Kara łączna a kara niepodlegająca wykonaniu

Podstawy wymiaru kary łącznej nie mogą stanowić kary, która nie podlega wykonaniu w momencie rozważania kwestii wymiaru kary łącznej. Publikacja analizuje przypadki, w których kara została już wykonana w całości lub nie została wykonana, a aktualizują się przesłanki wykluczające jej wykonanie. Autorzy omawiają także konsekwencje prawne takich sytuacji na przykładzie wyroków sądowych oraz interpretację przepisów prawa karnego.

Tematyka: kara łączna, wymiar kary, wykonanie kary, Sąd Najwyższy, kasacja, naruszenie prawa, interpretacja przepisów

Podstawy wymiaru kary łącznej nie mogą stanowić kary, która nie podlega wykonaniu w momencie rozważania kwestii wymiaru kary łącznej. Publikacja analizuje przypadki, w których kara została już wykonana w całości lub nie została wykonana, a aktualizują się przesłanki wykluczające jej wykonanie. Autorzy omawiają także konsekwencje prawne takich sytuacji na przykładzie wyroków sądowych oraz interpretację przepisów prawa karnego.

 

Podstawy wymiaru kary łącznej nie może stanowić kara, która nie podlega wykonaniu w momencie
rozważania kwestii wymiaru kary łącznej. Jest to więc taka kara, która nie podlega wykonaniu z tego powodu,
że została już w całości wykonana lub nie została wykonana w całości, lecz zaktualizowały się przesłanki
wykluczające jej wykonanie.
Opis stanu faktycznego
K.M. został skazany prawomocnymi wyrokami:
1.   SR w T. z 16.3.2009 r., VIII K 135/09, za przestępstwo z art. 209 § 1 KK, za które wymierzono mu karę 10
     miesięcy ograniczenia wolności, przy czym kara została wykonana w całości;
2.   SR w T. z 5.5.2014 r., VII K 154/14, za czyny z art. 209 § 1 KK, za które wymierzono mu karę 12 miesięcy
     ograniczenia wolności, przy czym kara nie została wykonana;
3.   SR w O. z 27.11.2014 r., II K 1006/14, za czyn z art. 207 § 1 i art. 157 § 2 w zw. z art. 11 § 2 KK, za który
     wymierzono mu karę roku pozbawienia wolności, warunkowo zawieszając wykonanie kary na okres próby
     wynoszący 3 lata, przy czym postanowieniem SR w P. z 16.5.2016 r., VI Ko 727/16, zarządzono wykonanie kary
     pozbawienia wolności, która została w całości wykonana;
4.   SR w T. z 9.12.2014 r., VII K 744/14, za czyn z art. 209 § 1 KK, za który wymierzono mu karę 9 miesięcy
     ograniczenia wolności, przy czym kara ta nie została wykonana;
5.   SR w O. z 8.9.2015 r., II K 665/15, za czyn z art. 207 § 1 i art. 157 § 2 w zw. z art. 11 § 2 KK, za który
     wymierzono mu karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
     okres 4 lat próby, przy czym nie doszło do zarządzenia wykonania tej kary;
6.   SR w B. z 20.7.2017 r., III K 665/17, za czyn z art. 242 § 3 KK, za który wymierzono mu karę miesiąca
     pozbawienia wolności, przy czym kara ta została wykonana w całości, w okresie od 29.11.2017 r. do 29.12.2017
     r.
Sąd Rejonowy w B. wyrokiem łącznym z 29.1.2018 r., III K 999/17, na podstawie art. 91 § 2 i art. 87 § 1 KK połączył
kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności, orzeczone wyrokami opisanymi w pkt. 2-6. Wymierzył
skazanemu karę łączną roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, przyjmując, że jeden miesiąc ograniczenia wolności
równa się 15 dniom pozbawienia wolności. Zaliczył przy tym skazanemu na poczet orzeczonej kary łącznej okresy
już odbytych kar, orzeczonych wyżej wymienionymi wyrokami, i w tym zakresie karę łączną pozbawienia wolności
uznał za wykonaną. W pozostałym zakresie połączone wyroki pozostawił do odrębnego wykonania. Powyższy wyrok
uprawomocnił się 17.3.2018 r. wobec niezaskarżenia przez strony postępowania.
Prokurator Generalny wniósł kasację od tego wyroku, zaskarżając go w całości na korzyść skazanego. Zarzucił
rażące oraz mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 366 § 1 w zw.
z art. 574 KPK, przez zaniechanie wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności faktycznych związanych
z przebiegiem postępowania wykonawczego, a także naruszenie prawa materialnego, to jest art. 85 § 1 w zw. z art.
91 § 2 i art. 87 § 1 KK w brzmieniu obowiązującym w dacie orzekania. Podnosząc powyższe, wniósł o uchylenie
zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy SR w B. do ponownego rozpoznania. Po rozpoznaniu kasacji
wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę
SR w B. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja zasługiwała na uwzględnienie, ponieważ podniesiony w niej zarzut rażącego naruszenia art. 85
§ 2 KK w brzmieniu obowiązującym w czasie orzekania okazał się zasadny, co miało istotny wpływ na treść
zaskarżonego wyroku. W pierwszej kolejności należało odnotować, że SR w B., wydając zaskarżony wyrok łączny,
słusznie stosował przepisy Rozdziału IX KK w brzmieniu nadanym ustawą z 20.2.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks
karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396), a więc przepisy obowiązujące w czasie orzekania. Na
podstawie przepisów obowiązujących poprzednio w tym zakresie do połączenia węzłem kary łącznej nadawałyby się
tylko kary orzeczone wyrokami w sprawach II K 1006/14 i VII K 744/14. Przepisy obwiązujące do 30.6.2015 r. nie były
dla skazanego korzystniejsze od zastosowanych w tej sprawie. Zgodnie z art. 85 § 2 KK obowiązującym w czasie
orzekania „podstawą orzeczenia kary łącznej są wymierzone i podlegające wykonaniu, z zastrzeżeniem art. 89 KK,
w całości lub w części kary lub kary łączne za przestępstwa, o których mowa w § 1”. W myśl tego przepisu



