Wymiana informacji między instytucjami kredytowymi może ograniczać konkurencję
Zdaniem Trybunału Sprawiedliwości UE wymiana informacji między konkurentami dotycząca zamiarów zmiany marż kredytowych może być uznana za ograniczenie konkurencji ze względu na cel, co narusza art. 101 TFUE. Portugalski organ ochrony konkurencji nałożył grzywnę na 14 instytucji kredytowych za udział w wymianie poufnych informacji związanych z warunkami transakcji. TSUE podkreślił, że informacje strategiczne mogą wpłynąć na konkurencję na rynku, a wymiana takich danych stanowi formę koordynacji między przedsiębiorstwami, szkodliwą dla konkurencji.
Tematyka: TSUE, wymiana informacji, instytucje kredytowe, ograniczenie konkurencji, marże kredytowe, zmienna ryzyka, konkurencja, art. 101 TFUE
Zdaniem Trybunału Sprawiedliwości UE wymiana informacji między konkurentami dotycząca zamiarów zmiany marż kredytowych może być uznana za ograniczenie konkurencji ze względu na cel, co narusza art. 101 TFUE. Portugalski organ ochrony konkurencji nałożył grzywnę na 14 instytucji kredytowych za udział w wymianie poufnych informacji związanych z warunkami transakcji. TSUE podkreślił, że informacje strategiczne mogą wpłynąć na konkurencję na rynku, a wymiana takich danych stanowi formę koordynacji między przedsiębiorstwami, szkodliwą dla konkurencji.
Zdaniem TSUE porozumienia ograniczającego konkurencję są zakazane na mocy art.101 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 2016 Nr 202, s. 47; dalej: TFUE). Powołując się na swoje wcześniejsze orzecznictwo TSUE ustalał czy wymiana informacji pomiędzy konkurentami, która dotyczyła zamiarów przyszłej zmiany marż kredytowych uczestników wymiany, może zostać uznana za przejaw ograniczenia konkurencji ze względu na cel. Każda wymiana informacji między konkurentami jest formą koordynacji, a gdy informacje mają strategiczny i poufny charakter to ich wymiana może ograniczyć konkurencję na rynku właściwym. Stan faktyczny Portugalski organ ochrony konkurencji (AdC) nałożył na 14 instytucji kredytowych (grzywnę w łącznej wysokości 225 mln euro. AdC uznał, że instytucje te naruszyły krajowe i unijne prawo konkurencji, uczestnicząc w obszernej comiesięcznej wymianie szczególnie chronionych informacji przez 10 lat. Dotyczyły one pewnych aktualnych i przyszłych warunków mających zastosowanie do transakcji, w szczególności marż kredytowych i zmiennych ryzyka, a także zindywidualizowanych danych liczbowych dotyczących produkcji uczestników tej wymiany. Zdaniem organu wymiana informacji stanowi ograniczenie konkurencji ze względu na cel, co zwalniało go z badania ewentualnych skutków wymiany na rynku. Waga tej uzgodnionej praktyki jest taka, że nie jest konieczne badanie jej ewentualnego wpływu na rynki właściwe, aby stwierdzić, że narusza ona prawo konkurencji. Instytucje kredytowe zaskarżyły decyzję AdC do portugalskiego sądu ds. konkurencji. Ich zdaniem wymiana informacji nie była sama w sobie wystarczająco szkodliwa, aby mogła zostać uznana za ograniczenie konkurencji ze względu na cel. Instytucje podniosły także, że AdC nie uwzględniło kontekstu gospodarczego, prawnego i regulacyjnego rzeczonej wymiany w czasie, kiedy była prowadzona, chociaż było to konieczne, aby można było stwierdzić istnienie ograniczenia ze względu na cel. Portugalski sąd zwrócił się do TSUE z pytaniem o możliwość i warunki, w jakich wymiana informacji może zostać zakwalifikowana jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel. W szczególności czy art. 101 TFUE stoi na przeszkodzie temu, aby obszerna comiesięczna wymiana informacji między konkurentami na temat warunków transakcji, a także danych liczbowych dotyczących produkcji została uznana za ograniczenie konkurencji w ramach oferty kredytów hipotecznych. Stanowisko TSUE TSUE przypomniał, że art. 101 ust. 1 TFUE uznaje za niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, mogące