Nowe zasady zabezpieczenia społecznego dla marynarzy od 2025 r.

16.8.2024 r. w Rządowym Centrum Legislacji został opublikowany projekt ustawy o zmianie systemu ubezpieczeń społecznych dla marynarzy. Ustawa ma na celu ujednolicenie zasad ubezpieczeń, niezależnie od bandery statku, na którym pracują marynarze. Projekt przewiduje różne schematy ubezpieczeniowe, szczegółowe regulacje dotyczące zgłaszania do ubezpieczeń oraz wejście w życie nowych przepisów od 1.1.2025 r.

Tematyka: ubezpieczenia społeczne, marynarze, zmiany prawne, system ubezpieczeń, ochrona socjalna, bandera statku, zabezpieczenie społeczne, ubezpieczenia marynarzy, projekt ustawy, Rządowe Centrum Legislacji

16.8.2024 r. w Rządowym Centrum Legislacji został opublikowany projekt ustawy o zmianie ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (numer projektu UD101).
Przygotowywana ustawa ma na celu ujednolicenie i dostosowanie systemu ubezpieczeń społecznych dla
marynarzy do wymogów międzynarodowych oraz specyfiki ich pracy. Projekt przewiduje wprowadzenie
nowych zasad podlegania ubezpieczeniom, które obejmą wszystkie grupy marynarzy, niezależnie od bandery
statku, na którym pływają.
• Projekt ustawy wprowadza różne schematy ubezpieczeniowe w zależności od rodzaju zatrudnienia
i bandery statku.
• Status marynarza i sposób zgłaszania do ubezpieczeń społecznych zostaną szczegółowo uregulowane
w nowych przepisach.
• Zgodnie z brzmieniem projektu, nowe przepisy mają wejść w życie 1.1.2025 r.
Problematyka zabezpieczeń społecznych marynarzy
Marynarze, podobnie jak inne grupy pracowników, objęci są konstytucyjnym prawem do zabezpieczenia
społecznego. Jednak specyfika ich zawodu, polegająca na pracy w różnych jurysdykcjach, powoduje zróżnicowaną
ochronę socjalną dla marynarzy mieszkających w Polsce. W obecnym systemie prawnym można wyróżnić trzy
główne grupy marynarzy pod względem podlegania ubezpieczeniom społecznym:
1. marynarze zatrudnieni na polskich statkach - podlegają ubezpieczeniom społecznym na zasadach
przewidzianych przez polskie prawo, bez preferencyjnych rozwiązań;
2. marynarze pływający pod banderą państw UE/EFTA - podlegają ubezpieczeniom społecznym zgodnie
z ustawodawstwem państwa bandery;
3. marynarze pływający pod banderą państw trzecich – grupa ta jest zróżnicowana pod względem zasad
podlegania ubezpieczeniom społecznym, w zależności od umów międzynarodowych zawartych przez Polskę.
Obecne zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym wpływają na decyzje polskich armatorów o rejestrowaniu
statków pod obcymi banderami oraz na konkurencyjność polskich marynarzy na rynku pracy. Istnieją wątpliwości co
do zgodności tych zasad z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski.
Cele projektu ustawy
Projekt ustawy ma na celu dostosowanie systemu ubezpieczeń społecznych do realiów rynku pracy marynarzy,
zapewnienie im pełnej ochrony socjalnej oraz realizację konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego.
Projekt uwzględnia również postulaty środowisk związanych z pracą na morzu.
Istota rozwiązań planowanych w projekcie
Projektowana ustawa obejmie marynarzy i ich rodziny pełną i ciągłą ochroną socjalną, wprowadzając jednolite
zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i odprowadzania składek na te ubezpieczenia. Proponowane są
różne schematy ubezpieczeniowe, zależnie od grupy marynarzy, a także szczegółowe zasady zgłaszania do
ubezpieczeń i opłacania składek.
Marynarze mieszkający w Polsce, pływający na statkach pod banderą państwa trzeciego
Marynarze, którzy mają miejsce zamieszkania na terenie Polski pływający na statkach pod banderą państwa
trzeciego, z którym Polska nie zawarła umowy dwustronnej o zabezpieczeniu społecznym, a ich pracodawca armator
nie ma siedziby na terenie UE/EFTA, lub zatrudnieni przez pracodawcę armatora mającego siedzibę w UE, lub
pływający na statkach pod banderą państwa trzeciego, z którym Polska zawarła umowę dwustronną
o zabezpieczeniu społecznym, w której zamieszczono postanowienia dotyczące podlegania ubezpieczeniom
społecznym przez marynarzy, będą uzyskiwali status marynarza wykonującego pracę na morzu, który będzie
odrębnym tytułem ubezpieczeń społecznych uregulowanym w ustawie z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 497; dalej: SysUbSpołU).
Warunkiem zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych będzie przedłożenie w ZUS zaświadczenia
wystawionego przez agencję zatrudnienia lub dyrektora urzędu morskiego.

Składki będą finansowane w całości przez marynarza, który będzie ich płatnikiem. Będzie on jednak mógł
skorzystać z usług agencji zatrudnienia, na podobnych zasadach na jakich obecnie biura rachunkowe świadczą
usługi przedsiębiorcom.
Marynarze będą zobowiązani do opłacania składek przez 12 miesięcy od dnia uzyskania statusu marynarza,
z możliwością zawieszenia tego statusu na okres do 3 miesięcy. Składki będą ustalane na podstawie
minimalnego wynagrodzenia, z możliwością zadeklarowania wyższej podstawy. W przypadku dodatkowej aktywności
zawodowej, marynarz będzie mógł zmienić tytuł ubezpieczeniowy na inny, np. umowę zlecenie.
Marynarze zatrudnieni na statkach pod banderą Polski
Dla tej grupy przewiduje się dwa schematy podlegania ubezpieczeniom społecznym:
1. jako pracownicy zatrudnieni przez armatora;
2. jako osoby posiadające status marynarza.
Marynarze zatrudnieni przez armatorów będą zgłaszani do ubezpieczeń społecznych przez pracodawców
i pozostaną pod regulacjami pracowniczymi w zakresie ubezpieczeń społecznych. Płatnikiem składek
zobowiązanym do opłacania składek będzie armator. Podstawą wymiaru składek będzie uzyskiwany przychód.
Pozostawanie w stosunku pracy jest bezwzględnym tytułem do ubezpieczeń, co oznacza, że zawsze pracownik
podlega ubezpieczeniom społecznym obowiązkowo, a ewentualna konieczność zgłoszenia do ubezpieczeń z innego
tytułu powstanie, jeśli pracownik wykonuje umowę o pracę w niepełnym wymiarze i uzyskuje wynagrodzenie niższe
niż minimalne.
W odniesieniu do osób posiadających status marynarza zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych, podleganie
ubezpieczeniu oraz opłacanie składek na te ubezpieczenia będzie oparte na zasadach dotyczących marynarzy
mieszkających w Polsce, pływających na statkach pod banderą państwa trzeciego.
Tryb i zasady potwierdzania statusu marynarza
W każdym przypadku status marynarza będzie potwierdzany zaświadczeniem wydawanym przez:
1. agencję zatrudnienia – dla marynarzy korzystających z jej pośrednictwa w zawarciu umowy, na podstawie której
świadczą pracę na morzu;
2. dyrektora urzędu morskiego – dla marynarzy niekorzystających z pośrednictwa agencji zatrudnienia.
Status marynarza będzie potwierdzany na podstawie umowy, na podstawie której marynarz świadczy pracę na
morzu, lub wpisów do książeczki żeglarskiej lub praktyki pływania potwierdzonej zgodnie z przepisami wydanymi na
podstawie art. 68 ustawy z 18.8.2011 r. o bezpieczeństwie morskim (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1068; dalej:
BezpMorskieU).
Zaświadczenie będzie potwierdzało status marynarza przy zgłoszeniu marynarza do ubezpieczeń społecznych na
zasadach przewidzianych projekcie.
Etap legislacyjny
Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw został
opublikowany jest obecnie na etapie opiniowania. Zgodnie z brzmieniem projektu, ma ona wejść w życie 1.1.2025 r.

Projekt ustawy ma dostosować system ubezpieczeń dla marynarzy do realiów rynku pracy, zapewnić pełną ochronę socjalną i zrealizować konstytucyjne prawo do zabezpieczenia społecznego. Marynarze będą objęci jednolitymi zasadami ubezpieczeń, różnymi schematami ubezpieczeniowymi i szczegółowymi przepisami dotyczącymi opłacania składek.