Zawieszenie terminów przedawnienia karalności oraz wykonalności kar w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii

W związku z zakażeniami COVID-19 ustawodawca zdecydował się zaingerować w bieg terminów przedawnienia karalności czynów zabronionych oraz wykonalności kar. Przepisy te uległy tak daleko idącym zmianom, że aktualnie określenie daty terminu przedawnienia karalności lub wykonalności kary nastręcza wiele praktycznych problemów. Nie sposób nie zauważyć doniosłości tego zagadnienia, premiowania w ten sposób organów postępowania karnego, a także odwlekania w czasie daty, po upływie której wyrokowanie lub wykonanie kary nie będzie możliwe. Stan prawny od 31.3.2020 r. do 15.5.2020 r.

Tematyka: COVID-19, terminy przedawnienia, stan zagrożenia epidemicznego, stan epidemii, ZmKoronawirusU20, DziałOsłSARSCoV2U, KoronawirusU, art. 15zzr

W związku z zakażeniami COVID-19 ustawodawca zdecydował się zaingerować w bieg terminów
przedawnienia karalności czynów zabronionych oraz wykonalności kar. Przepisy te uległy tak daleko idącym
zmianom, że aktualnie określenie daty terminu przedawnienia karalności lub wykonalności kary nastręcza
wiele praktycznych problemów. Nie sposób nie zauważyć doniosłości tego zagadnienia, premiowania w ten
sposób organów postępowania karnego, a także odwlekania w czasie daty, po upływie której wyrokowanie
lub wykonanie kary nie będzie możliwe.
Stan prawny od 31.3.2020 r. do 15.5.2020 r.

31.3.2020 r. weszła w życie ustawa z 31.3.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi
sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568), dalej: ZmKoronawirusU20(1).
Dla porządku zaznaczyć należy, iż w tym dniu minął już okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego (od
14.3.2020 r. do 19.3.2020 r.), a obowiązywał stan epidemii (od 20.3.2020 r.).
Zgodnie z art. 15zzr ust. 6 ZmKoronawirusU20(1) w okresie, o którym mowa w ust. 1 (tj. w okresie obowiązywania
stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19), nie biegnie przedawnienie
karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa, przestępstwa i wykroczenia
skarbowe oraz w sprawach o wykroczenia.
Przy stosowaniu powyższego przepisu, należy mieć na uwadze następujące kwestie:
• brak przepisów przejściowych, regulujących stan prawny w okresie od 14.3.2020 r. do 31.3.2020 r.; omawiany
przepis jest przepisem materialoprawnym, a więc jego stosowanie wstecz powinno być wyjątkiem, zatem przepis ten
powinien mieć zastosowanie jedynie w okresie od 31.3.2020 roku do 15.5.2020 r.,
• mając na uwadze przepis art. 4 § 1 KK, zastosowanie omawianego przepisu, a co za tym idzie – stwierdzenie
zawieszenia biegu terminu przedawnienia karalności i wykonania kary, wymaga badania korzystności ustawy
obowiązującej w dacie popełnienia czynu, a w dacie orzekania,
• w przepisie mowa o „czynie” a nie „czynie zabronionym” – czyn, jeśli nie jest zabroniony (w rozumieniu art. 1 § 1
KK, art. 1 § 1 KW, art. 1 § 1 KKS), nie jest przedmiotem prawnokarnego wartościowania i w tej sytuacji, przepis art.
15zzr ust. 6 KoronawirusU20 jest normą pustą,
• wskazano jedynie na przedawnienie wykonania kary, nie odnosząc się do przedawnienia wykonania środków
karnych, środków kompensacyjnych, przepadku, środków zabezpieczających – innymi słowy, bieg terminu
przedawnienia wykonania następstw skazania niebędących karą, nie uległ zawieszeniu.
Stan prawny w okresie od 16.5.2020 r. do 21.6.2021 r.
Przepis art. 15zzr ust. 6 ZmKoronawirusU20(1) został uchylony 16.5.2020 r., na podstawie ustawy z 14.5.2020 r.
o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2
(Dz.U. z 2020 r. poz. 875, dalej: DziałOsłSARSCoV2U).
We wskazanym powyżej okresie, terminy przedawnienia karalności oraz wykonalności biegły, pomimo
obowiązywania stanu epidemii.
Stan prawny od 22.6.2021 r.
22.6.2021 r. weszła w życie ustawa z 20.4.2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. z 2021 r. poz. 1023), na podstawie której w ustawie z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi
sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842, dalej: KoronawirusU), wprowadzono przepis art. 15zzr 1, zgodnie
z którym:

• w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19,
oraz w okresie 6 miesięcy po ich odwołaniu nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie
wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe (ust. 1),
• okresy, o których mowa w ust. 1, liczy się od 14.3.2020 r. – w przypadku stanu zagrożenia epidemicznego, oraz od
20.3.2020 r. – w przypadku stanu epidemii.
Omawiana nowelizacja zawiera przepis przejściowy (art. 7), do czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie
niniejszej ustawy oraz kar orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy
o przedawnieniu w brzmieniu nadanym tą ustawą, chyba że termin przedawnienia już upłynął.
Przepis art. 15zzr1 KoronawirusU sięga więc aż do początku stanu zagrożenia epidemicznego, pomimo uprzedniego
obowiązywania przepisu art. 15zzr KoronawirusU.
Aktualność zachowują powyższe uwagi, a nadto wskazać należy na poniższe:
• stan zawieszenia trwa nie tylko przez okres stanu zagrożenia epidemicznego oraz stan epidemii, lecz także przez
okres 6 miesięcy po ich odwołaniu, przez co należy rozumieć odwołanie ostatniego z nich,
• nie zawieszono biegu terminu przedawnienia wykroczeń,
• wprowadzono przepis przejściowy, nakazujący stosowanie przepisy w tym brzmieniu, pomimo jego obiektywnej
niekorzystności dla podsądnych.

Przepisy wprowadzające zawieszenie terminów przedawnienia karalności oraz wykonalności kar w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii miały istotne konsekwencje dla systemu prawnego. Pomimo pewnych niedociągnięć i braku kompleksowego podejścia, regulacje te stanowiły ważny element reakcji na wyzwania związane z pandemią. Stan prawny po 22.6.2021 r.