Wspólnik spółki jawnej zobowiązany do podania danych kierującego, któremu powierzono pojazd

Zgodnie z art. 78 ust. 5 ustawy o ruchu drogowym, wspólnik spółki jawnej, uprawniony do reprezentowania spółki na zewnątrz, musi udzielić informacji o powierzeniu pojazdu na żądanie organu. Brak spełnienia tego obowiązku może skutkować odpowiedzialnością z art. 96 § 3 KW, jak wynika z orzeczenia Sądu Najwyższego. Publikacja omawia przypadki, gdy kierujący pojazdem nie ujawnia informacji, komu powierzono pojazd, oraz konsekwencje prawne dla wspólnika spółki jawnej.

Tematyka: spółka jawna, wspólnik, reprezentacja, pojazd, wykroczenie, odpowiedzialność karalna, organ, Sąd Najwyższy, interpretacja przepisów, Kodeks spółek handlowych

W rozumieniu art. 78 ust. 5 ustawy z 20.6.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t. jedn.: Dz.U. z 2017 r., poz.
1260; dalej jako: PrRuchDrog) organem uprawnionym do reprezentowania spółki jawnej są wspólnicy tej
spółki, chyba że uprawnienie do reprezentacji spółki zostanie ograniczone w trybie art. 30 § 1 KSH. Zatem,
zgodnie z treścią art. 78 ust. 5 PrRuchDrog każdy wspólnik spółki jawnej, uprawniony do jej reprezentowania
na zewnątrz, zobowiązany jest, na żądanie uprawnionego organu, do udzielenia informacji, o których mowa
w art. 78 ust. 4 PrRuchDrog, a w przypadku niezrealizowania tego obowiązku może ponosić
odpowiedzialność z art. 96 § 3 KW – wynika z postanowienia Sądu Najwyższego.
Kierujący pojazdem popełnił wykroczenie, strażnicy Straży Miejskiej w G. zostawili za wycieraczką zawiadomienie,
a wobec niestawienia się kierowcy w siedzibie Straży Miejskiej, ustalili właściciela pojazdu, który poinformował, że
użytkownikiem tego pojazdu jest kancelaria prawna „K.” sp.j. Pomimo kilkukrotnych wezwań do wskazania, komu
powierzono do użytkowania lub kierowania auto w dacie popełnienia wykroczenia, kierowanych najpierw do „K.” sp.j.,
a następnie do T.M. – jednego z jej wspólników, nikt nie skontaktował się ze Strażą Miejską w G. Wówczas wezwano
T.M., jako osobę podejrzaną o popełnienie wykroczenia z art. 96 § 3 KW, do stawienia się w siedzibie Straży
Miejskiej w G., a następnie wobec niestawiennictwa i braku nadesłania wyjaśnień, skierowano wobec niego do sądu
wniosek o ukaranie.
Sąd I instancji uniewinnił obwinionego od zarzutu niewskazania wbrew obowiązkowi na żądanie uprawnionego
organu, komu powierzył pojazd w dniu popełnienia wykroczenia. Sąd ustalił, że T.M. jest jednym z dwóch wspólników
„K.” sp.j. Każdy ze wspólników jest uprawniony do reprezentacji spółki oddzielnie. „K.” sp.j. nie ma osoby
wyznaczonej w trybie art. 78 ust. 5 PrRuchDrog do udzielania informacji, o których mowa w art. 78 ust. 4
PrRuchDrog. Artykuł 78 ust. 4 PrRuchDrog nakłada na właściciela lub posiadacza pojazdu obowiązek wskazania na
żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie, chyba że
pojazd został użyty wbrew jego woli i wiedzy przez nieznaną osobę, czemu nie mógł zapobiec. Sąd stwierdził, że
