Uprawnienia sędziego delegowanego

Tematyka: delegacja sędziego, art. 439 KPK, obsada sądu, kasacja, Sąd Najwyższy

Bezwzględną podstawą odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 1 KPK jest sytuacja, gdzie należy przyjąć, że delegacja
sędziego obowiązuje od daty w niej wskazanej do czasu merytorycznego zakończenia sprawy, łącznie
z terminem ogłoszenia wyroku, którego odroczenie nastąpiło w trybie art. 411 § 1 KPK.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem z 11.10.2017 r. Sąd Rejonowy w P. uznał oskarżonego T.G. za winnego: dwóch przestępstw z art. 304 KK,
jednego przestępstwa ciągłego składającego się z sześciu czynów jednostkowych, kwalifikowanego z art. 282 KK
i art. 13 § 1 KK w zw. z art. 282 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK i art. 12 KK, przestępstwa ciągłego składającego się
z trzech czynów jednostkowych, kwalifikowanego z art. 282 KK w zw. z art. 12 KK, jednego występku z art. 282 KK,
występku z art. 284 § 1 KK, przestępstwa ciągłego składającego się z dwóch czynów jednostkowych,
kwalifikowanego z art. 191 § 2 KK i art. 284 § 2 KK w zw. z art. 11 § 2 KK, w zw. z art. 12 KK oraz występku z art.
190 § 1 KK.
W miejsce jednostkowych kar pozbawienia wolności oraz jednostkowych kar grzywny wymierzonych za te wszystkie
przestępstwa, Sąd orzekł na podstawie art. 85 § 1-3 KK i art. 86 § 1 KK wobec oskarżonego T.G. karę łączną 5 lat
pozbawienia wolności oraz grzywnę w liczbie 400 stawek dziennych, ustalając wartość jednej stawki dziennej na
kwotę 50 zł. Sąd orzekł na podstawie art. 45 § 1 KK wobec oskarżonego przepadek na rzecz Skarbu Państwa
równowartości korzyści majątkowych uzyskanych z przestępstw, wskazując stosowne ich kwoty. Nadto, na podstawie
art. 46 § 1 KK orzeczono wobec oskarżonego środek kompensacyjny: na rzecz jednego z pokrzywdzonych w postaci
obowiązku częściowego naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem przez zapłatę kwoty 30 000 zł, a na rzecz
drugiego pokrzywdzonego obowiązku naprawienia szkody przez zapłatę kwoty 1000 zł. Jednocześnie na podstawie
art. 41a § 1 i 4 KK. orzekł Sąd wobec oskarżonego T. G. środek kamy w postaci zakazu kontaktowania się z piątką
pokrzywdzonych w jakiejkolwiek formie, w tym za pośrednictwem innych osób oraz zakazu zbliżania się do nich na
odległość mniejszą niż 50 metrów na okres 5 lat.
Apelację od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, który na podstawie art. 438 pkt 3 i 4 KPK zarzucił błąd
w ustaleniach faktycznych oraz rażącą niewspółmierność kar jednostkowych i kary łącznej.
Po rozpoznaniu apelacji, Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z 26.1,2018 r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.
Kasację od wyroku Sądu odwoławczego wniósł obrońca skazanego, który zarzucił wyrokowi rażące naruszenie
przepisów prawa materialnego, polegające na niewłaściwym zastosowaniu art. 282 KK, podczas gdy czyny te
powinny zostać zakwalifikowane, jako przestępstwa z art. 191 § 2 KK, a także rażące naruszenie przepisów prawa
procesowego, polegające na niewłaściwym zastosowaniu art. 410 KPK.
W konkluzji obrońca wniósł o uchylenie wyroków Sądów obu instancji i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w P., jako Sądowi pierwszej instancji.
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Rejonowej w P. wniósł o jej oddalenie, jako oczywiście
bezzasadnej.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji, wniesionej przez obrońcę, oddalił ją, jako oczywiście bezzasadną.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego zarzuty kasacji dotyczące naruszenia przepisów prawa materialnego oraz procesowego
okazały się oczywiście bezzasadne w ujęciu art. 535 § 3 KPK, gdyż były chybione. W tej sytuacji kasacja podlegała
oddaleniu, zaś Sąd Najwyższy z uwagi na treść ww. przepisu był zwolniony od sporządzenia uzasadnienia swego
postanowienia wydanego na rozprawie. Odstąpiono zatem od sporządzenia uzasadnienia niniejszego postanowienia
Sądu Najwyższego zarówno z uwagi na oczywistą bezzasadność podniesionych przez obrońcę zarzutów oraz
rzetelne i wyczerpujące odniesienie się do zarzutów apelacyjnych przez Sąd odwoławczy w uzasadnieniu własnego
wyroku, jak i charakter zarzutów kasacyjnych oraz sposób ich sformułowania. Jakkolwiek brak wymogu sporządzenia
uzasadnienia sformułowany w art. 535 § 3 KPK nie oznacza ustawowego zakazu jego sporządzenia, skoro może ono
zostać sporządzone w razie podjęcia takiej decyzji przez sąd, mimo uznania kasacji za oczywiście bezzasadną, to
jednak Sąd Najwyższy nie widział konieczności pisemnego odniesienia się do któregokolwiek z zarzutów kasacji.
Sąd Najwyższy uznał natomiast w przedmiotowej sprawie - badając z urzędu kwestię ewentualnego wystąpienia
bezwzględnych podstaw odwoławczych z art. 439 § 1 KPK - za celowe odniesienie się do tego, czy Sąd Okręgowy
w P. rozpoznający w postępowaniu odwoławczym apelację obrońcy, był obsadzony prawidłowo. A zatem, chodziło

