Nieuprawnione skorygowanie wyroku podstawą jego uchylenia

W myśl dyspozycji art. 31 § 1 KRO z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami z mocy ustawy powstaje wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Sąd Rejonowy uznał oskarżoną za winną uszkodzenia mienia i nałożył karę grzywny. Po rozpoznaniu apelacji wyrok został zmieniony, a następnie skierowano kasację. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Tematyka: wspólność majątkowa, małżeństwo, uszkodzenie mienia, karne postępowanie, kasacja, Sąd Najwyższy

W myśl dyspozycji art. 31 § 1 KRO z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami z mocy ustawy powstaje wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Sąd Rejonowy uznał oskarżoną za winną uszkodzenia mienia i nałożył karę grzywny. Po rozpoznaniu apelacji wyrok został zmieniony, a następnie skierowano kasację. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

W myśl dyspozycji art. 31 § 1 KRO z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami z mocy ustawy
powstaje wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie
jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Jedynie przedmioty
majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Stan faktyczny
Sąd Rejonowy w Zawierciu, wyrokiem z 11.4.2019 r., uznał T.N. za winną tego, że 13.6.2018 r. w miejscowości
Brzeziny dokonała uszkodzenia mienia w postaci zarysowania powłoki lakierniczej i dwóch szyb bocznych
w samochodzie marki VW Golf o, powodując straty w kwocie 1 712,82 zł na szkodę M.N., przy czym w chwili czynu
miała ograniczoną w stopniu znacznym zdolność do rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim
postępowaniem, tj. przestępstwa z art. 288 § 1 KK w zw. z art. 31 § 2 KK i za to skazał ją na karę grzywny
w wysokości 100 stawek dziennych po 10 zł każda (pkt 1). Na podstawie art. 46 § 1 KK zobowiązał oskarżoną do
naprawienia szkody przez zapłatę na rzecz M.N. kwoty 1 712,82 zł (pkt 2).
Sąd Okręgowy w Częstochowie, po rozpoznaniu apelacji obrońcy oskarżonej, wyrokiem z 3.9.2019 r., zmienił
zaskarżony wyrok w zakresie opisu czynu przypisanego oskarżonej w ten sposób, że w miejsce wskazanej kwoty 1
712,82 zł przyjął kwotę 856,41 zł oraz na podstawie art. 66 § 1 i 2 KK w zw. z art. 67 § 1 KK postępowanie karne
przeciwko oskarżonej w zakresie tego czynu warunkowo umorzył na okres próby wynoszący rok. Na podstawie art.
67 § 3 KK nałożył na oskarżoną obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, przez zapłatę na rzecz
oskarżyciela posiłkowego M.N. kwoty 856,41 zł w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku, uchylił
orzeczenie dotyczące kosztów postępowania, a w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
20.7.2020 r. kasację od powyższego wyroku wniósł Prokurator Generalny. Zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść
oskarżonej. Zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie art. 288 § 1 KK w zw. z art. 31 § 1
KRO i art. 43 § 2 KRO oraz art. 413 § 1 pkt 5 KPK w zw. z art. 458 KPK w zw. z art. 437 § 1 KPK, polegające na
wydaniu przez Sąd odwoławczy rozstrzygnięcia zmieniającego wyrok Sądu I instancji w wyniku wyrażenia błędnego
poglądu, że wartość uszkodzonego mienia wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków jest ograniczona do
części, która nie jest mieniem własnym współmałżonka sprawcy uszkodzenia tegoż mienia, skutkiem czego Sąd
odwoławczy niezasadnie skorygował opis czynu przypisanego oskarżonej w pkt 1 zaskarżonego wyroku w ten
sposób, że w miejsce kwoty 1 712,82 zł błędnie przyjął jedynie połowę tej kwoty wynoszącą 856,41 zł oraz umarzając
na mocy art. 66 § 1 i 2 KK w zw. z art. 67 § 1 KK postępowanie karne przeciwko oskarżonej w zakresie tego czynu
na okres próby wynoszący rok, nałożył na mocy art. 67 § 3 KK na wymienioną obowiązek naprawienia szkody
wyrządzonej przestępstwem przez zapłatę kwoty 856,41 zł na rzecz oskarżyciela posiłkowego M.N., które to
rozstrzygnięcie nie odzwierciedla rzeczywistej wysokości szkody, a zarazem jest wewnętrznie sprzeczne, wobec
zaniechania przez Sąd odwoławczy jednoczesnego uchylenia orzeczenia z punktu 2 zaskarżonego wyroku Sądu
I instancji, zobowiązującego oskarżoną na mocy art. 46 § 1 KK do naprawienia szkody wyrządzonej wskazanym
wyżej przestępstwem przez zapłatę na rzecz oskarżyciela posiłkowego M.N. kwoty 1 712,82 zł.
W konkluzji kasacji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SO w Częstochowie do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu 8.9.2020 r. w Izbie Karnej kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na
niekorzyść, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Częstochowie do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna, stąd jej rozpoznanie i uwzględnienie na posiedzeniu
w trybie art. 535 § 5 KPK.
Zaskarżone orzeczenie zapadło z rażącym naruszeniem wskazanych w zarzucie kasacji przepisów prawa
materialnego i procesowego, co miało istotny wpływ na jego treść.
Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że uszkodzony przez oskarżoną samochód marki VW
Golf został nabyty przez nią i jej męża M.N. w trakcie małżeństwa. Stanowił więc ich współwłasność i wchodził
w skład ustawowej wspólności małżeńskiej. W myśl dyspozycji art. 31 § 1 KRO z chwilą zawarcia małżeństwa między
małżonkami z mocy ustawy powstaje wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty
majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Jedynie
przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.



Z przepisów art. 31-46 KRO regulujących wspólność majątkową małżeńską wynika, że jest to wspólność
bezudziałowa, a prawa małżonków do tego majątku są równe, w szczególności w zakresie zarządzania nim. Każdy
przedmiot wchodzący w skład majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską staje się przedmiotem ich
bezudziałowej współwłasności, czyli wspólności. Wspólność ustawowa, jako ściśle związana ze stosunkiem prawnym
o charakterze osobistym zachodzącym między małżonkami (małżeństwem), jest współwłasnością łączną (art. 196 §
1 KC). Od współwłasności w częściach ułamkowych różni się tym, że 1) jest to wspólność bezudziałowa, 2) w czasie
jej trwania małżonkowie nie mogą rozporządzać swoimi prawami do majątku wspólnego i nie mogą wyzbyć się ich na
rzecz osób trzecich, a co więcej, stosownie do art. 35 KRO, żadne z małżonków nie może rozporządzić ani nawet
zobowiązać się do rozporządzenia udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym
lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku, ani żądać podziału majątku wspólnego. Poza tym,
w odróżnieniu od współwłasności w częściach ułamkowych, która jest prawem własności kilku osób do jednej rzeczy,
wspólność ustawowa jest wspólnością masy majątkowej mieszczącej się w pojęciu mienia określonego w art. 44 KC,
mogącej obejmować wiele różnych praw majątkowych (własność, użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa
rzeczowe, prawa obligacyjne) (zob. K. Piasecki [red.], Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. V, LexisNexis
2011; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 6.2.2019 r., I ACa 207/18).
Sąd odwoławczy błędnie przyjął, że wartość uszkodzonego mienia wchodzącego w skład majątku wspólnego
małżonków N. jest ograniczona do części, która nie jest mieniem własnym współmałżonka (sprawcy uszkodzenia
tegoż mienia), skutkiem czego niezasadnie skorygował opis czynu przypisanego oskarżonej w ten sposób, że
w miejsce kwoty 1 712,82 zł, stanowiącej pełną wysokość szkody spowodowanej przez oskarżoną, przyjął jedynie
połowę tej kwoty wynoszącą 856,41 zł. Umarzając zaś na podstawie art. 66 § 1 i 2 KK w zw. z art. 67 § 1 KK
postępowanie karne przeciwko oskarżonej w zakresie tego czynu na okres próby wynoszący rok, nałożył na
podstawie art. 67 § 3 KK na wymienioną obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, przez zapłatę
kwoty 856,41 zł na rzecz oskarżyciela posiłkowego M.N., co nie odzwierciedla rzeczywistej wysokości szkody.
Zarazem dokonując zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji, Sąd odwoławczy uchylił jedynie orzeczenie, mocą
którego zwolniono oskarżoną z obowiązku ponoszenia kosztów postępowania, a w pozostałej części – a co za tym
idzie również w zakresie powołanego wyżej punktu 2, zobowiązującego oskarżoną na podstawie art. 46 § 1 KK do
naprawienia szkody przez zapłatę na rzecz M.N. kwoty 1 712,82 złotych – zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
W konsekwencji, w obrocie prawnym funkcjonują dwa rozstrzygnięcia w tym samym przedmiocie, choć oparte na
innych podstawach prawnych, a dotyczące obowiązku oskarżonej naprawienia wyrządzonej szkody na rzecz
pokrzywdzonego, które kształtują ten obowiązek w sposób wewnętrznie sprzeczny, co oznacza, że oskarżona jest
obecnie obowiązana do naprawienia wyrządzonej szkody w wysokości przekraczającej jej rzeczywistą wartość. O ile
nie można tej sprzeczności, z uwagi na jednoznaczne określenie meritum rozstrzygnięcia, na mocy którego
warunkowo umorzono postępowanie karne wobec oskarżonej, identyfikować z niemożnością wykonania wyroku,
niewątpliwie jest to uchybienie stanowiące rażące naruszenie powołanych w podstawie prawnej zarzutu kasacji art.
413 § 1 pkt 5 KPK w zw. z art. 458 KPK, w zw. z art. 437 § 1 KPK.
Potwierdził się także podniesiony w kasacji zarzut rażącego naruszenia przez Sąd odwoławczy art. 288 § 1 KK w zw.
z art. 31 § 1 KRO i art. 43 § 2 KRO, skoro Sąd ten – jak wskazano wyżej – dokonał błędnej wykładni znamienia
„cudza rzecz”, określającego przedmiot czynności wykonawczej przestępstwa z art. 288 § 1 KK. W przypadku
bowiem uszkodzenia (zniszczenia) mienia wchodzącego w skład małżeńskiej wspólności majątkowej, uszkodzone
(zniszczone) mienie traktowane jest jako rzecz „cudza” (por. wyrok SN z 9.4.1997 r., III KKN 241/96, 
).
Powyższe uchybienia, co oczywiste, miały istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, gdyż skutkowały
nieuprawnionymi korzyściami dla oskarżonej.