wpływać na handel między państwami członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji na rynku wewnętrznym. Pojęcie „ograniczenia ze względu na cel”, do którego niniejsze pytanie prejudycjalne wyłącznie się odnosi, należy interpretować w sposób ścisły, jako odsyłające wyłącznie do pewnych rodzajów współpracy między przedsiębiorstwami, które są szkodliwe dla konkurencji w stopniu wystarczającym do tego, aby można było uznać, że nie ma konieczności badania ich skutków. Niektóre rodzaje współpracy między przedsiębiorstwami można bowiem z uwagi na sam ich charakter postrzegać jako szkodliwe dla prawidłowego funkcjonowania normalnej konkurencji (tak wyrok TSUE z 21.12.2023 r., International Skating Union/Komisja, C-124/21 P, , pkt 101, 102). Powołując się na swoje wcześniejsze orzecznictwo TSUE przypomniał, że w celu ustalenia czy dane porozumienie, decyzja związku przedsiębiorstw lub uzgodniona praktyka stanowią formę koordynacji, którą z uwagi na sam jej charakter należy postrzegać jako szkodliwą dla prawidłowego funkcjonowania normalnej konkurencji, konieczne jest zbadanie, po pierwsze, treści porozumienia, decyzji lub praktyki, a po drugie, kontekstu gospodarczego i prawnego, w jaki się one wpisują oraz po trzecie, celów, do których osiągnięcia zmierzają. Konieczne jest też wzięcie pod uwagę charakteru danych towarów lub usług, jak również rzeczywistych warunków, które charakteryzują strukturę i funkcjonowanie danego sektora lub rynku albo danych sektorów lub rynków. Możliwe jest bowiem, że tylko wtedy, gdy spełnione są pewne szczególne warunki, można domniemywać, że pewne formy koordynacji są szkodliwe dla prawidłowego funkcjonowania normalnej konkurencji. W związku z tym, analiza kontekstu gospodarczego i prawnego, w który wpisują się te formy koordynacji, powinna umożliwić sprawdzenie, czy okoliczności te występują, w przypadku gdy dana forma porozumienia, decyzji związku przedsiębiorstw lub uzgodnionej praktyki jest z samej swej natury szkodliwa dla konkurencji jedynie w pewnych okolicznościach związanych w szczególności z charakterem danych towarów lub usług, rzeczywistymi warunkami funkcjonowania rynku i jego strukturą. Uwzględnienie tego kontekstu ma zatem na celu zapewnienie, by żadna szczególna okoliczność towarzysząca porozumieniu, decyzji lub uzgodnionej praktyce, o których mowa, nie mogła obalić domniemania szkodliwości dla konkurencji związanej z formą koordynacji, do której one należą. Okoliczność, że zaangażowane przedsiębiorstwa działały bez subiektywnego zamiaru zapobieżenia, ograniczenia lub zakłócenia konkurencji oraz okoliczność, że realizowały one pewne zgodne z prawem cele, nie są decydujące dla zastosowania art. 101 ust. 1 TFUE. Dopiero analiza wszystkich tych elementów powinna pokazać dokładne powody, dla których dane porozumienie, decyzja związku przedsiębiorstw lub uzgodniona praktyka wykazują wystarczający stopień szkodliwości dla konkurencji, uzasadniający wniosek, że to porozumienie, ta decyzja lub praktyka mają na celu zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji (wyrok C-124/21 P, pkt 108). Zdaniem TSUE, o ile wszelka wymiana informacji dotyczących przyszłych cen lub niektórych czynników mających wpływ na te ceny jest z natury antykonkurencyjna, w szczególności ze względu na ryzyko szkód dla konkurencji, jakie niesie ona ze sobą, o tyle pojęcie informacji strategicznej jest jednak szersze i obejmuje wszelkie nieznane jeszcze podmiotom gospodarczym dane. Właśnie one w kontekście takiej wymiany mogą zmniejszyć niepewność jej uczestników co do przyszłego zachowania pozostałych uczestników w odniesieniu do tego, co stanowi – ze względu na charakter rozpatrywanych towarów lub usług, rzeczywistych warunków funkcjonowania rynku i jego strukturę – jeden lub więcej parametrów, na podstawie których kształtuje się konkurencja na rynku właściwym. Jeżeli wymieniane