Zatarcie skazania a kierowanie pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości

Zatarcie skazania prowadzi do braku podstawy prawnej do pociągnięcia osoby do odpowiedzialności za kierowanie pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości, jeśli nie popełniła takiego czynu w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów. Publikacja omawia konkretne przypadki zatarcia skazania oraz konsekwencje prawne decyzji sądowych dotyczących prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Tematyka: zatarcie skazania, prawo karne, prowadzenie pojazdów mechanicznych, nietrzeźwość, odpowiedzialność karne, Sąd Najwyższy

Wskutek zatarcia skazania osoba nie jest już uważana za prawomocnie skazaną. Jeżeli w okresie
obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych nie popełniła czynu polegającego na
kierowaniu pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości, wówczas nie ma podstawy prawnej
pociągnięcia jej do odpowiedzialności za czyn kwalifikowany z art. 178a § 4 KK.
Stan faktyczny
Wyrokiem SR w K. z 21.5.2021 r., II K 75/21, J.B. został uznany za winnego tego, że 22.10.2020 r. na drodze
publicznej w miejscowości B. kierował samochodem marki Renault znajdując się w stanie nietrzeźwości, to jest
w sytuacji, gdy zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego przez niego powietrza prowadziła do stężenia
wynoszącego co najmniej 1,33 mg tej substancji, przy czym był uprzednio prawomocnie skazany za prowadzenie
pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości wyrokiem SR w K. z 21.10.2010 r., II K 707/10, tj. czynu z art. 178a §
1 i 4 i art. 180a w zw. z art. 11 § 2 KK, za który wymierzono mu karę roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności.
Przedmiotowy wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron postępowania i uprawomocnił się. Prokurator
Generalny wniósł kasację o d wyroku kasację, na korzyść skazanego, w trybie art. 521 § 1 KPK, zaskarżając go
w całości i zarzucając rażące oraz mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego
materialnego, a mianowicie art. 178a § 4 oraz art. 76 § 1, § 1b i § 2 w zw. z art. 108 i art. 107 § 4a i § 6 KK.
Formułując zarzut, Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SR w K. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na korzyść kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego, uchylił zaskarżony
wyrok i przekazał sprawę SR w K. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art.
535 § 5 KPK. W omawianej sprawie doszło do rażącego naruszenia prawa, opisanego w zarzucie kasacyjnym, które
to naruszenie miało istotny wpływ na treść wyroku.
Rację ma Prokurator Generalny, że oba wcześniejsze skazania J.B. – wyr. SR w K. z 21.10.2010 r., II K 707/10,
zmienionym wyr. SO w K. z 28.12.2010 r., V Ka 715/10, a także wyr. SR w K. z 7.4.2011 r., II K 27/11 – uległy
zatarciu. J.B. nie był więc osobą prawomocnie skazaną za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie
nietrzeźwości ani nie popełnił czynu w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych
orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo, tym samym nie było prawnej możliwości, aby pociągnąć go
do odpowiedzialności za czyn kwalifikowany z art. 178a § 4 KK.
Sąd Rejonowy w K., w sprawie II K 707/10, wyroku z 21.10.2010 r., uznał J.B. za winnego popełnienia występku
z art. 178a § 1 i art. 244 w zw. z art. 11 § 2 KK, za który wymierzono mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 3 lata. Sąd orzekł ponadto zakaz
prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na rok. Wskazany wyrok został zmieniony wyr. SO w K.
z 28.12.2010 r. (V Ka 715/10), w którym Sąd odwoławczy orzekł wobec J.B. zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na okres 2 lat, a ponadto wymierzył mu karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych, przyjmując
wysokość jednej stawki na kwotę 10 złotych. W pozostałym zakresie wyrok Sądu I instancji został utrzymany w mocy.
W konsekwencji powyższego, analizowane skazanie z wyroku II K 707/10, który uprawomocnił się 28.12.2010 r.,
stosownie do treści art. 76 § 1 KK powinno ulec zatarciu z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby, czyli
28.6.2014 r. W ramach postępowania w sprawie II K 707/10 nie zarządzono wykonania warunkowo zawieszonej kary
pozbawienia wolności. Powyższego nie zmieniało orzeczenie na okres 2 lat środka karnego w postaci zakazu
prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Wobec faktu, że nie zatrzymano J.B. prawa jazdy, jak również że
rozpoczęcie biegu terminu wskazanego środka karnego nie było uzależnione od zwrotu dokumentu prawa jazdy,
środek ten zaczął obowiązywać w dniu uprawomocnienia się wyroku skazującego, a więc został on wykonany
28.12.2012 r. Jednak w związku z wymierzeniem J.B. również kary grzywny na podstawie art. 76 § 2 KK, okres
zatarcia skazania ze sprawy II K 707/10 uległ wydłużeniu. Kara grzywny została przez J.B. uiszczona w całości
25.8.2011 r. Obowiązujący ówcześnie art. 107 § 4 KK, w odniesieniu do kary grzywny stanowił, że zatarcie skazania
następuje z mocy prawa z upływem 5 lat od wykonania lub darowania tej kary albo od przedawnienia jej wykonania.
Na podstawie powołanego przepisu kara grzywny wymierzona J.B. uległaby zatarciu z mocy prawa 25.8.2016 r.
Artykuł 107 KK uległ jednak zmianie i dodano do niego § 4a, zgodnie z którym w razie skazania na grzywnę zatarcie

skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej
wykonania. Jednocześnie zgodnie z art. 21 ZmKK15 „do skazań prawomocnymi wyrokami wydanymi przed dniem
wejścia w życie ZmKK15, w przedmiocie zatarcia skazania stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 1 KK,
w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, chyba że okres zatarcia skazania upłynął przed dniem wejścia w życie
niniejszej ustawy. Jeżeli jednak według przepisów ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą
ustawą okres zatarcia skazania upłynąłby przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, zatarcie skazania następuje
z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy”. Dodany przepis art. 107 § 4a KK wszedł w życie 21.3.2015 r. W tym dniu
uległa również zatarciu kara grzywny wykonana przez J.B. 25.8.2011 r. Tym samym 21.3.2015 r. jest ostateczną
granicą czasową, w której doszło do zatarcia skazania J.B. z prawomocnego wyr. SR w K., II K 707/10, ponieważ
w tym dniu wszystkie elementy nałożonej na niego represji karnej uległy zatarciu.
Mając na względzie, że zgodnie z kartą karną J.B. nie był on skazany żadnymi innymi wyrokami niż opisane powyżej,
a także konstatację, że oba skazania ze spraw (II K 707/10 i II K 27/11) SR w K. uległy zatarciu, nie było możliwości,
aby w sprawie niniejszej przypisać mu czyn kwalifikowany z art. 178a § 4 KK.
Wpływ powyższego uchybienia na treść orzeczenia jest oczywisty, ponieważ skazanie w warunkach przyjętych
w zaskarżonym wyroku oznacza skazanie za typ kwalifikowany, a nie podstawowy, a ponadto obligowało Sąd do
surowszych rozstrzygnięć w przedmiocie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych
i świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej.
W ponownym postępowaniu, SR uwzględni wskazane powyżej ustalenia dotyczące skutków poprzednich skazań J.B.
dla możliwości poniesienia przez niego odpowiedzialności karnej za zarzucany mu czyn zabroniony.
Z uwagi na powyższe okoliczności należało uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę SR w K. do ponownego
rozpoznania, dlatego też SN orzekł jak w sentencji.

Komentarz
Mając na względzie treść art. 108 KK, sytuacji prawnej J.B. nie zmienia także późniejsze prawomocne skazanie
wyrokiem SR w K. z 7.4.2011 r., II K 27/11, którym J.B. został uznany za winnego popełnienia czynu zabronionego
z art. 178a § 2 i art. 244 w zw. z art. 11 § 2 KK, za co wymierzono mu karę roku pozbawienia wolności, wykonanie
której warunkowo zawieszono na okres próby wynoszący 3 lata. Ponadto Sąd orzekł wobec niego karę grzywny
w wysokości 60 stawek dziennych, przyjmując wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł. Sąd nałożył również na J.B.
środek karny w postaci zakazu prowadzenia rowerów na okres 3 lat. Wskazany wyrok uprawomocnił się 15.4.2011 r.
Na podstawie art. 76 § 1 KK skazanie w tej sprawie powinno ulec zatarciu z upływem 6 miesięcy od zakończenia
okresu próby, czyli 15.10.2014 r. W ramach postępowania w sprawie II K 27/11 nie zarządzono bowiem wykonania
warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności. Z powyższym terminem nie kolidował również orzeczony wobec
J.B. na 3 lata środek karny w postaci zakazu prowadzenia rowerów. Mając na względzie, że 9.11.2013 r. przepis,
w oparciu o który orzeczono ten zakaz, tj. art. 178a § 2 KK został uchylony, natomiast w związku ze skazaniem za
czyn z art. 244 KK niemożliwe było wówczas orzeczenie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów,
ponieważ regulacja taka została przez ustawodawcę wprowadzona do porządku prawnego dopiero 1.6.2017 r. i to
jedynie w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, a nie rowerów (art. 42 § 1a KK), to – jak słusznie
podnosi skarżący – nawet uwzględniając najmniej korzystną dla J.B. wersję, uznać należy, że przedmiotowy środek
karny został wykonany 15.4.2014 r., czyli po upływie 3 lat, na jaki go orzeczono, liczonych od daty uprawomocnienia
się wyroku. Ma to – co oczywiste – znaczenie dla instytucji zatarcia skazania, ale nawet popełnienie nowego czynu
z art. 178a § 1 KK w trakcie obowiązywania zakazu prowadzenia rowerów nie daje podstawy do pociągnięcia do
odpowiedzialności za czyn z art. 178a § 4 KK, gdyż wśród jego znamion mowa jest wprost o zakazie prowadzenia
pojazdów mechanicznych. Analogicznie jak w odniesieniu do poprzedniego skazania, z uwagi na orzeczenie wobec
J.B. kary grzywny, okres zatarcia skazania z wyroku SR w K. w sprawie II K 27/11 również uległ wydłużeniu (art. 76 §
2 KK). Kara grzywny została przez oskarżonego uiszczona w całości 21.2.2012 r. Rozważania prowadzą do
twierdzenia, że decyzja SN jest słuszna.

Wyrok Sądu Najwyższego z 11.1.2022 r., V KK 610/21

Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, uwzględniając istotne naruszenia prawa wynikające z zatarcia skazania. Decyzja ta ma istotny wpływ na możliwość pociągnięcia osoby do odpowiedzialności karnej za czyny kwalifikowane związane z prowadzeniem pojazdów mechanicznych.