Przepadek na rzecz państwa przedmiotów użytych w celu popełnienia przestępstwa

Regulacja państwa członkowskiego umożliwiająca przepadek przedmiotów użytych w celu popełnienia przestępstwa przemytu, jeżeli są one własnością osoby trzeciej pozostającej w dobrej wierze, została uznana za niezgodną z prawem UE. Sprawa dotyczyła OM, skazanego za przestępstwo przemytu celnego, w wyniku którego jego mienie zostało skonfiskowane. Trybunał Sprawiedliwości uznał, że konfiskata nie może obejmować mienia osób trzecich pozostających w dobrej wierze, co ma istotne znaczenie dla instytucji przepadku regulowanej w art. 44 KK.

Tematyka: przepadek, przestępstwo przemytu, konfiskata mienia, osoba trzecia, dobra wiara, Trybunał Sprawiedliwości, prawo własności, skuteczne środki prawne

Regulacja państwa członkowskiego umożliwiająca przepadek przedmiotów, które były przeznaczone do
popełnienia przestępstwa przemytu, jeżeli są one własnością osoby trzeciej pozostającej w dobrej wierze –
jest niezgodna z prawem UE. Ponadto TS orzekł, że takiej osobie przysługuje prawo do skutecznego środka
prawnego przed sądem, w tym gwarantującego sprawiedliwego rozpatrzenia jego sprawy.
Stan faktyczny
OM, zatrudniony jako kierowca przez spółkę przewozową z siedzibą w Turcji, przeprowadzał przewozy
międzynarodowe za pomocą należącego do tej spółki ciągnika siodłowego z naczepą. OM zaakceptował złożoną mu
przez osobę trzecią propozycję nielegalnego przewozu, za wynagrodzeniem, 2940 starych monet do RFN. Po
przekroczeniu granicy między Turcją a Bułgarią, OM został poddany kontroli celnej, podczas której znaleziono
monety ukryte w ciągniku siodłowym. Monety (o wartości ok. 37 tys. euro), ciągnik siodłowy, naczepę i dokumenty
rejestracyjne zostały odebrane i zatrzymane jako dowody rzeczowe związane z przestępstwem. Pracodawca OM,
złożył wniosek o zwrot ciągnika siodłowego i naczepy, ale został on przez prokuratora, a następnie przez sąd
w orzeczeniu niepodlegającym zaskarżeniu.
Następnie OM został skazany przez bułgarski sąd za kwalifikowane przestępstwo przemytu celnego na karę
pozbawienia wolności w wymiarze trzech lat i grzywnę. Monety i ciągnik siodłowy zostały zajęte na rzecz państwa,
a naczepa – niezwiązana bezpośrednio z popełnieniem przestępstwa – została zwrócona pracodawcy OM. OM
wniósł apelację od tego wyroku.
Pytania prejudycjalne
- Czy art. 2 ust. 1 decyzji ramowej decyzji ramowej Rady 2005/212/WSiSW z 24.2.2005 r. w sprawie konfiskaty
korzyści, narzędzi i mienia pochodzących z przestępstwa (Dz.Urz. UE L z 2005 r. Nr 68, s. 49) rozpatrywany
w świetle art. 17 ust. 1 KPP, należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu
umożliwiającemu konfiskatę narzędzia użytego w celu popełnienia kwalifikowanego przestępstwa przemytu, gdy jest
ono własnością osoby trzeciej pozostającej w dobrej wierze?
- Czy art. 4 decyzji ramowej 2005/212 rozpatrywany w świetle art. 47 KPP, należy interpretować w ten sposób, że
stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu umożliwiającemu w ramach postępowania karnego konfiskatę
mienia należącego do osoby innej niż osoba, która popełniła przestępstwo, bez przyznania tej pierwszej osobie
skutecznego środka odwoławczego?
Stanowisko TS
Konfiskata
Pojęcie „konfiskaty” zdefiniowane w art. 1 tiret czwarte decyzji ramowej 2005/212 zostało zastąpione art. 2 ust. 1
dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/42/UE z 3.4.2014 r. w sprawie zabezpieczenia i konfiskaty
narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa w Unii Europejskiej
(Dz.Urz. UE L z 2014 r. Nr 127, s. 39 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem pojęcie „konfiskaty” zdefiniowano jako
„ostateczne pozbawienie mienia orzeczone przez sąd w związku z przestępstwem”. W ocenie TS środek taki
jak rozpatrywany w postępowaniu głównym – skutkujący ostatecznym pozbawieniem mienia orzeczonym przez sąd
w związku z przestępstwem – jest objęty tym pojęciem „konfiskaty”.
W art. 2 ust. 1 decyzji ramowej 2005/212 przewidziano, że każde państwo członkowskie podejmuje niezbędne środki
w celu umożliwienia mu konfiskaty, w całości lub w części, narzędzi i korzyści z przestępstw zagrożonych karą
pozbawienia wolności w wymiarze powyżej jednego roku lub mienia, którego wartość odpowiada takim korzyściom.
Trybunał stwierdził, że w tym przepisie nie wskazano wyraźnie osoby, której mienie może podlegać konfiskacie.
Odniesiono się w nim jedynie do „narzędzi” związanych z przestępstwem, bez określenia, kto jest ich posiadaczem
lub właścicielem. Jednakże art. 2 ust. 1 decyzji ramowej 2005/212 powinien zostać rozpatrzony w świetle motywu 3
tej decyzji ramowej, z którego wynika, że należy wziąć pod uwagę prawa osoby trzeciej pozostającej w dobrej wierze.
Z powyższego zdaniem TS wynika, że co do zasady przepisy tej decyzji ramowej mają zastosowanie również do
konfiskaty mienia należącego do osób trzecich, wymagając w szczególności ochrony praw tych osób, gdy
pozostają one w dobrej wierze.