wobec faktu, że spółka jawna nie posiada organów, to nie ma w niej organu uprawnionego do reprezentacji, wskutek
czego nie ma także osób wchodzących w skład takiego organu, a zatem nie ma osób, na których ciąży obowiązek
udzielenia informacji uprawnionemu organowi. Zdaniem Sądu opisany brak osób zobowiązanych do udzielenia
informacji stanowi lukę prawną, której nie można wypełniać w drodze wykładni rozszerzającej. Interpretacja art. 78
ust. 5 PrRuchDrog, że w spółkach osobowych organem uprawnionym do reprezentacji podmiotu jest wspólnik
uprawniony do reprezentacji różnym pojęciom „wspólnik” i „organ”, nadawałaby to samo znaczenie. Ostatecznie
prowadziłoby to do poszerzenia karalności z art. 96 § 3 KW. W prawie o wykroczeniach, podobnie jak w prawie
karnym, nie jest zaś dopuszczalne stosowanie interpretacji rozszerzającej na niekorzyść obwinionego.
Rozpoznający apelację wniesioną przez oskarżyciela publicznego Sąd Okręgowy w G. skierował do SN pytanie
prawne o następującej treści: „Czy w świetle treści art. 78 ust. 5 PrRuchDrog, stanowiącego, że w wypadku gdy
właścicielem lub posiadaczem pojazdu jest jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której
odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, do udzielenia informacji zobowiązana jest osoba wyznaczona
przez organ uprawniony do reprezentacji tego podmiotu na zewnątrz, a w razie jej niewyznaczenia osoby
wchodzące w skład tego organu zgodnie z żądaniem uprawnionego organu oraz sposobem reprezentacji
podmiotu, za osobę (czy też osoby) zobowiązaną do udzielenia informacji, o których mowa w art. 96 § 3 KW
w spółce jawnej można uznać wspólnika spółki, skoro zgodnie z art. 29 § 1 KSH, każdy wspólnik ma prawo
reprezentować spółkę?”.
Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały wobec niespełnienia przez sąd odwoławczy warunku łącznego
wystąpienia wszystkich przesłanek określających skuteczne wystąpienie z pytaniem prawnym. Z uwagi jednak na to,
że podniesiony problem ma związek z zakresem odpowiedzialności wykroczeniowej oraz ma znaczenie dla
funkcjonowania regulacji dotyczących ruchu drogowego SN wskazał, że interpretacja skoncentrowana jedynie na
pojęciu organu jako wyodrębnionego bytu prawnego, nie oddaje charakterystyki istoty i sposobu reprezentacji
wszystkich podmiotów zbiorowych ujętych w katalogu wskazanym w art. 78 ust. 5 pkt 1–7 PrRuchDrog.
W uzasadnieniu wyjaśniono, że intencją ustawodawcy było objęcie dyspozycją art. 78 ust. 5 PrRuchDrog wszystkich
podmiotów zbiorowych, także spółek prawa handlowego, w tym również spółek osobowych i stworzenie ogólnej
formuły prawnej pozwalającej, w przypadku tych podmiotów, na indywidualizację obowiązku wskazanego w art. 78
ust. 4 PrRuchDrog. Z katalogu podmiotów, wyznaczonego treścią art. 78 ust. 5 PrRuchDrog, wynika wprost jakie
podmioty zbiorowe zostały objęte tym przepisem. Katalog ten zawiera również podmioty, których sposób
reprezentacji jest odmienny od tego przewidzianego dla osób prawnych. Zatem przepis ten powinien być

