Akcyza: Do końca czerwca trzeba zweryfikować zakres ewidencji

Centralna Ewidencja Wyrobów Akcyzowych (CEWA) to projekt centralizacji i digitalizacji ewidencji akcyzowej. Aktualnie projekt utknął w Parlamencie, co opóźnia jego realizację. Zmiany w prowadzeniu ewidencji akcyzowych wymagają weryfikacji zakresu danych. Pomimo zamrożenia CEWA, obowiązek weryfikacji trwa, a ewidencje muszą być aktualne do końca czerwca 2024 roku.

Tematyka: Centralna Ewidencja Wyrobów Akcyzowych, CEWA, ewidencja akcyzowa, digitalizacja, weryfikacja danych, zmiany w prowadzeniu ewidencji, zamrożenie CEWA, obowiązkowy KSeF, resort finansów, podatnicy, rewolucyjne zmiany

Centralna Ewidencja Wyrobów Akcyzowych (dalej: CEWA) to projekt centralizacji i digitalizacji
ewidencjonowania akcyzowego, do którego zobowiązanych jest szereg podmiotów (niekoniecznie
podatników akcyzy) korzystających z określonych akcyzowych preferencji lub rozwiązań (np. ze zwolnień
z akcyzy albo z procedury zawieszonego poboru akcyzy). Dziś ewidencje prowadzi się papierowo albo
elektronicznie i nie ma mowy o jakiejkolwiek ich „centralizacji”. To się w najbliższym czasie nie zmieni, bo
projekt CEWA utknął w Parlamencie. I nic nie wskazuje na to, aby prace z nim związane miały w najbliższym
czasie ruszyć (tym bardziej w obliczu wielopoziomowej kompromitacji obowiązkowego KSeF).
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1542; dalej: AkcyzU),
ustawa określa opodatkowanie podatkiem akcyzowym wyrobów akcyzowych oraz samochodów osobowych. Akcyza
to podatek sformalizowany, ale z drugiej strony dający podatnikom możliwość korzystania z określonych preferencji
(np. zwolnień podatkowych lub stawek 0 zł). Ceną za takie preferencje jest konieczność wypełniania szeregu
obowiązków. Pobocznym obowiązkiem podatników akcyzy jest prowadzenie określonych w przepisach ewidencji
akcyzowych. Szczegółowy zakres podmiotów, które są zobowiązane do ewidencjonowania zdarzeń dotyczących
akcyzy określają przepisy art. 138a-138l AkcyzU. Z kolei szczegółowa treść ewidencji akcyzowych wynika
z przepisów rozporządzenia Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z 22.12.2023 r. w sprawie ewidencji,
dokumentacji i protokołów dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy (Dz.U. z 2023 r. poz. 2817).
Przepisy określają też formę prowadzenia ewidencji akcyzowych. Zgodnie z art. 138p AkcyzU, ewidencje akcyzowe
mogą być obecnie prowadzone elektronicznie albo w formie papierowej. Zgodnie z ustawą z 30.3.2021 r. o zmianie
ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 694), zasada ta miała obowiązywać
jedynie do 31.12.2022 r. Ustawodawca wydłużył jednak okres przejściowy, w którym podatnicy mogą prowadzić
papierowe ewidencje akcyzowe. Ustawą z 16.6.2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1598) uchylono przepisy wprowadzające obowiązek prowadzenia
ewidencji i innych dokumentacji dotyczących wyrobów akcyzowych wyłącznie w postaci elektronicznej, a zatem nadal
dopuszczalne jest ich prowadzenie także w postaci papierowej. W efekcie, projekt CEWA, zakładający m.in. pełną
elektronizację ewidencjonowania akcyzowego jeszcze nie wystartował. I mówiąc szczerze, nie wiadomo do końca
kiedy wystartuje. Prace legislacyjne utknęły bowiem w martwym punkcie. Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw
w celu ograniczenia nieprawidłowości w obrocie niektórymi towarami oraz usprawnienia funkcjonowania Krajowej
Administracji Skarbowej nie jest od wielu miesięcy aktywnie procedowany w Sejmie.
Konieczność weryfikacji ewidencji
Pomimo braku wejścia w życie CEWA, zasady prowadzenia ewidencji akcyzowych uległy pewnym modyfikacjom.
Zrezygnowano z obowiązku wskazywania każdorazowo rodzaju dokumentu (np. e-AD), na podstawie którego
dokonuje się przemieszczeń wyrobów akcyzowych. W nowych przepisach numer referencyjny e-DD został
zastąpiony przez numer identyfikacyjny dokumentu, na podstawie którego wyroby akcyzowe zostały przemieszczone.
Proponowany sposób redakcji przepisów rozporządzenia nie powoduje zmiany merytorycznej co do rodzaju
dokumentu, jaki stanowi podstawę wpisu, ani też do rozszerzenia czy ograniczenia zakresu danych. Zmiana ta
jednak przyczyni się do uniknięcia każdorazowej zmiany rozporządzenia w przypadku zmian innych przepisów w tym
zakresie.
Jeżeli chodzi o zakres prowadzonej ewidencji, zasadnicze zmiany są więc śladowe. Podatnicy prowadzący ewidencje
mają jednak obowiązek weryfikacji ewidencyjnego zakresu. Oto bowiem ewidencje akcyzowe prowadzone zgodnie
z przepisami dotychczasowymi, w których zakres danych obejmuje dane określone w rozporządzeniu Ministra
Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z 22.12.2023 r. w sprawie ewidencji, dokumentacji i protokołów
dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy (Dz.U. z 2023 r. poz. 2817) mogą być prowadzone nadal. Jeżeli
jednak zakres danych w ewidencji nie obejmuje danych określonych w w tym rozporządzeniu, ewidencje mogą być
prowadzone nadal, jednak nie dłużej niż do 30.6.2024 r. W przypadku zakończenia prowadzenia ewidencji lub
dokumentacji w postaci papierowej, podmiot prowadzący ewidencję lub dokumentację dokonuje jej zamknięcia
i podsumowania na dzień zakończenia prowadzenia tej ewidencji lub dokumentacji, nie później jednak niż
następnego dnia roboczego. Stan ewidencyjny ustalony w wyniku zamknięcia i podsumowania ewidencji lub
dokumentacji przenosi się jako stan początkowy odpowiednio do ewidencji lub dokumentacji prowadzonych zgodnie
z niniejszym rozporządzeniem (a więc na nowych zasadach). Co jednak ważne, nawet zamknięcie ewidencji
dotychczasowej i konieczność otwarcia nowej nie wywiera wpływu na formę ewidencjonowania. Nowa ewidencja
nadal może być prowadzona w papierze.