Trybunał podkreślił, że w tym kontekście należy uwzględnić art. 17 ust. 1 KPP, w którym przewidziano
w szczególności, że każda osoba ma prawo do korzystania z mienia nabytego zgodnie z prawem, używania go
i rozporządzania nim. Trybunał przypomniał, że zagwarantowane w tym postanowieniu prawo własności nie jest
uprawnieniem bezwzględnym. Zgodnie bowiem z art. 52 ust. 1 KPP można wprowadzić ograniczenia wykonywania
praw i wolności określonych w KPP, pod warunkiem że ograniczenia te rzeczywiście odpowiadają celom interesu
ogólnego, do których dąży Unia, i nie stanowią, ze względu na zamierzony cel, nieproporcjonalnej i niedopuszczalnej
ingerencji naruszającej samą istotę zagwarantowanych w ten sposób praw (wyrok TS z 16.7.2020 r., Adusbef
i Federconsumatori, C-686/18, EU:C:2020:567, pkt 85).
W niniejszej sprawie bułgarska prokuratura wskazała, że cel zamierzony w uregulowaniu krajowym polega na
zapobieżeniu, w interesie ogólnym, niezgodnemu z prawem przywozowi towarów do kraju. W ocenie TS
uregulowanie krajowe takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, nie zapewnia poszanowania prawa
własności zagwarantowanego w art. 17 ust. 1 KPP, ponieważ przewidziano w nim, że mienie osoby trzeciej
pozostającej w dobrej wierze użyte w celu popełnienia kwalifikowanego przestępstwa przemytu może być
przedmiotem konfiskaty. W tych okolicznościach TS uznał, że w ramach stosowania art. 2 ust. 1 decyzji ramowej
2005/212 konfiskata nie może obejmować mienia osób trzecich pozostających w dobrej wierze.
Trybunał orzekł, że art. 2 ust. 1 decyzji ramowej 2005/212 rozpatrywany w świetle art. 17 ust. 1 KPP, należy
interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu umożliwiającemu
konfiskatę narzędzia użytego w celu popełnienia kwalifikowanego przestępstwa przemytu, gdy jest ono
własnością osoby trzeciej pozostającej w dobrej wierze.
Mienie należące do osoby trzeciej będącej w dobrej wierze
W art. 4 decyzji ramowej 2005/212 przewidziano obowiązek przyjęcia przez każde państwo członkowskie
niezbędnych środków w celu zapewnienia, aby zainteresowane strony dotknięte przez środki określone
w szczególności w art. 2 i 3 tej decyzji ramowej posiadały skuteczne środki prawne w celu ochrony swoich praw.
Ze względu na ogólny charakter treści art. 4 decyzji ramowej 2005/212 osobami, którym państwa członkowskie
powinny zapewnić skuteczne środki prawne, są nie tylko osoby uznane za winne popełnienia przestępstwa, lecz
także wszystkie pozostałe osoby, których dotyczą środki przewidziane w art. 2 tej decyzji ramowej, a zatem także
osoby trzecie.
Trybunał wskazał, że zgodnie z art. 47 akapity pierwszy i drugi KPP każdy, czyje prawa i wolności zagwarantowane
przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie
z warunkami przewidzianymi w tym postanowieniu, a zwłaszcza do sprawiedliwego rozpatrzenia jego sprawy.
W szczególności prawo do skutecznego środka prawnego oznacza, że osoba trzecia, której mienie jest przedmiotem
konfiskaty, powinna móc zaskarżyć zgodność z prawem tego środka, aby odzyskać to mienie, jeśli konfiskata nie jest
uzasadniona.
Trybunał orzekł, że art. 4 decyzji ramowej 2005/212 rozpatrywany w świetle art. 47 KPP, należy interpretować
w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu umożliwiającemu w ramach postępowania
karnego konfiskatę mienia należącego do osoby innej niż osoba, która popełniła przestępstwo, bez
przyznania tej pierwszej osobie skutecznego środka odwoławczego.