o rozstrzygnięcie, czy w sprawie mogło zaistnieć uchybienie, które powinno być uwzględnione z urzędu, mające
charakter bezwzględnej podstawy odwoławczej w postaci brania udziału w wydaniu orzeczenia przez „osobę
nieuprawnioną”.
Należy zwrócić uwagę, że bezwzględną podstawą odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 1 KPK jest sytuacja, gdy w wydaniu
orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie
art. 40 KPK. Z oczywistych względów należało rozstrzygnąć, czy w postępowaniu odwoławczym przed Sądem
Okręgowym w P. uczestniczyła w wydaniu orzeczenia „osoba uprawniona do orzekania”.
W orzecznictwie sądowym, a także w literaturze prawniczej zalicza się do tego rodzaju uchybienia między innymi
brak uprawnień do orzekania w danym sądzie. Uznaje się za udział w orzekaniu osoby nieuprawnionej sytuację, gdy
w składzie sądu wyższego orzekał sędzia sądu niższego bez właściwej delegacji. Innymi słowy, w przypadku osoby
nieuprawnionej do orzekania chodzi nie tylko o osobę niemającą w ogóle uprawnień do orzekania, ale jest nią także
osoba niemająca uprawnień do orzekania w danej sprawie, czy w danym sądzie. W praktyce może dochodzić
również do zbiegu dwóch bezwzględnych podstaw odwoławczych - w omawianym przypadku - udziału w orzekaniu
osoby nieuprawnionej oraz nienależytej obsady sądu w ujęciu art. 439 § 1 pkt 2 in principio KPK. W orzecznictwie
sądowym przyjmowano, że nienależytą obsadą jest m.in. udział w składzie sądu wyższego rzędu sędziego sądu
niższego bez delegacji lub sędziego, na którego delegowanie na obszarze właściwości danego sądu okręgowego lub
apelacyjnego prezes tego sądu nie uzyskał zgody kolegium sądu, o jakiej mowa w art. 77 § 8-9 PrUSP. Orzecznictwo
Sądu Najwyższego w sprawach karnych nie pozostawiało w tej materii żadnych wątpliwości, akcentując wyjątkowy
charakter przepisów regulujących delegowanie sędziego oraz związany z tym wymóg dokonywania ich ścisłej
wykładni. Stwierdzenie to dotyczyło również sposobu określenia czasu pełnienia obowiązków sędziego w sądzie
wskazanym w decyzji o delegowaniu. Podkreślano, że czynności orzecznicze podejmowane w sprawie przez
sędziego delegowanego muszą mieścić się w ramach tego aktu, który powinien obejmować nie tylko dni prowadzenia
spraw lub udziału w nich tego sędziego, ale również dni, w których, w takich sprawach wydawane (ogłaszane) są
orzeczenia. Te ostatnie czynności stanowią wszak immanentną część postępowania sądowego i brak jest podstaw
do kształtowania w ich ramach odmiennych wymogów w zakresie składu sądu i jego należytej obsady.
W konsekwencji akt delegacji sędziego obejmujący wskazane konkretne dni, nie obejmował automatycznie dnia
ogłoszenia wyroku w innym terminie, niewskazanym w tej delegacji (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 8.3.2016 r., IV
KK 389/15; z 29.10.2014 r., II KK 83/14; z 18.1.2011 r., V KK 231/10; z 10.6.2010 r., IV KK 422/09; z 25.11.2010 r., V
KK 177/10; z 11.7.2008 r., III KK 85/08). Stanowisko to było akceptowane również w doktrynie (por. T. Grzegorczyk,
Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 939 i 942).
Przechodząc na grunt przedmiotowej sprawy należy podnieść, że w składzie Sądu Okręgowego w P. uczestniczył
sędzia Sądu Rejonowego J.N., który był także sprawozdawcą. Sędzia ten został delegowany przez prezesa Sądu
Apelacyjnego na podstawie art. 77 § 9 PrUSP „do pełnienia obowiązków sędziego w IV Wydziale Karnym
Odwoławczym Sądu Okręgowego w P. 19.1.2018 r. (na sesję)”. Apelacja obrońcy oskarżonego T.G. została
rozpoznana na rozprawie 19.1.2018 r. Sąd na podstawie art. 411 § 1 KPK odroczył wydanie wyroku w sprawie do
26.1.2018 r. Jest faktem, że na ten dzień sędzia J.N. nie dysponował odrębną delegacją. Mimo to, w świetle aktualnie
obowiązujących przepisów, nie można przyjąć, by okoliczność ta stanowiła bezwzględną podstawę odwoławczą z art.
439 § 1 pkt 1 lub 2 KPK.
Kwestię delegowania sędziego przez Ministra Sprawiedliwości lub prezesa sądu apelacyjnego reguluje szczegółowo
art. 77 § 1-10 PrUSP i nie ma potrzeby w tym miejscu szerszego odnoszenia się do tej tematyki. Zarazem należy
stwierdzić, że brzmienie art. 47b § 4 PrUSP jest jasne i nie powinno powodować wątpliwości interpretacyjnych. Na
mocy powyższej nowelizacji została wprowadzona zasada tworzenia delegacji sędziów do innych sądów na pierwszy
termin rozprawy w sprawie przydzielonej temu sędziemu. Orzekanie przez sędziego delegowanego w miejscu
pełnienia służby, w przydzielonych mu sprawach, nie wymaga dodatkowego umocowania na podstawie kolejnego
aktu delegacji, również po zakończeniu okresu delegacji w oparciu o przepis art. 77 § 8-9 PrUSP.
Mając te wszystkie okoliczności na uwadze, Sąd Najwyższy oddalił kasację obrońcy skazanego, jako oczywiście
bezzasadną.

