Unia Europejska zakazuje stosowania rtęci w stomatologii i oświetleniu

1.1.2025 r. Unia Europejska wprowadza zakaz stosowania amalgamatów dentystycznych oraz lamp zawierających rtęć. Nowe regulacje mają na celu eliminację rtęci, substancji szkodliwej dla zdrowia i środowiska. Wprowadzenie zmian jest zgodne z unijną strategią na rzecz redukcji rtęci, opisaną w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1849.

Tematyka: Unia Europejska, zakaz, rtęć, amalgamaty dentystyczne, lampy rtęciowe, eliminacja rtęci, ochrona zdrowia, środowisko, Rozporządzenie 1849/2024/UE

1.1.2025 r. w Unii Europejskiej zacznie obowiązywać zakaz stosowania amalgamatów dentystycznych.
Zakazem objęta będzie również produkcja i import lamp zawierających rtęć, które mają być wycofane do 2027
r. Zmiany te są częścią unijnej strategii na rzecz eliminacji rtęci i zostały wprowadzone Rozporządzeniem
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1849 z 13.6.2024 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE)
2017/852 w sprawie rtęci w odniesieniu do amalgamatu stomatologicznego i innych produktów z dodatkiem
rtęci objętych ograniczeniami wywozowymi, przywozowymi oraz ograniczeniami produkcji (Dz.Urz. UE L
z 2024 r. poz. 1849).
• Celem nowych regulacji jest ograniczenie szkodliwego wpływu rtęci, która była stosowana w stomatologii
oraz oświetleniu.
• Rozporządzenie 1849/2024/UE weszło w życie 30.7.2024 r. Od tego dnia wiąże ono w całości i jest
bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.
Eliminacja rtęci w produktach na terenie Unii Europejskiej
Jak podkreśla się w rozporządzeniu 1849/2024/UE, rtęć to silnie toksyczna substancja, która rozprzestrzenia się
w środowisku, akumuluje w organizmach żywych i przenosi się na duże odległości. Może wnikać do organizmu przez
skórę, układ oddechowy lub pokarmowy, a także przedostawać się z matki na dziecko w czasie ciąży lub karmienia.
Narażenie na rtęć powoduje poważne problemy zdrowotne, w tym uszkodzenia układu nerwowego i nerek, oraz
choroby neurologiczne i immunologiczne.
Do 2027 r. Unia Europejska zamierza całkowicie wyeliminować celowe stosowanie rtęci w produktach.
Amalgamaty dentystyczne i lampy rtęciowe, które były najpowszechniejszymi źródłami tej substancji, zostaną
zastąpione bezpiecznymi i ekologicznymi alternatywami. Unia Europejska konsekwentnie realizuje swoje
zobowiązania wynikające z Decyzji Rady (UE) 2017/939 z 11.5.2017 r. w sprawie zawarcia w imieniu Unii
Europejskiej Konwencji z Minamaty w sprawie rtęci (Dz.Urz. UE L z 2017 r. Nr 142, s. 4-39), której celem jest
ochrona zdrowia i środowiska przed szkodliwymi skutkami rtęci.
Zakaz stosowania amalgamatu stomatologicznego w Unii Europejskiej
Choć amalgamaty były popularnym rozwiązaniem ze względu na trwałość i niskie koszty, obecnie dostępne są
bezpieczniejsze alternatywy, takie jak kompozyty i ceramika.
Zgodnie z nowymi przepisami, od 1.1.2025 r. amalgamatu stomatologicznego nie będzie można stosować
w leczeniu stomatologicznym w Unii Europejskiej, z wyjątkiem sytuacji, w których lekarz dentysta uzna to za
absolutnie niezbędne z uwagi na szczególne potrzeby medyczne pacjenta.
Dotychczas amalgamaty były zakazane jedynie u dzieci poniżej 15. roku życia, kobiet w ciąży i karmiących. Teraz
zakaz obejmie wszystkie grupy wiekowe. Rtęć zawarta w amalgamatach może prowadzić do poważnych problemów
zdrowotnych, takich jak uszkodzenia nerwów, nerek i układu odpornościowego.
Rozporządzenie 1849/2024/UE dopuszcza jednak odstępstwo od opisanej regulacji w odniesieniu do państw
członkowskich, w których amalgamat stomatologiczny jest jedynym publicznie refundowanym – w wysokości co
najmniej 90% na mocy prawa krajowego – materiałem w przypadku pacjentów, którzy nie kwalifikują się do innych
refundowanych materiałów związanych z wypełnieniem stomatologicznym. Jeśli wskazana data wycofania miałaby
nieproporcjonalnie negatywne pod względem społeczno-ekonomicznym skutki dla osób o niskich dochodach,
amalgamat stomatologiczny może być wykorzystywany do leczenia stomatologicznego do dnia 30.6.26 r. Państwa
członkowskie będą zobowiązane do przedstawienia i podania do publicznej wiadomości uzasadnionych wyjaśnień
dotyczących korzystania z tego odstępstwa, w tym odpowiednie środki, które mają zostać wdrożone.
Wywóz, przywóz i produkcja produktów z dodatkiem rtęci
Jak wynika z rozporządzenia 1849/2024/UE, od 1.1.2025 r. zakazuje się wywozu amalgamatu
stomatologicznego.
Od 1.7.2026 r. zakazuje się również przywozu i produkcji amalgamatu stomatologicznego.
Na zasadzie odstępstwa zezwala się na przywóz i produkcję amalgamatu stomatologicznego z uwagi na szczególne
sytuacje, w których lekarz dentysta uzna to za absolutnie niezbędne z uwagi na szczególne potrzeby medyczne
pacjenta.

