Zatarcie skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 KK a odpowiedzialność z art. 178a § 4 KK

Sąd Najwyższy rozpatrzył kwestię zatarcia skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 KK a odpowiedzialności z art. 178a § 4 KK. Sprawą dotyczyło skazania za kierowanie w stanie nietrzeźwości motorowerem oraz orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. SN uznał, że zatarcie skazania w dacie wyrokowania nie wpływa na kwalifikację prawną, gdy czyn z art. 178a § 1 KK został popełniony w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów.

Tematyka: Zatarcie skazania, art. 178a § 1 KK, art. 178a § 4 KK, odpowiedzialność karana, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych

Nie stanowi przeszkody do przyjęcia odpowiedzialności za przestępstwo z art. 178a § 4 KK zatarcie w dacie
wyrokowania skazania za przestępstwo, którego częścią było orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych, jeżeli będący przedmiotem osądu czyn określony w art. 178a § 1 KK został popełniony
w okresie obowiązywania tego zakazu – orzekł Sąd Najwyższy (V KK 364/18).
Opis stanu faktycznego
Okoliczności faktyczne dotyczyły B.R. oskarżonego o kierowanie w stanie nietrzeźwości 20.10.2016 r. w B.
motorowerem marki R. B.R. przed popełnieniem obecnie zarzucanego mu czynu, został wyrokiem Sądu Rejonowego
z 8.2.2012 r. skazany za przestępstwo z art. 178a § 1 KK na karę roku pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonanie na okres 5 lat próby; na podstawie art. 42 § 2 KK natomiast orzeczono wobec
oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na 5 lat.
Stanowisko SR i SO
Sąd Rejonowy skazał B.R. na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 178a § 4 KK w zw. z art.
178a § 1 KK. Na podstawie art. 42 § 3 KK orzeczono wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na 5 lat, zaś na podstawie art. 43a § 2 KK świadczenie pieniężne w kwocie 10.000 zł na rzecz
Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Sąd Okręgowy po rozpoznaniu apelacji prokuratora i obrońcy oskarżonego, w wyniku ustalenia, że w dacie orzekania
przez sądy obu instancji nastąpiło zatarcie skazania w powołanej sprawie, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób,
że z opisu przypisanego czynu wyeliminował ustalenie, że oskarżony został uprzednio skazany prawomocnym
wyrokiem Sądu Rejonowego za czyn z art. 178a § 1 KK, gdzie orzeczono zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na okres 5 lat i uznał, iż dopuścił się on czynu z art. 178a § 1 KK, który to czyn przyjął za podstawę
skazania; za podstawę orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych przyjął art. 42 § 2 KK; zaś
orzeczone świadczenie pieniężne obniżył do kwoty 5.000 zł.
Minister Sprawiedliwości - Prokurator Generalny zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść skazanego. Wskazał,
że dyspozycja przepisu art. 178a § 4 KK przewiduje wyczerpanie znamion tego przestępstwa również w sytuacji, gdy
sprawca czynu stypizowanego w art. 178a § 1 KK dopuścił się go w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia
pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu kasacji wniesionej na niekorzyść od wyroku Sądu Okręgowego, zmieniającego wyrok
Sądu Rejonowego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania
w postępowaniu odwoławczym. Przypomniał bowiem, że zgodnie z treścią przepisu art. 178a § 4 KK przewidzianą
w nim karę ponosi ten sprawca czynu określonego w art. 178a § 1 KK, który był wcześniej prawomocnie skazany za
prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone
w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 KK popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego,
i ten sprawca, który wymienionego czynu z art. 178a § 1 KK dopuścił się w okresie obowiązywania zakazu
prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo. Sąd Najwyższy
wskazał, że dyspozycja przepisu art. 178a § 4 KK zawiera dwa różniące się rozwiązania normatywne: z jednej
strony instytucję nadzwyczajnego obostrzenia kary (specyficzna recydywa w zakresie przestępstw komunikacyjnych),
z drugiej zaś kwalifikowany typ czynu zabronionego (popełnienie opisanego w nim czynu w czasie obowiązywania
zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w związku ze skazaniem za przestępstwo).
Mając powyższe na względzie, SN wskazał, że przeszkodą do przyjęcia wobec sprawcy, któremu zarzucono
prowadzenie w stanie nietrzeźwości pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, surowszej odpowiedzialności z art.
178a § 4 KK jest fakt zatarcia z mocy prawa skazania za przestępstwo określone w art. 178a § 1 KK lub wymienione
w art. 178a § 4 KK, zaistniały w dacie wyrokowania co do popełnienia czynu określonego w art. 178a § 1 KK, również
wtedy, gdy do popełnienia tego czynu doszło przed upływem okresu niezbędnego do zatarcia wcześniejszego
skazania. Natomiast nie stanowi przeszkody do przyjęcia odpowiedzialności za przestępstwo z art. 178a § 4
KK zatarcie w dacie wyrokowania skazania za przestępstwo, którego częścią było orzeczenie zakazu
prowadzenia pojazdów mechanicznych, jeżeli będący przedmiotem osądu czyn określony w art. 178a § 1 KK
został popełniony w okresie obowiązywania tego zakazu.

Konstatując, w dacie orzekania w pierwszej instancji doszło wprawdzie do zatarcia skazania za przestępstwo z art.
178a § 1 KK w sprawie poprzedniej, lecz w czasie popełnienia przez oskarżonego zarzucanego czynu, a więc
kierowania w dniu 20.10.2016 r. w stanie nietrzeźwości motorowerem w ruchu lądowym, wciąż obowiązywał
pięcioletni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.
Przestępstwo z art. 178a § 4 KK jest typem kwalifikowanym przestępstwa z art. 178a § 1 KK. Znamiona tego
przestępstwa są zrealizowane, gdy sprawca popełnia przestępstwo prowadzenia pojazdu mechanicznego
w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego będąc wcześniej prawomocnie skazany za
przestępstwa w tym artykule wymienione lub w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych orzeczonego za przestępstwo. Dla zastosowania art. 178a § 4 KK ze względu na prowadzenie
pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego w okresie obowiązywania
zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo, wystarczy
zatem, że w czasie popełnienia tego czynu obowiązuje sprawcę taki zakaz. Warunkiem jednak jest by był
orzeczony za przestępstwo (nie za wykroczenie).
W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy błędnie zatem stwierdził, że skoro w okresie próby i w ciągu dalszych 6
miesięcy nie zarządzono wobec oskarżonego wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności, to
skazanie powołanym powyżej wyrokiem nie dawało jakichkolwiek podstaw do zarzucenia i przypisania mu
popełnienia czynu karalnego określonego dyspozycją art. 178a § 4 KK w zw. z art. 178a § 1 KK wobec zatarcia
skazania. Doprowadziło to do niesłusznego twierdzenia, że oskarżony popełnił wyłącznie czyn z art. 178a § 1 KK,
podczas gdy jego zachowanie należało oceniać jako wyczerpujące znamiona z art. 178a § 4 KK w zw. z art. 178a § 1
KK. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy, samo zatarcie w dacie wyrokowania skazania za przestępstwo, którego
częścią było orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych nie ma wpływu na kwalifikację prawną,
jeśli czyn zabroniony z art. 178a § 1 KK został popełniony w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia
pojazdów.
Wyrok Sądu Najwyższego z 2.7.2019 r., V KK 364/18

Sąd Najwyższy podkreślił, że zatarcie skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 KK nie stanowi przeszkody do przyjęcia odpowiedzialności z art. 178a § 4 KK, gdy czyn z art. 178a § 1 KK został popełniony w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. SN uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia.