Podstawa uznania czynów tego samego rodzaju za przestępstwa podobne

Zgodnie z art. 115 § 3 KK przestępstwa podobne to takie należące do tego samego rodzaju, np. przestępstwa z użyciem przemocy lub w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Decydujące są dobra prawne przeciwko którym przestępstwa były wymierzone. W niniejszym przypadku wyrok SN uchylił część orzeczenia SR w E. dotyczącą kwalifikacji prawnej czynu oraz kar, nakazując ponowne rozpoznanie sprawy.

Tematyka: przestępstwa podobne, art. 115 KK, uchylenie wyroku, rażące naruszenia, kwalifikacja prawna, karalność skazanego

W myśl dyspozycji art. 115 § 3 KK przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego
rodzaju. Przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne. Przy tym o zaliczeniu dwóch albo
większej liczby przestępstw do „tego samego rodzaju” decydują dobra prawne, przeciwko którym
przestępstwa te były wymierzone. Jednorodzajowymi są przestępstwa wymierzone przeciwko dobrom
prawnym tego samego rodzaju, niekoniecznie dobrom identycznym. Wspólnym przedmiotem rodzajowym
ochrony przepisów kryminalizujących zniszczenie mienia oraz przepisów kryminalizujących kradzież jest
mienie, zatem przestępstwa zniszczenia mienia oraz przestępstwa kradzieży są przestępstwami należącymi
do tego samego rodzaju.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem z 2.3.2021 r., VIII K 1291/20, SR w E. uznał D.J. za winnego popełnienia 2 przestępstw:
1. Z art. 193 KK polegającego na naruszeniu 4.8.2019 r. w E. miru domowego na szkodę E. i M.M., wdzierając się
do ich domu, i za to skazał go na karę 1 miesiąca pozbawienia wolności;
2. Z art. 190 § 1 KK polegającego na grożeniu 15.11.2019 r. w sklepie „B” miejscowości E. pozbawieniem życia
i uszkodzeniem ciała oraz zgwałceniem A.O. i E.D., i za to skazał go na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności.
Mocą art. 85 § 1 i § 2 KK w zw. z art. 86 § 1 KK Sąd połączył jednostkowe kary pozbawienia wolności, a w ich
miejsce wymierzył karę łączną 3 miesięcy pozbawienia wolności.
Wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się wobec Oskarżonego D.J. 13.4.2021 r. Kasację
od wyroku na niekorzyść Skazanego D.J. wniósł na zasadzie art. 521 § 1 KPK Prokurator Generalny, który zaskarżył
rozstrzygnięcie z pkt. 1. orzeczenia i na podstawie art. 523 § 1 KPK, art. 526 § 1 KPK oraz art. 537 § 1 i 2 KPK
zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, to jest:
art. 413 § 1 pkt. 4 i § 2 pkt. 1 KPK oraz art. 410 KPK i art. 366 § 1 KPK.
W konkluzji Skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części oraz rozstrzygnięcie o karze łącznej
i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania SR w E. Po rozpoznaniu kasacji Prokuratora
Generalnego wniesionej na niekorzyść skazanego SN uchylił rozstrzygnięcie z pkt. 1. zaskarżonego wyroku i w tym
zakresie przekazał sprawę SR w E. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja okazała się być zasadna w sposób oczywisty, co uzasadniało jej rozpoznanie na posiedzeniu
bez udziału stron w trybie art. 535 § 5 KPK.
Nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie doszło do rażącego naruszenia wskazanych w zarzutach kasacyjnych
przepisów KPK, przede wszystkim art. 413 § 1 pkt. 4 i § 2 pkt. 1 KPK. Nie może bowiem ulegać wątpliwości, że
przyjęta ostatecznie przez Sąd I instancji w pkt. 1. wyroku kwalifikacja prawna przestępstwa z art. 193 KK nie oddaje
całokształtu kryminalnej zawartości działania sprawcy w porównaniu do ustaleń faktycznych Sądu oraz postaci czynu
zarzucanego mu aktem oskarżenia. Wskazano tam bowiem, że opisany w nim czyn zabroniony wyczerpuje
znamiona przestępstwa z art. 193 KK w zw. z art. 288 § 1 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK. Tymczasem w pkt. 1.
komparycji orzeczenia, mimo prawidłowego opisu zarzucanego czynu, w kwalifikacji prawnej wskazano jedynie art.
193 KK, następnie w sentencji rozstrzygnięcia Sąd uznał D.J. za winnego „popełnienia zarzucanego mu aktem
oskarżenia czynu”, powielając kwalifikację prawną przestępstwa tylko z tego przepisu.
Dostrzegając tę pomyłkę, SR w pisemnym uzasadnieniu wyroku przyznał, że takie rozstrzygnięcie nie było jego
zamiarem i podniósł, że „wdarcie się z użyciem siły i z uszkodzeniem mienia będzie jednocześnie realizowało
ustawowe znamiona przestępstwa z art. 288 KK (niszczenie rzeczy pod warunkiem, że szkoda przekracza 500 zł,
w przeciwnym wypadku będziemy mieli do czynienia z idealnym zbiegiem przestępstwa z art. 193 KK
z wykroczeniem z art. 124 KW). Oskarżyciel prawidłowo zakwalifikował zachowanie Oskarżonego D.J. Sąd natomiast
wskutek omyłki pisarskiej nie wskazał tego w kwalifikacji prawnej. Przedmiotowe zachowanie powinno zatem być
zakwalifikowane jako występek z art. 193 KK w zb. z art. 288 § 1 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK”.
Nie ulega wątpliwości, że takie procedowanie w postaci zaniechania zakwalifikowania przypisanego czynu także
z art. 288 § 1 KK (w zw. z art. 11 § 2 KK) skutkowało rażącą obrazą tego przepisu oraz art. 11 § 3 KK przez