interpretowany w sposób pozwalający ustalić, jakie osoby odpowiadają za faktyczne wykonywanie obowiązku z art.
78 ust. 4 PrRuchDrog przez odwołanie się do wskazanego w treści przepisu art. 78 PrRuchDrog ust. 5 pojęcia
reprezentowania podmiotu na zewnątrz.
Zdaniem SN interpretacja gramatyczna treści przepisu art. 78 ust. 5 PrRuchDrog, niezawężona do analizy pojęcia
organu jako wyodrębnionego bytu prawnego, a koncentrująca się na uprawnieniu do reprezentowania podmiotu na
zewnątrz, prowadzi do stwierdzenia, że pojęcie organu jako ogólnej formuły prawnej, należy odnosić do każdego
podmiotu uprawnionego do reprezentowania podmiotów zbiorowych wskazanych w tym przepisie. Zgodnie z treścią
art. 29 § 1 KSH uprawnienie do reprezentacji spółki jawnej przysługuje każdemu wspólnikowi. Reprezentacja spółki
polega na dokonywaniu w imieniu spółki jawnej czynności prawnych. W judykaturze i doktrynie prawa cywilnego
prezentowane są różne poglądy dotyczące charakterystyki tej reprezentacji. Niezależnie jednak od tego, czy
opowiemy się za poglądem, że do wspólników spółki jawnej trzeba stosować przepisy o organach osób prawnych,
czy też za poglądem, iż do wspólnika spółki jawnej zastosowanie mają przepisy o przedstawicielstwie, a zatem
należałoby przyjąć, że spółki osobowe pozbawione organu, działają przez przedstawicieli ustawowych wykonujących
prawo reprezentacji zgodnie z art. 29 KSH (zob. wyrok SN z 5.9.2012 r., IV CSK 137/12,
), to w obydwu tych
koncepcjach nie ulega wątpliwości, że wspólnicy spółki jawnej są uprawnieni do reprezentacji spółki na zewnątrz
i tym samym są adresatami obowiązku wskazanego w art. 78 ust. 4 PrRuchDrog (chyba że zachodzi przypadek
wskazany w art. 30 § 1 KSH i umowa spółki przewiduje, że wspólnik jest pozbawiony prawa do reprezentowania
spółki, albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem). Zakres
prawa do reprezentacji w przypadku spółki jawnej, został w Kodeksie spółek handlowych określony w sposób
szeroki, gdyż w treści art. 29 § 2 KSH wskazano, że dotyczy on wszystkich czynności sądowych i pozasądowych
spółki. Należy to rozumieć w ten sposób, że chodzi o wszystkie czynności jakich może spółka dokonywać.
Reprezentacja dotyczy zatem występowania we wszystkich stosunkach prawnych z zakresu prawa
cywilnego, administracyjnego, pracy oraz innych gałęzi prawa. W jej ramach można więc wyróżnić, poza
działaniami w sferze prawa cywilnego, również dokonywanie określonych czynności, niemających
cywilnoprawnego charakteru, polegających na ujawnieniu stanowiska przedsiębiorcy na zewnątrz, składania
odpowiednich oświadczeń przed organami władzy, organami administracji państwowej i organizacjami
społecznymi, występowania przed organami orzekającymi. Reprezentacja w tym ogólnym znaczeniu dotyczy
więc, poza czynnościami prawnymi, czynności organizacyjnych i faktycznych.
W ocenie SN, w przypadku spółki jawnej możliwe jest dokładne ustalenie osoby uprawnionej do jej
reprezentacji. Jednocześnie nie może budzić wątpliwości, że osoby uprawnione do reprezentacji podmiotów
zbiorowych na zewnątrz przyjmując na siebie taką funkcję, muszą liczyć się z koniecznością wykonywania
określonych obowiązków związanych z funkcjonowaniem tych podmiotów oraz konsekwencjami ich
niewykonania. Przedstawiona interpretacja art. 78 ust. 5 PrRuchDrog nie prowadzi do nałożenia obowiązku,
o którym mowa w art. 78 ust. 4 na osoby, które nie przyjęły na siebie zobowiązań do wykonywania określonych
obowiązków podmiotów zbiorowych, nie stanowi złamania zasady określoności przepisów prawa i nie prowadzi do
ustalenia podstaw odpowiedzialności typu karnego w drodze wykładni rozszerzającej.
Postanowienie SN z 28.6.2018 r., I KZP 1/18

Sąd I instancji uniewinnił wspólnika spółki jawnej od zarzutu niewskazania kierującego pojazdem. W kontekście braku organów w spółce jawnej, Sąd Najwyższy podkreślił, że interpretacja art. 78 ust. 5 PrRuchDrog musi obejmować wszystkie podmioty zbiorowe, w tym spółki osobowe. Ostatecznie SN odmówił podjęcia uchwały w sprawie interpretacji przepisu.