Zmiany w VAT w ramach systemu kaucyjnego

Od 1.1.2025 r. mają wejść w życie zmiany w ramach systemu kaucyjnego, które wpłyną na rozliczenia VAT. Nowe przepisy dotyczą m.in. zasad rozliczeń opakowań wielokrotnego i jednokrotnego użytku oraz definicji podmiotów reprezentujących w systemie. Rozliczenia VAT zostaną scentralizowane w rękach podmiotu reprezentującego, który będzie płatnikiem podatku VAT od kaucji. Kaucja pobierana za opakowania objęte systemem kaucyjnym nie będzie wliczana do podstawy opodatkowania. Zmiany te mają na celu usprawnienie systemu i zwiększenie efektywności fiskalnej.

Tematyka: VAT, system kaucyjny, rozliczenia, opakowania wielokrotnego użytku, podmiot reprezentujący, centralizacja, efektywność fiskalna

Od 1.1.2025 r. mają wejść w życie rozliczenia w ramach systemu kaucyjnego. Wpływają one także na
rozliczenia VAT. Wiele wskazuje na to, że pierwotnie planowany sposób tych rozliczeń ulegnie jednak daleko
idącym zmianom. Kaucje pozostaną poza VAT, kto inny będzie jednak rozliczał podatek w związku
z niezwróceniem opakowania. Proces legislacyjny trwa.
Zgodnie z art. 29a ust. 1 i 6 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 361; dalej:
VATU), podstawą opodatkowania VAT jest wszystko to, co stanowi zapłatę. Podstawa opodatkowania obejmuje więc
m.in. podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, a także różnego rodzaju koszty dodatkowe, takie
jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub
usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy. Z zasady, elementem podstawy opodatkowania dostaw towarów są także
koszty opakowań. Do podstawy opodatkowania nie wlicza się wartości opakowania, jeżeli podatnik dokonał dostawy
towaru w opakowaniu zwrotnym, pobierając kaucję za to opakowanie lub określając taką kaucję w umowie
dotyczącej dostawy towarów (art. 29a ust. 11 VATU). Dopiero w przypadku niezwrócenia przez nabywcę opakowania
zwrotnego (za pobraną kaucją), podstawę opodatkowania podwyższa się o wartość tego opakowania.
Od 1.1.2025 r. mają wejść w życie nowe przepisy dotyczące systemu kaucyjnego na opakowania po napojach.
Stosowna ustawa opublikowana już jest w Dzienniku Ustaw, ale jak to często bywa zanim formalnie zacznie
obowiązywać, czekają ją modyfikacje. Istotne zmiany względem pierwotne zaplanowanych rozwiązań mają dotknąć
sposobu rozliczeń VAT.
Zmiany kluczowych definicji
Przede wszystkim, ujednolicone zostały zasady rozliczeń w zakresie opakowań wielokrotnego i jednokrotnego
użytku. Nie ma więc już potrzeby posługiwania się na gruncie VAT tą pierwszą definicją. Z tego względu, do definicji
opakowania wielokrotnego użytku nie będzie już także referowała definicja odpadu opakowaniowego.
Pojawić się mają za to definicje systemu kaucyjnego i podmiotu reprezentującego, referujące zresztą bezpośrednio
do przepisów ustawy z 13.6.2013 r. o gospodarce opakowaniami o odpadami opakowaniowymi (t.j. Dz.U. z 2024 r.
poz. 927; dalej: GospOpakowaniaU).
Kluczowe podmioty
Aby zrozumieć sposób rozliczeń VAT w systemie kaucyjnym, należy przyswoić dwie podstawowe definicje
podmiotowe. Pierwsza z nich to podmiot wprowadzający - czasami bezpośrednio - produkty w opakowaniach na
napoje. Prowadzi on działalność w zakresie wprowadzania do obrotu produktów w opakowaniach na napoje
jednorazowego albo wielokrotnego użytku pośrednio. Albo bezpośrednio – tu chodzi ściśle o dostarczanie napojów
w opakowaniach konsumentom. Druga kluczowa definicja to podmiot reprezentujący. To właśnie ten podmiot ma
pozyskiwać kaucje od wprowadzającego produkty w opakowaniach na napoje, który przystąpił do systemu
kaucyjnego. Podmiot reprezentujący odpowiadać będzie m.in. za zbieranie opakowań i odpadów, odbieranie
opakowań i odpadów opakowaniowych z jednostek handlu detalicznego i hurtowego oraz innych punktów
zbierających opakowania i odpady opakowaniowe oraz za transport opakowań oraz odpadów opakowaniowych.
Zgodnie z nowymi założeniami, rozliczenia VAT w ramach systemu kaucyjnego mają zostać scentralizowane właśnie
w rękach podmiotu reprezentującego. Zgodnie z planowanym brzmieniem nowego art. 17a VATU, podmioty
reprezentujące, które zawarły umowy z wprowadzającymi produkty w opakowaniach na napoje, będą płatnikami
podatku VAT od kaucji, pobranych przez wprowadzających za opakowania objęte systemem kaucyjnym, które nie
zostały zwrócone w tym systemie. Termin płatności podatku VAT z ww. tytułu określony ma zostać do ostatniego
dnia miesiąca następującego po roku dla którego określono różnicę w wartości kaucji wynikającej z wprowadzonych
do obrotu w danym roku opakowań a zwróconych do podmiotu reprezentującego w danym roku opakowań lub
odpadów opakowaniowych.
Kaucja bez VAT
W efekcie, zgodnie z proponowaną nową treścią art. 29a ust. 11 VATU, kaucja pobierana za opakowania objęte
systemem kaucyjnym nie będzie wliczana do podstawy opodatkowania, jeżeli podatnik dokonał dostawy napoju
w opakowaniu objętym tym systemem. Pobór kaucji na każdym etapie obrotu w łańcuchu dostaw nie będzie
opodatkowany podatkiem VAT. Nie będzie więc doliczał do podstawy opodatkowania VAT kaucji ani np. hurtownik
ani sklep detaliczny, sprzedający napój konsumentowi. Jedynie w przypadku, w którym podmiot wprowadzający nie
zwróci do podmiotu reprezentującego opakowania lub odpadu opakowaniowego objętego systemem kaucyjnym,
obowiązany on będzie do podwyższenia podstawy opodatkowania na ostatni dzień roku o różnicę w wartości kaucji