Komentarz
Artykuł 47b § 4 PrUSP stanowi ustawową i zarazem samoistną podstawę prawną do podejmowania przez
delegowanego sędziego czynności w sprawie, aż do ich zakończenia. Treść tego przepisu prowadzi do wniosku, że
udzielenie delegacji sędziemu sądu niższego rzędu do orzekania w sądzie wyższego rzędu, która dotyczy konkretnej
sprawy i konkretnego terminu jej rozpoznania, wywiera skutki prawne nie tylko na określony w treści delegacji termin
rozprawy, lecz także rozciąga się na wszystkie pozostałe terminy, w których sprawa ta będzie się odbywać.
W rezultacie należy przyjąć, że delegacja sędziego obowiązuje od daty w niej wskazanej do czasu merytorycznego
zakończenia sprawy, łącznie z terminem ogłoszenia wyroku, którego odroczenie nastąpiło w trybie art. 411 § 1 KPK.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2019 r., II KK 257/18.

Sąd Najwyższy w postanowieniu II KK 257/18 podkreślił, że delegacja sędziego obowiązuje do merytorycznego zakończenia sprawy, włącznie z terminem ogłoszenia wyroku. Uchylenie kasacji obrońcy skazanego zostało uzasadnione jako oczywiście bezzasadne zgodnie z art. 535 § 3 KPK.