Komentarz
Nie budzi najmniejszych wątpliwości twierdzenie skarżącego, że wyrażony przez Sąd odwoławczy w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku pogląd sprowadzający się do przyjęcia fikcji w kwestii, iż oskarżona miała uszkodzić samochód
niejako „w połowie”, a zatem wyrządzić szkodę wartości odpowiadającej udziałowi przysługującemu hipotetycznie
pokrzywdzonemu w prawie własności samochodu, jest błędny. Rozważania Sądu odwoławczego w powyższym
zakresie były sprzeczne z istotą wspólności bezudziałowej, która przekształca się z chwilą ustania wspólności
ustawowej i dopiero od tego momentu małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednak możliwe jest,
co niezwykle istotne, ustalenie tych udziałów w innej proporcji. Zgodnie z art. 43 § 2 KRO, z ważnych powodów,
każdy z małżonków może żądać, aby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia,
w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Tym samym udziały w majątku wspólnym nie muszą
być równe, jak błędnie założył Sąd odwoławczy.

Wyrok Sądu Najwyższego z 8.9.2020 r., IV KK 308/20







Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok z rażącym naruszeniem przepisów prawa, co miało istotny wpływ na jego treść. Błędna interpretacja wspólności majątkowej małżeńskiej oraz wartości uszkodzonego mienia doprowadziła do nieuprawnionych korzyści dla oskarżonej.