Wpływ zatarcia skazania na wykreślenie z ewidencji instruktorów jazdy
Zatarcie skazania za przestępstwo a konsekwencje w postępowaniu administracyjnym dotyczącym wykreślenia z ewidencji instruktorów jazdy. Analiza orzecznictwa i przepisów prawa. Jak skazanie uważane jest za niebyłe i jakie są skutki zatarcia skazania. Istota fikcji prawnej oraz kwestie interpretacyjne w zakresie prawa karnego. W jaki sposób organy administracji powinny postępować w przypadku zatarcia skazania i jego wpływu na status instruktora nauki jazdy.
Tematyka: zatarcie skazania, instruktorzy jazdy, ewidencja instruktorów, postępowanie administracyjne, fikcja prawna, rehabilitacja sprawcy, konsekwencje zatarcia skazania, orzecznictwo, interpretacja prawa
Zatarcie skazania za przestępstwo a konsekwencje w postępowaniu administracyjnym dotyczącym wykreślenia z ewidencji instruktorów jazdy. Analiza orzecznictwa i przepisów prawa. Jak skazanie uważane jest za niebyłe i jakie są skutki zatarcia skazania. Istota fikcji prawnej oraz kwestie interpretacyjne w zakresie prawa karnego. W jaki sposób organy administracji powinny postępować w przypadku zatarcia skazania i jego wpływu na status instruktora nauki jazdy.
Zatarcie skazania za przestępstwo, które uniemożliwia bycie instruktorem nauki jazdy, stanowi przeszkodę do wykreślenia takiej osoby z ewidencji instruktorów jazdy - orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. (Wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. z 12.2.2020 r., II SA/Go 824/19, nr 2283952). Opis stanu faktycznego Starosta (...) wszczął z urzędu w lutym 2016 r. postępowanie w przedmiocie skreślenia J.M. z ewidencji instruktorów nauki jazdy w związku z otrzymaniem informacji z Krajowego Rejestru Karnego z (...) lutego 2016 r. o prawomocnym orzeczeniu Sądu Rejonowego w (...), sygn. akt (...) z (...) lipca 2014 r., zgodnie z którym J.M. został skazany za popełnienie czynu z art. 197 § 2 KK, stanowiącego przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, za który wymierzono wyżej wymienionemu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres dwóch lat, karę grzywny oraz nałożono na skazanego obowiązek przeproszenia pokrzywdzonej. Z informacji tej wynikało ponadto, iż powyższy wyrok uprawomocnił się 12.8.2014 r., karę grzywny i środek karny wykonano odpowiednio w dniu 26.8.2014 r. i 4.9. 2014 r. Decyzją z (...) marca 2016 r. Starosta, powołując się na art. 46 ust. 1 pkt 2 i ust. 4 ustawy z 5.1.2011 r. o kierujących pojazdami (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 341, dalej jako KierujPojU), orzekł o skreśleniu J.M. z ewidencji instruktorów nauki jazdy prowadzonej przez Starostę w zakresie kategorii „A, B, BE, C, Ce, D, DE, i T". Odwołanie od powyższej decyzji złożył J.M., wnosząc o jej uchylenie i umorzenie postępowania, ewentualnie o jej uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Decyzją z (...) czerwca 2016 r. Nr (...) Samorządowe Kolegium Odwoławcze (...), na podstawie art. 138 § 2 KPA, uchyliło decyzję Starosty z (...) marca 2016 r. do ponownego rozpoznania. W następstwie złożenia przez J.M. skargi, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. wydał 30.11.2016 r. wyrok o sygn. akt II SA/Go 737/16, którym uchylił zaskarżoną decyzję Kolegium. Skarga kasacyjna J.M. od powyższego orzeczenia została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16.4.2019 r., sygn. akt II GSK 918/17. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Samorządowe Kolegium Odwoławcze wydało (...) września 2019 r. decyzję nr (...), którą – na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 KPA oraz art. 33 ust. 1 pkt 8 lit. f w zw. z art. 46 ust. 1 pkt 2 KierujPojU - utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję Starosty z (...) marca 2016 r. J.M. wniósł do WSA w Gorzowie Wlkp. skargę na powyższą decyzję, zaś Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. uchylił zaskarżoną decyzję. Z uzasadnienia sądu Wprawdzie ze zwrotu „skazanie uważa się za niebyłe" nie wynika, że ma być za takie uważane na przyszłość, lecz nie może być interpretowane w ten sposób, że skazanie uważa się za niebyłe także z mocą wsteczną. Uznanie skazania za niebyłe należy rozumieć jako fikcję prawną, że skazany nie był w ogóle karany; jest on niekarany w obliczu prawa. Następstwem zatarcia skazania jest ustanie prawnych konsekwencji skazania. Zatracie skazania wywołuje skutki w tych wszystkich sferach, w których określone następstwa wywoływało skazanie, w tym również w sferze stosunków administracyjnoprawnych (por. R. Stefański, K.k. Komentarz, C.H. Beck 2019, t. 51 i 53 art. 106 i powołane tamże piśmiennictwo, wyrok NSA z 25.3.1981 r., SA 353/81, OSNA 1981, Nr 1, poz. 26 z glosą S. Rakowskiego, OSPiKA 1982, Nr 1–2, poz. 21). Stąd w orzecznictwie podkreśla się, iż zatarcie skazania za przestępstwo, które uniemożliwia bycie instruktorem nauki jazdy, stanowi przeszkodę do wykreślenia takiej osoby z ewidencji instruktorów jazdy