wykonanie kary jednostkowej lub kary łącznej jest przeszkodą prawną do objęcia tej kary węzłem kary łącznej
(orzeczenia kary łącznej).
Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Jedna z kar jednostkowych objęta zaskarżonym wyrokiem
łącznym, kara miesiąca pozbawienia wolności, orzeczona wyrokiem SR w B. z 20.7.2017 r., III K 665/17, została
w całości wykonana przed wydaniem wyroku łącznego. Z załączonych do akt sprawy dokumentów w postaci opinii
o skazanym, informacji o pobytach i orzeczeniach, pisma Zastępcy Dyrektora Zakładu Karnego w J. oraz danych
zgromadzonych w systemie informatycznym Centralna Baza Danych Osób Pozbawionych Wolności wynika, że
skazany karę tę odbył w okresie od 29.11.2017 r. do 29.12.2017 r. Rozpoznając sprawę na rozprawie 22.1.2018 r.,
SR zapoznał się z treścią tych dokumentów, a mimo to, wydając 29.1.2018 r. wyrok łączny, uznał, że „zbieg
umożliwiający połączenie kar pozbawienia wolności i ograniczenia wolności wystąpił m.in. w stosunku do kary
orzeczonej wyrokiem SR w B. z 20.7.2017 r., III K 665/17”. Tym samym błędnie przyjął, że kara ta nie została jeszcze
wykonana.
Skarżący ma rację, że objęcie tej kary węzłem kary łącznej doprowadziło do połączenia kar podlegających wykonaniu
z karą, która takiego przymiotu już nie posiadała, i wymierzenia kary łącznej pozbawienia wolności w miejsce kar
o charakterze wolnościowym. Trafnie wskazuje się w piśmiennictwie, że „nie może stanowić podstawy wymiaru kary
łącznej kara, która nie podlega wykonaniu w momencie rozważania kwestii wymiaru kary łącznej, a więc taka, która
nie podlega wykonaniu z tego powodu, że została już w całości wykonana lub nie została wykonana w całości, lecz
zaktualizowały się przesłanki wykluczające jej wykonanie” (zob. P. Kardas, [w:] W. Wróbel, Nowelizacja prawa
karnego w 2015 r. Komentarz, Kraków 2015, s. 494). Powyższe prowadzi do wniosku, że Sąd, przed którym zapadło
zaskarżone orzeczenie, dopuścił się rażącego i mającego istotny wpływ na jego treść naruszenia art. 85 § 2 KK
w brzmieniu obowiązującym w czasie orzekania.
Na gruncie przepisów obowiązujących w czasie orzekania nie było też dopuszczalne połączenie węzłem kary łącznej:
kary roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat próby,
orzeczonej wyrokiem SR w O. z 8.9.2015 r., II K 665/15, której wykonanie nie zostało zarządzone, oraz kar
ograniczenia wolności orzeczonych przez SR w T. wyrokami z 5.5.2014 r., VII K 154/14 i z 9.12.2017 r., VII K 744/14.
Łącząc węzłem kary łącznej karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną z warunkowym zawieszeniem
jej wykonania z karami ograniczenia wolności i karą miesiąca bezwzględnego pozbawienia wolności (wykonaną), SR
w B. rażąco naruszył więc powołany w podstawie prawnej pierwszego zarzutu przepis art. 85 § 2 KK, w brzmieniu
obowiązującym w czasie orzekania.
Stwierdzone uchybienia miały istotny wpływ na treść wydanego wyroku łącznego i były niekorzystne dla skazanego,
gdyż kara pozbawienia wolności, która nie została zarządzona do wykonania, w wyniku jej połączenia z karami
ograniczenia wolności i już wykonaną karą pozbawienia wolności została de facto przekształcona w bezwzględną
karę pozbawienia wolności. Rozpoznanie zarzutu rażącego naruszenia art. 85 § 2 KK okazało się wystarczające do
zdecydowania o uchyleniu zaskarżonego wyroku, więc badanie zasadności naruszenia innych przepisów prawa
karnego procesowego i materialnego wymienionych w zarzutach kasacji było bezprzedmiotowe (art. 436 w zw. z art.
518 KPK).

