Usiłowanie a przygotowanie

Usiłowanie (art. 13 § 1 KK) oraz przygotowanie (art. 16 § 1 KK) to pojęcia kluczowe w kontekście planowania i podejmowania czynów zabronionych. Usiłowanie obejmuje zamiar i bezpośrednie zmierzanie do czynu, podczas gdy przygotowanie to podejmowanie czynności mających przygotować grunt do jego popełnienia. Publikacja omawia te pojęcia na przykładzie sprawy dotyczącej wytwarzania substancji psychotropowych oraz posiadania środków odurzających.

Tematyka: usiłowanie, przygotowanie, art. 13 KK, art. 16 KK, substancje psychotropowe, środki odurzające, Sąd Apelacyjny, Wrocław, karalność, interpretacja prawa karnego

Usiłowanie (art. 13 § 1 KK) obejmuje zamiar popełnienia czynu zabronionego, zachowanie stanowiące
bezpośrednie zmierzanie do dokonania czynu zabronionego i brak dokonania zamierzonego czynu.
Bezpośrednie zmierzanie do dokonania należy odnosić do znamion czynności wykonawczej czynu
zabronionego, którego dokonanie jest objęte zamiarem sprawcy.
Do znamion przygotowania (art. 16 § 1 KK) należy zamiar bezpośredni zabarwiony celem popełnienia
określonego czynu zabronionego, podjęcie czynności mających stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu
zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania (np. wejście w porozumienie z inną osobą, uzyskanie lub
przysposobienie środków, zbieranie informacji, sporządzenie planu działania), brak usiłowania lub
dokonania.
Opis stanu faktycznego
K.H. został oskarżony o to, że: 22.1.208 r. w J., wbrew przepisom ustawy, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
działając wspólnie i w porozumieniu z T.W. usiłował wytworzyć znaczną ilość substancji psychotropowych w postaci
amfetaminy lub metamfetaminy w ten sposób, że nabył przyrządy służące do nielegalnego wytwarzania tychże
substancji w postaci urządzeń laboratoryjnych i środków chemicznych, wszedł w posiadanie dokumentacji
zawierającej opis cyklu produkcyjnego tychże substancji, przy czym zamierzonego celu uzyskania wskazanych
substancji psychotropowych nie osiągnął z uwagi na interwencję i zatrzymanie wymienionego przez funkcjonariuszy
policji, tj. o przestępstwo z art. 13 § 1 KK w zw. z art. 53 ust. 2 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
(Dz.U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.) i art. 54 ust. 1 i 2 pkt 2 PNU w zw. z art. 11 § 2 KK; 22.1.2018 r. w J., posiadał
wspólnie i w porozumieniu z T.W., bez wymaganego ustawą zezwolenia, środki odurzające w postaci 10,7 g ziela
konopi innych niż włókniste (marihuany), tj. o przestępstwo z art. 62 ust. 1 PNU.
T.W. zarzucono, iż: 22.1.2018 r. w J., wbrew przepisom ustawy, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, działając
wspólnie i w porozumieniu z K.H. usiłował wytworzyć znaczną ilość substancji psychotropowych w postaci
amfetaminy lub metamfetaminy w ten sposób, że nabył przyrządy służące do nielegalnego wytwarzania tychże
substancji w postaci urządzeń laboratoryjnych i środków chemicznych, wszedł w posiadanie dokumentacji
zawierającej opis cyklu produkcyjnego tychże substancji, przy czym zamierzonego celu wytworzenia wskazanych
substancji psychotropowych nie osiągnął z uwagi na interwencję i zatrzymanie wymienionego przez funkcjonariuszy
policji, tj. o przestępstwo z art. 13 § 1 KK w zw. z art. 53 ust. 2 PNU i art. 54 ust. 1 i 2 pkt 2 PNU w zw. z art. 11 § 2
KK; 22.1.2018 r. w J. posiadał wspólnie i w porozumieniu z K.H., bez wymaganego ustawą zezwolenia, środki
odurzające w postaci 10,7 g ziela konopi innych niż włókniste (marihuany), tj. o przestępstwo z art. 62 ust. 1 PNU.
Sąd Okręgowy we Wrocławiu wyrokiem z 27.5.2019 r., III K 394/18,
:
1. uznał oskarżonych K.H. i T.W. za winnych tego, że 22.12018 r. w J., wbrew przepisom ustawy, w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej, działając wspólnie i w porozumieniu usiłowali wytworzyć znaczną ilość
substancji psychotropowych w postaci amfetaminy lub metamfetaminy w ilości nie mniejszej niż 9900 gram, lecz
zamierzonego celu nie osiągnęli z uwagi na interwencję i zatrzymanie przez funkcjonariuszy policji, tj. czynu
z art. 13 § 1 KK w zw. z art. 53 ust. 2 PNU i za to na podstawie art. 14 § 1 KK w zw. z art. 53 ust. 2 PNU
wymierzył kary: K.H. 4 lat pozbawienia wolności oraz 200 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej
stawki na kwotę po 100 złotych; T.W. 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 200 stawek dziennych
grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę po 100 złotych;
2. uznał oskarżonych K.H. i T.W. za winnych tego, że 22.1.2018 r. w J., działając wspólnie i w porozumieniu
posiadali wbrew przepisom ustawy środki odurzające w postaci 10,7 g ziela konopi innych niż włókniste, tj.
przestępstwa z art. 62 ust. 1 PNU i za to na podstawie art. 62 ust. 1 PNU wymierzył kary: K.H. 6 miesięcy
pozbawienia wolności; T.W. 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności;
3. na podstawie art. 85 i art. 86 KK wymierzył kary łączne: K.H. 4 lat pozbawienia wolności; T.W. 4 lat i 6 miesięcy
pozbawienia wolności
Apelacje od tego orzeczenia wnieśli prokurator i oskarżeni za pośrednictwem obrońców.
Prokurator zaskarżył wyrok na niekorzyść oskarżonych w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze i zarzucił: rażącą
niewspółmierność kar cząstkowych oraz w konsekwencji kary łącznej pozbawienia wolności, wymierzonej
oskarżonym. Podnosząc zarzuty, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez wymierzenie oskarżonym po 6 lat
pozbawienia wolności.

