Granice odpowiedzialności pasera za szkodę

Świadomie korzysta z wyrządzonej drugiemu szkody ten, kto wie, że odnosi korzyść z cudzego czynu niedozwolonego. Sprawa dotyczy odpowiedzialności pasera za szkodę wyrządzoną przez inną osobę. Sąd Najwyższy podjął decyzję w kontekście art. 422 KC. Artykuł omawia sytuację, w której osoba korzysta z szkody wyrządzonej przez inną osobę oraz interpretację sądów I i II instancji oraz Sądu Najwyższego. Problem dotyczy także winy umyślnej w kontekście odpowiedzialności cywilnej.

Tematyka: odpowiedzialność pasera, szkoda, art. 422 KC, winy umyślnej, odpowiedzialność cywilna, Sąd Najwyższy, uchwała SN

Świadomie korzysta z wyrządzonej drugiemu szkody (art. 422 KC) ten, kto wie, że odnosi korzyść z cudzego
czynu niedozwolonego – stwierdził w uchwale Sąd Najwyższy.
Wojciech K. – przedstawiciel handlowy „A.” S.A. przywłaszczył sobie towary na kwotę ok. 500 tys. zł. Sąd karny
skazał go prawomocnym wyrokiem, w którym zobowiązano go m.in. do naprawienia szkody. Wojciech K. nie ma
majątku pozwalającego na wyegzekwowanie zobowiązania i został osadzony w zakładzie karnym. „A.” S.A. wystąpiła
przeciwko osobom skazanym za pomoc w sprzedaży tego towaru, za tzw. przestępstwo nieumyślne, domagając się
na postawie art. 422 KC naprawienia szkody. Zgodnie z tym przepisem, za szkodę odpowiedzialny jest nie tylko ten,
kto ją bezpośrednio wyrządził, lecz także ten, kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił albo był jej pomocny,
jak również ten, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu szkody.
Sąd I instancji oddalił żądanie uznając, że wyrok skazujący za przestępstwo nieumyślne nie jest wystarczającą
podstawą do przyjęcia istnienia odpowiedzialności na postawie art. 422 KC. W ocenie sądu, powódka nie wykazała,
że pozwani wiedzieli o nielegalnym pochodzeniu towaru, chociaż przyznał, że mogli się tego domyślać z powodu
braku dokumentacji i niskiej ceny zaoferowanego im towaru.
Sąd II instancji skierował do SN pytanie prawne o następującej treści: „Czy korzystający z wyrządzonej szkody
ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 422 KC także z winy nieumyślnej?”.
Stanowiska judykatury nie są w tym względzie jednolite. Uznaje się, że odpowiedzialność na podstawie art. 422 KC,
za świadome skorzystanie ze szkody wyrządzonej przez kogo innego osobie trzeciej, jest odpowiedzialnością za
czyn własny nawet wtedy, gdy czyn niedozwolony nie pozostaje w żadnym związku ze szkodą poszkodowanego.
Jednak o świadomym skorzystaniu ze szkody wyrządzonej przez inną osobę można mówić jedynie wtedy, gdy temu,
kto ze szkody skorzystał, można przypisać winę umyślną.
Sąd wskazał również, że w poprzednio obowiązującym stanie prawnym wyrażono pogląd, zgodnie z którym wyrok
skazujący pasera za przestępstwo z art. 161 KK sam przez się nie wyłączał odpowiedzialności cywilnej na podstawie
art. 136 Kodeksu zobowiązań. Odpowiedzialność taka zachodziła wtedy, gdy podejrzenia nabywcy, że przedmiot
pochodzi z wyrządzonej drugiemu szkody, były na tyle poważne i uzasadnione, iż zignorowanie ich stanowiło rażące
niedbalstwo. W rezultacie świadomość skorzystania ze szkody wyrządzonej drugiemu wymaga przypisania sprawcy
winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa.
Sąd Najwyższy uznał, że skazanie za nieumyślne przestępstwo nie wystarcza do przypisania
odpowiedzialności na podstawie art. 422 KC. Jak wyjaśniono decydującym kryterium nie jest niedochowanie
staranności, ale to, czy pozwany wiedział, że rzeczy pochodziły z przestępstwa. Oceny istnienia tej
świadomości dokonuje samodzielnie sąd cywilny.
Uchwała SN z 21.12.2017 r., III CZP 89/17

Sąd Najwyższy uznał, że skazanie za nieumyślne przestępstwo nie wystarcza do przypisania odpowiedzialności na podstawie art. 422 KC. Istotne jest czy pozwany wiedział, że rzeczy pochodziły z przestępstwa. Decyzję taką podejmuje sąd cywilny. Uchwała SN z 21.12.2017 r., III CZP 89/17 stanowi istotne wyjaśnienie tej kwestii.