wynikającej z wprowadzonych przez niego do obrotu w danym roku opakowań a zwróconych do podmiotu
reprezentującego w danym roku opakowań lub odpadów opakowaniowych. Ustalona w ten sposób wartość zawierać
będzie już wartość podatku VAT. Rozliczenie będzie następowało w okresach rocznych i będzie wykazywane
w JPK_VAT składanym za styczeń lub za pierwszy kwartał.
Płatnikiem podatku pozostanie jednak podmiot reprezentujący. Nałożenie na podmiot reprezentujący obowiązków
płatnika VAT nie powoduje wyłączenia obowiązków związanych z wykazaniem rozliczenia podatku VAT w ewidencji
i deklaracji przygotowywanej przez podatnika wprowadzającego produkty w opakowaniach na napoje. Podatnikiem
pozostaje nadal podmiot wprowadzający produkty (a więc producent, względnie importer).

Komentarz
Zdaniem pomysłodawców nowego projektu, nałożenie na podmiot reprezentujący obowiązku zapłaty podatku VAT
jest rozwiązaniem efektywnym fiskalnie. Obowiązki podmiotu reprezentującego wskazują, że realizowane zadania
polegają m.in. na rozliczeniu kaucji z jednostkami handlu detalicznego i hurtowego oraz innymi punktami
zbierającymi opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym, w szczególności finansowanie wypłat
kaucji dla użytkownika końcowego. Dla rozliczenia należnego podatku VAT podmiot reprezentujący będzie więc
posiadał niezbędne dane, które pozwolą na wyliczenia, jaka wartość kaucji w okresie rocznym nie została zwrócona
w odniesieniu do opakowań wprowadzonych przez konkretne podmioty wprowadzające produkty w opakowaniach na
napoje. Rzecz w tym, że podobne wyliczenia będą musiały prowadzić podmioty wprowadzające (na cele
ewidencjonowania i raportowania). Pozostałe podmioty (dalsi handlowi uczestnicy łańcucha i rzecz jasna
konsumenci) nie będą mieli zasadniczo konieczności spełniania reguł VAT (choć oczywiście w sam proces kaucyjny
będą zaangażowani).
Zaproponowane zasady zmieniają dotychczasowe podejście do rozliczeń VAT w systemie kaucyjnym. Pierwotnie
miało być tak, że w przypadku niezwrócenia przez nabywcę opakowania wielokrotnego użytku lub zwrotu odpadu
opakowaniowego, wprowadzający winien podwyższyć podstawę opodatkowania o wartość tego opakowania.

Zaproponowane zmiany w VAT w ramach systemu kaucyjnego mają na celu usprawnienie procesów rozliczeń opakowań objętych systemem. Nowe przepisy wprowadzą centralizację rozliczeń w rękach podmiotu reprezentującego, który będzie płatnikiem podatku VAT od kaucji. Pozostałe podmioty nie będą miały obowiązku rozliczania VAT w procesie kaucyjnym. Zmiany te mają zwiększyć efektywność fiskalną i ułatwić śledzenie rozliczeń w systemie kaucyjnym.