na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 2 KierujPojU (por. wyrok WSA w Poznaniu z 20.7.2016 r., III SA/Po 74/16, wyrok WSA w Krakowie z 25.11.2014 r., III SA/Kr 1307/14). Tożsame stanowisko judykatura zajmuje w odniesieniu do diagnostów czy przedsiębiorców prowadzących ośrodek szkolenia kierowców (por. wyrok WSA w Olsztynie z 28.11.2019 r., II SA/Ol 734/19, wyrok WSA w Poznaniu z 24.11.2014 r., IV SA/Po 269/15). Jedynie w odniesieniu do zawodów szczególnego zaufania publicznego, badając spełnienie przesłanki dawania rękojmi należytego wykonywania obowiązków albo zawodu przyjmuje się, iż okoliczność zatarcia skazania nie oznacza, iż czyn nie został popełniony, a wyrok skazujący nie został wydany (por. wyrok NSA z 11.4.2014 r., II GSK 279/13, wyrok NSA z 2.9.2015 r., II GSK 1840/14). Taka jednak przesłanka nie jest przewidziana w art. 33 ust. 1 KierujPojU w odniesieniu do instruktorów nauki jazdy. Stosownie do art. 76 § 1 KK skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Przy czym jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania (art. 76 § 2 KK). W razie skazania na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania (art. 107 § 4a KK). Analiza powyższych przepisów oraz informacji z Krajowego Rejestru Karnego, opisanych na wstępie uzasadnienia wskazuje – jak słusznie zarzuca skarżący - iż rzeczywiście w chwili podejmowania zaskarżonej decyzji mogło dojść do zatarcia skazania skarżącego za przestępstwo stanowiące podstawę do wykreślenia go z ewidencji instruktorów, chyba, że zarządzono mu wykonanie kary (art. 75 KK) albo po rozpoczęciu, lecz przed upływem okresu wymaganego do zatarcia skazania ponownie popełnił przestępstwo, wówczas bowiem – zgodnie z art. 108 KK - dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań. Kwestię tą Samorządowe Kolegium Odwoławcze – orzekając po ponad trzech latach od wydania poprzedniej decyzji - powinno było zbadać zwracając się o aktualną informację z Krajowego Rejestru Karnego, gdyż organ administracji samodzielnie nie jest uprawniony do stwierdzenia czy doszło do zatarcia skazania (por. wyrok WSA w Warszawie z 11.7.2019 r., VI SA/Wa 583/19). Zadaniem organu odwoławczego jest uwzględnienie zmian stanu faktycznego po wydaniu decyzji przez organ I instancji, a przed wydaniem decyzji w postępowaniu odwoławczym (por. wyrok NSA z 27.6.2019 I OSK 1682/17, wyrok NSA z 21.6.1988 r., sygn. akt SA/Lu 151/88, ONSA 1988, nr 2, poz. 72). Mając na uwadze pozycję ustrojową sądów administracyjnych, badających co do zasady pod względem legalności działalność organów administracji, Sąd w kontrolowanej sprawie nie był uprawniony do uzupełnienia postępowania dowodowego w odniesieniu do tak istotnej dla sprawy okoliczności, zastępując w tym zakresie organ odwoławczy. Na przeszkodzie badania sprawy w tym aspekcie nie stały wydane w niniejszej sprawie, a powołane powyżej wyroki WSA w Gorzowie Wlkp. i NSA, którymi organ odwoławczy był związany na podstawie art. 153 PostAdmU. Odnosiły się one jedynie do prawidłowości decyzji kasatoryjnej oraz do stanu faktycznego istniejącego w chwili wydawania decyzji z (...) czerwca 2016 r. Znamienne jest, że organ odwoławczy pochylił się nad kwestią zatarcia skazania w 2016 r., kiedy jeszcze ono nie zaktualizowało się z mocy prawa w świetle art. 76 § 1 KK, a kwestię tą całkowicie pominął, rozpoznając ponownie sprawę w 2019 r., kiedy to zatarcie mogło już nastąpić. W istocie więc – co należy wyraźnie podkreślić - wadliwa decyzja z (...) czerwca 2016 r. uchylająca decyzję organu I instancji może doprowadzić do sytuacji, że skarżący uniknie konsekwencji administracyjnej przewidzianej w art. 46 ust. 1 pkt 2 KierujPojU, tj. skreślenia go z ewidencji instruktorów, mimo popełnienia czynu z art. 197 § 2 KK. Zgodnie z przepisem art. 106 KK z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe; wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Uznanie skazania za niebyłe tworzy fikcję prawną, iż skazany nie był w ogóle karany, mimo że taki fakt w rzeczywistości miał miejsce. Z momentem wymazania skazania osoba taka zostaje na nowo uznana jako niekarana. Tym samym więc zlikwidowane zostają następstwa skazania w zakresie ograniczenia praw skazanego. Jest to oznaką osobistej rehabilitacji sprawcy, który zostaje ponownie zintegrowany w wykonywaniu swoich. Skazany zostaje zwolniony z ponoszenia skutków skazania, a wobec tego nie można stosować wobec niego żadnych ograniczeń, wiążących się ze skazaniem, co podkreślił w swoim orzeczeniu sąd orzekający. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. z dnia 12 lutego 2020 r., II SA/Go 824/19, nr 2283952
Zatarcie skazania za przestępstwo ma istotne konsekwencje w postępowaniu administracyjnym, zwłaszcza w kontekście wykreślenia z ewidencji instruktorów jazdy. Istota fikcji prawnej oraz znaczenie rehabilitacji sprawcy. Orzecznictwo podkreśla, że zatracie skazania towarzyszy ustanie prawnych konsekwencji skazania, co ma istotne znaczenie w sferze stosunków administracyjnoprawnych.