Komentarz
CEWA rodzi się w bólach. Nie jesteśmy, niestety, zaskoczeni. Nie jest to bowiem jedyny w ostatnim czasie przykład
perturbacji we wprowadzaniu rozwiązań elektronicznych w przestrzeni podatkowej. Skojarzenia dotyczące KSeF są
tu jak najbardziej na miejscu. Nawiasem mówiąc, odsuwanie w czasie prac nad CEWA uzasadniane było właśnie
nienarażaniem niektórych przynajmniej podatników na kumulację obowiązków dostosowawczych w zakresie
elektronizacji akcyzowej oraz ustrukturyzowanego fakturowania.
Co mamy dziś? CEWA została skutecznie zamrożona. A perspektywa obowiązkowego KSeF oddaliła się znacząco
(horyzont czasowy nie wcześniejszy niż 1.2.2026 r.). Można więc w obydwu przypadkach mówić jeśli nie
o kompromitacji to przynajmniej o daleko idącej nieporadności resortu finansów. Od wielu miesięcy podatnicy żyją
w przekonaniu nadchodzących rewolucyjnych zmian i konieczności dostosowywania się do nich. Ale zmiany te
realnie nie następują.

Projekt CEWA wciąż nie wystartował z powodu opóźnień legislacyjnych. Konieczność weryfikacji ewidencji akcyzowych jest aktualna, mimo braku zmian w przepisach. Zamrożenie CEWA oraz daleka perspektywa obowiązkowego KSeF to przykłady nieporadności w resortach finansów. Podatnicy czekają na zmiany, które wciąż nie następują.