Obrońca oskarżonego T.W. zaskarżył wyrok w całości zarzucając obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć
wpływ na treść orzeczenia, w tym 7 KPK w zw. z art. 5 § 2 KPK; art. 167 KPK w zw. z art. 196 § 3 KPK; art. 167 KPK
w zw. z art. 201 KPK; art. 170 § 1 pkt 2 KPK; art. 194 KPK w zw. z art. 201 KPK. Podnosząc zarzuty apelujący wniósł
o zmianę zaskarżonego wyroku przez wymierzenie oskarżonemu kary 2 lat pozbawienia wolności.
Obrońca oskarżonego K.H. zaskarżył wyrok w całości zarzucając obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 13 §
1 KK w zw. z art. 53 ust. 2 PNU; art. 170 § 1 pkt 5 KPK w zw. z art. 201 KPK, w zw. z art. 200 § 2 pkt 5 KPK.
Podnosząc zarzuty obrońca wniósł o zmianę wyroku przez wymierzenie mu kary grzywny w dolnych granicach
ustawowego zagrożenia.
Obrończyni oskarżonego K.H. zaskarżyła wyrok w całości zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego,
polegające na błędnym zakwalifikowaniu działania z art. 53 ust. 1 PNU, zamiast prawidłowo z art. 61 PNU oraz
przepisów prawa procesowego, tj. art. 7 KPK, polegające na przekroczeniu przez Sąd zasady swobodnej oceny
dowodów. Podnosząc zarzuty wniosła o wymierzenie kary w dolnych granicach ustawowego zagrożenia, ewentualnie
o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, po rozpoznaniu wniesionych apelacji, zmienił zaskarżony wyrok i na podstawie art. 61
PNU wymierzył oskarżonym kary po 2 lata pozbawienia wolności i 100 stawek dziennych grzywny po 100 złotych.
Uzasadnienie SA
Zdaniem Sądu Apelacyjnego apelacje obrońców oskarżonych są zasadne w części, gdzie kwestionują przypisanie
oskarżonym przestępstw z art. 13 § 1 KK w zw. z art. 53 ust. 2 PNU z powodu obrazy prawa materialnego i art. 62
ust. 1 PNU z powodu błędu w ustaleniach faktycznych. Nie można natomiast podzielić zarzutów apelacji prokuratora.
Dokonując oceny stopnia karygodności czynu ostatecznie przypisanego oskarżonym stanowiącego nie zbrodnię, lecz
występek zagrożony karą pozbawienia wolności do pięciu lat (i grzywny), stopnia ich winy, właściwości i warunków
osobistych ustalonych przez Sąd Okręgowy, Sąd Apelacyjny uznał za uzasadnione istotne złagodzenie tych kar
w stosunku do orzeczonych uprzednio. Na niekorzyść oskarżonych przemawia znaczna ilość substancji
psychotropowej (9900g) możliwej do uzyskania ze składników, którymi dysponowali, wyliczona przez biegłą.
Zważywszy na wyjaśnienia oskarżonych, co do nieodległego czasu nabycia odczynników i instalacji, posiadanie
instrukcji wytwarzania, widocznego na fotografiach prymitywnego sposobu produkcji i opisanych w opinii chemicznej
efektów rozpoczynali oni dopiero działalność przestępczą w zakresie wytwarzania narkotyków. Na niekorzyść T.W.
przemawia wcześniejsza karalność za przestępstwa narkotykowe, natomiast to w aucie K.H. znajdowały się
substancje do wytwarzania narkotyku. Wbrew apelacji prokuratora nie jest natomiast okolicznością obciążającą
oskarżenie o popełnienie przestępstwa, czy nieprawomocne skazanie za nie, a to z powodu domniemania
niewinności gwarantowanego przez Konstytucję RP, traktaty międzynarodowe z dziedziny praw człowieka i ustawę
procesową. Na korzyść oskarżonych przemawiało częściowe przyznanie się, wyrażenie skruchy, umiarkowanie
pozytywne opinie środowiskowe i pozytywne opinie z aresztu śledczego. Podobna rola w wytwarzaniu prekursorów
uzasadniała orzeczenie takich samych kar pozbawienia wolności. Te same powody przesądziły o orzeczeniu istotnie
niższej liczby stawek dziennych grzywny. Trafne były ustalenia Sadu Okręgowego, co do możliwości majątkowych
i zarobkowych K.H. i T.W. oraz ich sytuacji rodzinnej.
Odmienna, istotnie łagodniejsza ocena stopnia karygodności czynu oskarżonych powodowała, że apelacja
prokuratora domagającego się wymierzenia surowszej kary nie mogła zostać uwzględniona.
Oskarżeni nie przyznali, że worek z zielem konopi innych niż włókniste należał do nich. Słusznie też zauważono, że
na tym worku nie ujawniono śladów linii papilarnych oskarżonych, ani żadnych innych nadających się do identyfikacji.
Rację mają apelujący obrońcy wskazując na błędność stanowiska Sądu Okręgowego, że z dowodów nie wynika by
ktoś poza oskarżonymi miał dostęp do tego narkotyku. Jest ono wadliwe z dwóch powodów. Na sprawstwo i winę
w procesie poszlakowym wskazuje nie tyle brak dowodów, że czyn mogła popełnić inna osoba, co wykluczenie, że
tak mogło być. W realiach sprawy dowodem sprawstwa oskarżonych w zakresie posiadania marihuany mógł być nie
brak okoliczności wskazujących, że w tamtym czasie z kotłowni korzystały poza oskarżonymi także inne osoby, ale
dowód, że do tego pomieszczenia w okresie, w którym znalazła się tam marihuana mieli dostęp wyłącznie oskarżeni.
Sąd Okręgowy takim dowodem nie dysponował.