informacje nie dotyczą zamiarów zmiany zachowania uczestników wymiany na rynku właściwym, lecz aktualnych lub przeszłych okoliczności faktycznych, informacje te są strategiczne, jeżeli ze względu w szczególności na charakter danych towarów lub usług, rzeczywiste warunki funkcjonowania rynku, strukturę kosztów lub metody produkcji i zarządzania uczestników tej wymiany, taki uczestnik może z wystarczającą dokładnością wywnioskować z nich przyszłe zachowanie innych uczestników tej wymiany lub ich reakcje na ewentualny strategiczny ruch na rynku. Zdaniem TSUE marże kredytowe dotyczą jednego z parametrów, na podstawie których kształtuje się konkurencja na trzech rynkach, zatem każdą informację dotyczącą przyszłych zamiarów instytucji kredytowych co do zmiany tych marż należy uznać za informację strategiczną. Dlatego wymiana informacji, zorganizowana w sposób poufny i dotycząca przyszłych zamiarów instytucji kredytowych w zakresie marż kredytowych, służąc ustaleniu stopy procentowej oferowanej ich klientom, stanowi formę koordynacji między przedsiębiorstwami, którą z uwagi na charakter należy uznać za szkodliwą dla prawidłowego funkcjonowania konkurencji (czyli wprowadzającą ograniczenie ze względu na cel w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE). Podobnie informacje o przyszłych zmianach zmiennych ryzyka stosowanych do marż kredytowych praktykowanych w zależności od indywidualnego profilu ryzyka klientów, gdyż po połączeniu z informacjami dotyczącymi przyszłych zamiarów instytucji kredytowych w zakresie marż kredytowych mogą one umożliwić uczestnikom wymiany uzyskanie dokładniejszego obrazu strategii cenowych, które zamierzają wdrożyć inni uczestnicy. Biorąc pod uwagę powyższe TSUE orzekł, że artykuł 101 ust. 1 TFUE należy interpretować w ten sposób, że obszerną comiesięczną wymianę informacji na zasadzie wzajemności między konkurującymi instytucjami kredytowymi, która ma miejsce na rynkach charakteryzujących się dużą koncentracją oraz barierami wejścia i dotyczy warunków mających zastosowanie do transakcji przeprowadzanych na tych rynkach, w szczególności aktualnych i przyszłych marż kredytowych oraz zmiennych ryzyka, a także zindywidualizowanych danych liczbowych dotyczących produkcji uczestników tej wymiany, jeżeli przynajmniej wymienione w ten sposób marże kredytowe są tymi, które owe instytucje zamierzają stosować w przyszłości, należy uznać za ograniczenie konkurencji ze względu na cel. Komentarz TSUE w wyroku z 29.7.2024 r., Banco BPN/BIC Português i in., C-298/22, , dokonał kwalifikacji wymiany informacji między konkurującymi instytucjami kredytowymi w zakresie warunków mających zastosowanie do transakcji przeprowadzanych na rynku. Trybunał uznał, że autonomiczna wymiana informacji między konkurentami może stanowić ograniczenie konkurencji ze względu na cel. Wymiana informacji stanowi bowiem formę koordynacji, która może zostać zakwalifikowana jako ograniczenie ze względu na cel, jeżeli pozwala wyeliminować niepewność co do przyszłych zachowań innych uczestników na danym rynku. Dzieje się tak wówczas, gdy wymieniane informacje są poufne i strategiczne w tym znaczeniu, że mogą ujawnić przyszłe zachowanie konkurenta na rynkach właściwych. Wymiana informacji o charakterze strategicznym, szczególnie dotycząca przyszłych działań, może naruszać prawo konkurencji. Jest ona formą koordynacji, a w stanie faktycznym sprawy dotyczyła ona zamiarów przyszłej zmiany marż kredytowych uczestników wymiany. Wyrok TSUE z 29.7.2024 r., Banco BPN/BIC Português i in., C-298/22,
TSUE orzekł, że wymiana poufnych informacji między instytucjami kredytowymi dotyczących marż kredytowych i zmiennych ryzyka może stanowić ograniczenie konkurencji ze względu na cel. Decyzja TSUE podkreśla, że wymiana informacji strategicznych między konkurentami może naruszać prawo konkurencji, eliminując niepewność co do przyszłych zachowań na rynku.