Zgodnie z art. 5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/852 z 17.5.2017 r. w sprawie rtęci oraz
uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1102/2008 (Dz.Urz. UE L z 2017 r. Nr 137, s. 1), zakazuje się wywozu,
przywozu i produkcji w Unii Europejskiej produktów z dodatkiem rtęci określonych w załączniku II od dat
określonych w tym załączniku.
Zakaz produkcji i importu lamp rtęciowych
Obok amalgamatów stomatologicznych, Unia Europejska zakazuje produkcji, importu i eksportu lamp
fluorescencyjnych zawierających rtęć.
Rozporządzenie 1849/2024/UE przewiduje wprowadzenie zmian również w załączniku II część A do rozporządzenia
2017/852/UE. Do listy produktów z dodatkiem rtęci dodano następujące pozycje:
• wszystkie pozostałe kompaktowe lampy fluorescencyjne (CFL) stosowane na potrzeby oświetlenia ogólnego, które
nie są objęte pozycjami 3 i 3a – zakaz przywozu, wywozu i produkcji od 31.12.2025 r.;
• lampy z luminoforem trójpasmowym stosowane na potrzeby oświetlenia ogólnego nieobjęte pozycją 4 lit. a) – zakaz
przywozu, wywozu i produkcji od 31.12.2026 r.;
• lampy z luminoforem halofosforanowym stosowane na potrzeby oświetlenia ogólnego nieobjęte pozycją 4 lit. b) –
zakaz przywozu, wywozu i produkcji od 31.12.2025 r.;
• lampy inne niż liniowe z luminoforem trójpasmowym – zakaz przywozu, wywozu i produkcji od 31.12.2026 r.;
• lampy inne niż liniowe z luminoforem halofosforanowym – zakaz przywozu, wywozu i produkcji od 31.12.2025 r.;
• wysokoprężne lampy sodowe (HPS) na potrzeby oświetlenia ogólnego, gdy przy: P ≤ 105 W ilość Hg przekracza 16
mg, 105 W < P ≤ 155 W ilość Hg przekracza 20 mg, P > 155 W ilość Hg przekracza 25 mg - zakaz przywozu,
wywozu i produkcji od 31.12.2025 r.
Zakaz produkcji, importu i eksportu lamp fluorescencyjnych zawierających rtęć ma być wdrożony do końca
2027 r. Lampy rtęciowe mają być zastąpione nowoczesnymi, energooszczędnymi diodami LED, które zużywają mniej
energii i są bardziej ekologiczne.
Etap legislacyjny
Rozporządzenie 1849/2024/UE weszło w życie 30.7.2024 r. Od tego dnia wiąże ono w całości i jest bezpośrednio
stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

Unia Europejska konsekwentnie realizuje zobowiązania dotyczące eliminacji rtęci, wprowadzając zakazy stosowania amalgamatów dentystycznych i lamp rtęciowych. Nowe przepisy mają na celu ochronę zdrowia i środowiska poprzez zastąpienie szkodliwych produktów bezpiecznymi alternatywami.