Data zatarcia z mocy prawa wcześniejszego skazania za przestępstwo określone w art. 178a § 1 KK a odpowiedzialność za przestępstwo z art. 178a § 4 KK.

Z publikacji dowiadujemy się, że zatarcie z mocy prawa skazania za przestępstwo określone w art. 178a § 1 KK nie stanowi przeszkody do przyjęcia odpowiedzialności za przestępstwo z art. 178a § 4 KK, jeśli czyn z art. 178a § 1 KK został popełniony w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Opisane są szczegółowe wyroki sądowe i argumenty prawne dotyczące tej kwestii.

Tematyka: zatarcie z mocy prawa, skazanie, przestępstwo, art. 178a § 1 KK, art. 178a § 4 KK, odpowiedzialność karana, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, Sąd Najwyższy, kasacja, art. 42 § 3 KK, art. 43a § 2 KK

Nie stanowi przeszkody do przyjęcia odpowiedzialności za przestępstwo z art. 178a § 4 KK zatarcie w dacie
wyrokowania skazania za przestępstwo, którego częścią było orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych, jeżeli będący przedmiotem osądu czyn określony w art. 178a § 1 KK został popełniony
w okresie obowiązywania tego zakazu.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w Z., wyrokiem z 29.11.2017 r., skazał B.R. na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności za
przestępstwo z art. 178a § 4 KK w zw. z art. 178a § 1 KK, polegające na kierowaniu w stanie nietrzeźwości
20.10.2016 r. w B. motorowerem marki „R.”, będąc uprzednio skazanym prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego
w Z. z 8.2.2012 r. za czyn z art. 178a § 1 KK, gdzie orzeczono zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na okres 5 lat. Na podstawie art. 42 § 3 KK orzeczono wobec oskarżonego zakaz prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych na 5 lat, zaś na podstawie art. 43a § 2 KK świadczenie pieniężne w kwocie 10
000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Sąd Okręgowy w L., po rozpoznaniu apelacji prokuratora i obrońcy oskarżonego, wyrokiem z 13.3.2018 r., zmienił
zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
1. z opisu przypisanego czynu wyeliminował ustalenie, że oskarżony został uprzednio skazany prawomocnym
wyrokiem Sądu Rejonowego w Z. z 8.2.2012 r. za czyn z art. 178a § 1 KK, gdzie orzeczono zakaz prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 5 lat i uznał, iż dopuścił się on czynu z art. 178a § 1 KK, który czyn
przyjął za podstawę skazania;
2. za podstawę orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych przyjął art. 42 § 2 KK;
3. orzeczone świadczenie pieniężne obniżył do kwoty 5000 zł. W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał
w mocy.
Kasację od tego wyroku wniósł, na podstawie art. 521 § 1 KPK, Minister Sprawiedliwości - Prokurator Generalny.
Zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść skazanego. Zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku
naruszenie art. 178a § 4 KK, polegające na zmianie wyroku Sądu pierwszej instancji przez wyeliminowanie z opisu
czynu ustalenia, że oskarżony był uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Z. z 8.2.2012 r.
za czyn z art. 178a § 1 KK oraz wyeliminowanie z podstawy skazania art. 178a § 4 KK i wskazanie, jako podstawy
wymiaru kary art. 178a § 1 KK w wyniku ustalenia, że w dacie orzekania przez sądy obu instancji nastąpiło zatarcie
skazania w powołanej powyżej sprawie, podczas gdy - czego Sąd odwoławczy nie wziął pod uwagę - dyspozycja
przepisu art. 178a § 4 KK przewiduje wyczerpanie znamion tego przestępstwa również - jak w niniejszej sprawie -
w sytuacji, gdy sprawca czynu stypizowanego w art. 178a § 1 KK dopuścił się go w okresie obowiązywania zakazu
prowadzenia pojazdów mechanicznych, orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo.
Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w L.
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy w sprawie B.R. skazanego za przestępstwo określone w art. 178a § 1 KK, po rozpoznaniu kasacji
wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego na niekorzyść od wyroku Sądu Okręgowego
w L. z 13.3.2018 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w Z. z 29.11.2017 r., uchylił zaskarżony wyrok
i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja zasługuje na uwzględnienie.
Z przedstawionego w kasacji przebiegu postępowania wynika, że B.R., przed popełnieniem obecnie zarzucanego mu
czynu, został - wyrokiem Sądu Rejonowego w Z. z 8.2. 2012 r. - skazany za przestępstwo z art. 178a § 1 KK na karę
roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonanie na okres 5 lat próby. Na podstawie art. 42 §
2 KK orzeczono wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na 5 lat.
Rozpoznając apelację prokuratora, Sąd odwoławczy stwierdził, że skoro w okresie próby i w ciągu dalszych 6
miesięcy, tj. do 9.8.2017 r. nie zarządzono wobec oskarżonego wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia

wolności, to skazanie powołanym powyżej wyrokiem nie dawało i nie daje jakichkolwiek podstaw do zarzucenia
i przypisania mu popełnienia czynu karalnego określonego dyspozycją art. 178a § 4 KK w zw. z art. 178a § 1 KK.
W związku z tym, Sąd Rejonowy w Z. wyrokując 29.11.2017 r., nie miał żadnych podstaw do przypisania
oskarżonemu B.R. czynu karalnego określonego dyspozycją art. 178a § 4 KK, albowiem działania i zachowania
oskarżonego w tej sprawie wyczerpywały jedynie dyspozycję czynu karalnego określonego w art. 178a § 1 KK.
U podstaw zmiany zaskarżonego wyroku legło więc ustalenie, że w dacie orzekania w pierwszej instancji doszło do
zatarcia z mocy prawa skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 KK w sprawie Sądu Rejonowego w Z. Nastąpiło to
16.8.2016 r. (5 lat próby i dalsze 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku, tj. od 16.2.2012 r.).
Rację ma skarżący, że tak rozumiane stanowisko Sądu odwoławczego jest błędne. Natomiast kasacja w zakresie,
w jakim zarzuca rażące naruszenie art. 178a § 4 KK, przez wyeliminowanie tego przepisu z podstawy prawnej
skazania oskarżonego i przyjęcie za podstawę skazania i wymiaru kary na podstawie art. 178a § 1 KK, okazała się
zasadna.
Sąd Najwyższy przypomniał, że zgodnie z treścią przepisu art. 178a § 4 KK, przewidzianą w nim karę ponosi ten
sprawca czynu określonego w art. 178a § 1 KK, który był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu
w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177
lub art. 355 § 2 KK, popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, a także ten sprawca,
który wymienionego czynu z art. 178a § 1 KK dopuścił się w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych, orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo. Dyspozycja przepisu art. 178a § 4 KK
zawiera bowiem dwa różniące się rozwiązania normatywne, a mianowicie z jednej strony instytucję nadzwyczajnego
obostrzenia kary (specyficzna recydywa w zakresie przestępstw komunikacyjnych), z drugiej zaś kwalifikowany typ
czynu zabronionego (popełnienie opisanego w nim czynu w czasie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych w związku ze skazaniem za przestępstwo). Warto w tej kwestii – na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy
– sięgnąć do postanowień SN z 19.1.2012 r., I KZP 22/11i z 21.8.2012 r., IV KK 59/12.
Jak wskazano na wstępie, wprawdzie w dacie orzekania w pierwszej instancji (29.11. 2017 r.) doszło do zatarcia
skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 KK w sprawie Sądu Rejonowego w Z., lecz – co uszło uwadze – Sądu
Okręgowego w L., w czasie popełnienia przez oskarżonego zarzucanego czynu, a więc kierowania 20.10.2016 r.
w stanie nietrzeźwości motorowerem w ruchu drogowym, wciąż obowiązywał pięcioletni zakaz prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych, orzeczony wymienionym wyżej wyrokiem Sądu Rejonowego w Z. z 8.2.2012 r.
Skoro tak, to Sąd ten błędnie interpretując przepis art. 178a § 4 KK, niesłusznie przyjął, że oskarżony popełnił
wyłącznie czyn z art. 178a § 1 KK, podczas gdy jego zachowanie należało oceniać tak – jak uczynił to Sąd pierwszej
instancji – a więc jako wyczerpujący znamiona z art. 178a § 4 KK w zw. z art. 178a § 1 KK.
Stwierdzone uchybienie miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, jako że zastosowanie właściwego
przepisu do prawidłowo ustalonego w sprawie stanu faktycznego wiązało się po pierwsze, z możliwością
wymierzenia oskarżonemu surowszej kary, czego domagał się prokurator w wywiedzionej na niekorzyść apelacji, po
drugie z obowiązkiem orzeczenia świadczenia pieniężnego w wysokości co najmniej 10 000 zł (art. 43a § 2 KK) i po
trzecie, orzeczenia dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych (art. 43 § 3 KK).
Rozważywszy powyższe, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w L. do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Sąd ten, kierując się przedstawionymi powyżej uwagami
(art. 518 KPK w zw. z art. 442 § 3 KPK) na nowo rozpozna wniesione apelacje.
Ponad wszelką wątpliwość jawi się twierdzenie, że przeszkodą do przyjęcia wobec sprawcy, któremu zarzucono
prowadzenie w stanie nietrzeźwości pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, surowszej odpowiedzialności z art.
178a § 4 KK jest fakt zatarcia z mocy prawa skazania za przestępstwo określone w art. 178a § 1 KK lub wymienione
w art. 178a § 4 KK, zaistniały w dacie wyrokowania, co do popełnienia czynu określonego w art. 178a § 1 KK,
również wtedy, gdy do popełnienia tego czynu doszło przed upływem okresu niezbędnego do zatarcia
wcześniejszego skazania. Natomiast nie stanowi przeszkody do przyjęcia odpowiedzialności za przestępstwo z art.
178a § 4 KK zatarcie w dacie wyrokowania skazania za przestępstwo, którego częścią było orzeczenie zakazu
prowadzenia pojazdów mechanicznych, jeżeli będący przedmiotem osądu czyn określony w art. 178a § 1 KK został
popełniony w okresie obowiązywania tego zakazu (por. postanowienie SN z 21.8.2012 r., IV KK 59/12).
Wyrok SN z 2.7.2019 r., V KK 364/18.

Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia, uzasadniając swoją decyzję rażącym naruszeniem art. 178a § 4 KK. Z publikacji wynika, że zatarcie skazania za czyn z art. 178a § 1 KK nie wyklucza odpowiedzialności za przestępstwo z art. 178a § 4 KK, jeśli czyn z art. 178a § 1 KK został popełniony w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.