Komentarz
Niniejszy wyrok ma istotne znaczenia dla interpretacji uregulowanej w art. 44 KK instytucji przepadku. Niniejsza
sprawa odnosi się do przedmiotów, które służyły do popełnienia przestępstwa, a których pierwotne przeznaczenie
było nie przestępcze należących do osoby trzeciej (zob. art. 44 § 2 KK).
W uzasadnieniu wyroku TS stwierdził, na podstawie art. 2 ust. 1 w zw. z motywem 3 decyzji ramowej 2005/212, że co
do zasady przepisy tej decyzji ramowej mają zastosowanie również do konfiskaty mienia należącego do osób
trzecich, wymagając w szczególności ochrony praw tych osób, gdy pozostają one w dobrej wierze. Ponadto,
analizując zagadnienie takiej konfiskaty Trybunał odwołał się do art. 17 KPP regulującego prawo własności. Chociaż
to prawo, co do zasady, nie ma charakteru bezwzględnego to trafnie przyjął TS w niniejszej sprawie, że regulacja
krajowa państwa członkowskiego przewidująca ostateczne pozbawienie prawa własności rzeczy należących do
osoby trzeciej działającej w dobrej wierze stanowi nieproporcjonalną i niedopuszczalną ingerencję naruszającą samą
istotę prawa własności tej osoby.
Rozważając powyższą kwestie Trybunał szczególną rolę przypisuje istnieniu w ustawodawstwach krajowych państw
członkowskich skutecznych środków prawnych służących osobom, których dotyczą środki przewidziane w art. 2
decyzji ramowej 2005/212. W uzasadnieniu niniejszego wyroku TS szczegółowo argumentuje swoje stanowisko.
Należy wskazać, że jest ono zbieżne z orzecznictwem Europejski ego Trybunału Praw Człowieka. W ocenie tego
ETPCz w sytuacji, w której konfiskata wynika z działań państwa, a w praktyce krajowej nie przewidziano procedury,
w ramach której właściciel może bronić swoich praw, państwo to nie może zwolnić się z obowiązku – wynikającego
dla niego z europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności – ustanowienia takiej
procedury poprzez wezwanie osoby, która nie została skazana za przestępstwo skutkujące konfiskatą, do

dochodzenia roszczeń dotyczących jej mienia przeciwko osobie trzeciej (wyrok ETPC z 13.10.2015 r. w sprawie
Ünsped Paket Servisi SaN. Ve TiC.A.Ș. przeciwko Bułgarii, CE:ECHR:2015:1013JUD000350308, § 32).

Wyrok TS z 14.1.2021 r., Okrazhna prokuratura – Haskovo i Apelativna prokuratura – Plovdiv, C-393/19,

Wyrok TS potwierdził, że konfiskata mienia osób trzecich pozostających w dobrej wierze jest niezgodna z prawem UE. Konieczne jest zapewnienie skutecznych środków prawnych dla osób dotkniętych takimi decyzjami. Rozstrzygnięcie ma istotne znaczenie dla interpretacji instytucji przepadku.