niezasadne pominięcie norm, które powinny stanowić podstawę skazania i wymiaru kary. Uchybienie to, co
oczywiste, miało istotny wpływ na treść zaskarżonego kasacją wyroku.
W niniejszej sprawie doszło również do rażącego naruszenia dalszych wskazanych w kasacji przepisów prawa
karnego procesowego, to jest art. 410 KPK i art. 366 § 1 KPK, polegającego na pominięciu wynikających
z dokumentów danych co do uprzedniej karalności D.J. W tym zakresie Sąd zaniechał wyjaśnienia wszystkich
istotnych okoliczności, zwłaszcza okresów kar pozbawienia wolności, odbytych przez Oskarżonego.
Z figurujących w aktach sprawy danych o karalności wynikało, że D.J. był w przeszłości wielokrotnie karany,
a ponadto dwukrotnie został wydany wobec niego wyrok łączny. Natomiast w protokole przesłuchania w charakterze
podejrzanego podał, że w latach 2007-2009 i 2010-2016 odbywał kary pozbawienia wolności za różnego rodzaju
przestępstwa. Mimo posiadania takich informacji Sąd nie uzyskał odpisów wyroków skazujących D.J. ani danych
o odbytych przez niego karach, co było niezbędne do stwierdzenia ewentualnego istnienia recydywy, a więc
zakwalifikowania zarzucanego mu czynu jako popełnionego w warunkach powrotu do przestępstwa, określonego
w art. 64 § 1 KK.
Z analizy danych o karalności wynika, że na podstawie wyroku łącznego wydanego wobec D.J. 15.9.2016 r. przez
SR w Elblągu, w sprawie II K 478/16, zostały utworzone dwa węzły kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarach:
3 lat i 6 miesięcy oraz 2 lat i 5 miesięcy. Natomiast na podstawie załączonej do niniejszej kasacji Prokuratora
Generalnego informacji Centralnego Zarządu Służby Więziennej z 8.2022 r. można stwierdzić, że ww. karę łączną 2
lat i 5 miesięcy pozbawienia wolności skazany odbywał w okresie od 2.7.2014 r. do 25.11.2016 r.
W skład tego węzła kary łącznej weszły kary pozbawienia wolności wymierzone wyrokami SR w Elblągu z: 9.2.2011
r., II K 1862/10, i 10.2.2011 r., II K 1871/10, m.in. za popełnienie występków przeciwko mieniu, a więc przestępstw
podobnych do czynu zabronionego (z art. 288 § 1 KK), zarzuconego w pkt. 1. aktu oskarżenia w niniejszej sprawie.
Przestępstwo z art. 193 KK w zw. z art. 288 § 1 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK zostało popełnione 4.8.2019 r., czyli
w ciągu 5 lat od odbycia przez Oskarżonego kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności za podobne
przestępstwo umyślne, o ile – rzecz jasna – wcześniej był skazany za przestępstwo tego rodzaju na karę
pozbawienia wolności przynajmniej w rozmiarze 6 miesięcy. W tej sytuacji nie można wykluczyć, że zaistniały
przesłanki zastosowania w omawianym przypadku również kwalifikacji z art. 64 § 1 KK. Zastrzec jednak należy, że
SN nie dysponował pełną dokumentacją dotyczącą karalności skazanego D.J. oraz okresów odbytej przez niego kary
pozbawienia wolności, lecz opierał się tylko na dokumentach zawartych w aktach sprawy. Takich pełnych ustaleń po
zgromadzeniu dokumentów dokona dopiero Sąd I instancji.
W zaistniałej sytuacji, uwzględniając kasację Prokuratora Generalnego wniesioną na niekorzyść Skazanego przed
upływem terminu określonego w art. 524 § 3 KPK, na mocy art. 537 § 2 KPK SN uchylił wyrok w zaskarżonej części
i przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania SR w E. Skutkowało to automatycznym rozwiązaniem
kary łącznej, zatem zbędne było wydanie postulowanego w kasacji orzeczenia o uchyleniu rozstrzygnięcia w tym
zakresie (por. wyrok SN z 3.3.2021 r., II KK 29/21,
). Rozpoznając ponownie sprawę, Sąd weźmie pod uwagę
powyższe wskazania i w przypadku uznania winy Oskarżonego w tym zakresie dokona właściwej kwalifikacji prawnej
czynu zarzuconego w pkt. 1. aktu oskarżenia, wymierzy zgodnie z ustawowymi kryteriami karę za to przestępstwo
oraz odpowiednio określi łączną karę pozbawienia wolności. Sąd zgromadzi dokumentację dotyczącą uprzedniej
karalności D.J. oraz okresów odbytej przez niego kary celem ustalenia, czy zachodzą przesłanki do przyjęcia
recydywy z art. 64 § 1 KK.