Komentarz
Kara pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono, nie miała statusu kary podlegającej
wykonaniu w rozumieniu art. 85 § 2 KK. Wynika to wprost z treści tego przepisu, w którym ustawodawca, statuując
generalny zakaz łączenia kar niepodlegających wykonaniu, wprowadził od niego tylko jeden wyjątek, umożliwiający
łączenie warunkowo zawieszonych kar pozbawienia wolności w układzie sytuacyjnym opisanym w art. 89 KK oraz
dopełniającym go art. 89a KK. W związku z tym w orzecznictwie ugruntowane jest zapatrywanie, że przepisy
rozdziału IX KK w brzmieniu obowiązującym w czasie orzekania nie pozwalają na orzeczenie kary łącznej w oparciu
o karę ograniczenia wolności oraz karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, dopóki
sąd nie zarządzi wykonania tej ostatniej, nadając jej w ten sposób status kary podlegającej wykonaniu
(postanowienie SN z 13.11.2019 r., I KZP 8/19, 
). Ponadto trafnie wskazuje się, że „nie istnieje podstawa
prawna do połączenia kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania z karą ograniczenia
wolności. Przepis art. 87 § 1 KK dopuszczał połączenie tylko bezwzględnej kary pozbawienia wolności z karą
ograniczenia wolności” (postanowienie SN z 5.9.2019 r., I KZP 5/19, 
).

Wyrok SN z 13.1.2022 r., IV KK 369/20







 

Wyrok Sądu Najwyższego uchylił zaskarżony wyrok łączny ze względu na błędy w wymiarze kary łącznej. Decyzja SN wskazała na rażące naruszenie przepisów prawa karnego, co miało istotny wpływ na treść orzeczenia. Wyrok SN stanowi ważne źródło interpretacji przepisów dotyczących wymiaru kar.