostępności przez wprowadzone do obrotu produkty i oferowane lub świadczone usługi. System ten będzie tworzył: Prezes Zarządu PFRON, organy nadzoru rynku (Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, minister właściwy do spraw informatyzacji, Rzecznik Finansowy, wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego, jest Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego, dyrektorzy urzędów morskich w zakresie transportu morskiego i Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Bydgoszczy w zakresie transportu wodnego śródlądowego) oraz organy celne (art. 38 DostNProdU). Ustawodawca uregulował także kwestie administracyjnych kar pieniężnych, nakładanych przez organu nadzoru rynku (art. 73 DostNProdU i nast.). W związku z koniecznością nadania nowych kompetencji i zadań ww. organom DostNProdU znowelizowała 10 ustaw (art. 74 DostNProdU i nast.).
Dostępność produktów i usług na nowych zasadach wprowadza zmiany legislacyjne mające na celu zapewnienie równego dostępu do różnych usług. Nowe przepisy nakładają nowe obowiązki na podmioty gospodarcze i zapewniają konsumentom możliwość dochodzenia swoich praw w przypadku braku spełniania wymagań dostępności.