Komentarz
Nie ma wątpliwości, że Prokurator Generalny miał rację, iż przedstawione uchybienia SR w E. miały charakter rażący
i w sposób istotny wpłynęły na treść wyroku. W rezultacie ich zaistnienia D.J. skazano wyłącznie za przestępstwo
z art. 193 KK w sytuacji, gdy podstawą wymiaru kary powinien być art. 288 § 1 KK, co do którego ustawodawca
przewidział sankcję w postaci kary pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, a więc wyższą niż została
wymierzona skazanemu za występek z art. 193 KK. Obowiązkiem Sądu było ponadto ustalenie, czy przestępstwo to
nie zostało popełnione w warunkach art. 64 § 1 KK, zaś potwierdzenie tego faktu powinno również zostać
odzwierciedlone w opisie czynu i jego kwalifikacji prawnej. Należało więc przyjąć, że w efekcie tego uchybienia
doszło do rażącej obrazy art. 64 § 1 KK przez brak ustaleń, czy zarzucany Oskarżonemu czyn został popełniony
w warunkach powrotu do przestępstwa w ujęciu tego przepisu.

Wyrok SN z 18.5.2022 r., V KK 143/22

SN uchylenie wyroku SR w E. uznał za zasadne, argumentując rażące naruszenia przepisów prawa karnego procesowego. Brak właściwej kwalifikacji prawnej przestępstwa oraz nieuwzględnienie danych o karalności skazanego były istotnymi wadami orzeczenia. W rezultacie sprawa została przekazana do ponownego rozpatrzenia.