Komentarz
Należy w pełni podzielić stanowisko Sądu Apelacyjnego o uznaniu za uzasadnione istotne złagodzenie kar
w stosunku do orzeczonych przez Sąd Okręgowy. Podkreślenia jednak wymaga wnikliwość Sądu Apelacyjnego,
pochylającego się z najwyższą starannością nad zarzutami apelacji na korzyść. Chodzi m.in. o okoliczności
dotyczące obecności innej niż oskarżeni osoby lub osób w miejscu przechowywania narkotyku, sposób umieszczenia
worka z marihuaną i panujący w pomieszczeniu nieład. Taki stan rzeczy nie pozwalał na wykluczenie wątpliwości
w kwestii, czy istotnie oskarżeni wiedzieli o obecności tego przedmiotu w kotłowni i mając tę świadomość, realnie nim
władali. Rozstrzygając te wątpliwości na zasadzie art. 5 § 2 KPK Sąd mógł jedynie zmienić zaskarżony wyrok – co
zresztą uczynił – przez uniewinnienie oskarżonych od popełnienia tego czynu.

Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 20.11.2019 r., II AKa 324/19,

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu dokonał istotnego złagodzenia kar nałożonych na oskarżonych, uwzględniając m.in. okoliczności sprawy oraz argumenty obrońców. Decyzja ta stanowi istotne wydarzenie w kontekście interpretacji prawa karnego dotyczącego usiłowania i przygotowania do przestępstw.