Podstawa orzekania w postępowaniu nakazowym

Zgodnie z art. 93 § 2 KPW orzekanie w postępowaniu nakazowym jest możliwe, gdy okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości. Artykuł prezentuje analizę wyroku nakazowego SR w M., w którym M.O. został uznany winnym, jednak kasacja wniesiona przez RPO doprowadziła do uniewinnienia. Autor kasacji zarzucił rażące naruszenie prawa materialnego, co doprowadziło do uchylenia wyroku i uniewinnienia oskarżonego.

Tematyka: postępowanie nakazowe, wyrok nakazowy, uniewinnienie, kasacja, rażące naruszenie prawa, SN, art. 54 KW, art. 65 § 2 KW, RPO, konstytucyjne wolności, epidemia, rozporządzenie Rady Ministrów, art. 92 ust. 1 Konstytucji RP

Zgodnie z art. 93 § 2 KPW orzekanie w postępowaniu nakazowym jest możliwe, gdy okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości. Artykuł prezentuje analizę wyroku nakazowego SR w M., w którym M.O. został uznany winnym, jednak kasacja wniesiona przez RPO doprowadziła do uniewinnienia. Autor kasacji zarzucił rażące naruszenie prawa materialnego, co doprowadziło do uchylenia wyroku i uniewinnienia oskarżonego.

Zgodnie z dyspozycją art. 93 § 2 KPW orzekanie w postępowaniu nakazowym może nastąpić wtedy, kiedy
okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości.
Opis stanu faktycznego
M.O. został obwiniony o to, że 2.10.2020 r. w M. nie stosował się do przepisów nakazujących zasłanianie ust i nosa,
tj. o wykroczenie z art. 54 ustawy z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2008; dalej: KW) w zw.
z § 24 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.8.2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów
i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 1356; dalej: OgrEpidemiiR20(8)). W tym
samym miejscu i czasie wbrew obowiązkowi nie udzielił funkcjonariuszowi Policji informacji co do swojego miejsca
zatrudnienia, tj. o wykroczenie z art. 65 § 2 KW.
Wyrokiem nakazowym SR w M. M.O. uznano za winnego popełnienia zarzucanych mu czynów i na podstawie art. 65
§ 2 KW w zw. z art. 9 § 2 KW wymierzono mu łącznie karę grzywny w wysokości 200 zł.
Wyrok nie został zaskarżony sprzeciwem i uprawomocnił się 30.1.2021 r. RPO wniósł kasację 27.4.2022 r.
w zakresie zarówno jednego, jak i drugiego czynu, wniósł w trybie art. 521 KPK na korzyść ukaranego. Autor kasacji
zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie prawa materialnego, tj. art. 54 KW i art. 65 § 2
KW.
W konsekwencji wniósł o uchylenie wyroku nakazowego SR w M. i uniewinnienie M.O. od popełnienia przypisanych
mu wykroczeń. Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez RPO na korzyść skazanego od prawomocnego wyroku
nakazowego SR w M. SN uchylił zaskarżony wyrok i uniewinnił M.O. od popełnienia zarzucanych mu wykroczeń
z art. 54 KW i art. 65 § 2 KW.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja RPO wniesiona na korzyść ukaranego jest oczywiście zasadna, co uprawniało do jej
uwzględnienia na posiedzeniu bez udziału stron w trybie art. 535 § 5 KPK.
Należało przypomnieć, że postępowanie nakazowe powinno mieć miejsce w przypadku najbardziej oczywistych
przypadków. Wyrok nakazowy może zostać wydany, gdy materiał dowodowy jest tak jednoznaczny, że nie nasuwa
żadnych istotnych wątpliwości co do winy i okoliczności popełnienia zarzuconego czynu (por. wyroki SN z:
11.12.2018 r., III KK 648/18, 
; 13.9.2017 r., IV KK 42/17, 
; 4.11.2014 r., III KK 143/14, 
).
Sąd orzekający w analizowanej sprawie nie dołożył należytej staranności, aby zrealizować opisaną wyżej zasadę.
W licznych orzeczeniach SN zapadłych w podobnych sprawach, stanowiących już jednolitą i utrwaloną linię, którą
podzielił obecny skład orzekający, trafnie wskazano, że ustawa z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu
zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2069; dalej: ZapobChoróbU), w treści której znajdowała
się delegacja do wydania analizowanego rozporządzenia, nie zawierała przepisów określających możliwość i warunki
ograniczenia konstytucyjnej wolności poruszania się po terytorium RP. Wobec tego oczywistym jest, że
rozporządzenia będące aktami prawnymi rangi niższej niż ustawa nie mogły i nie mogą ograniczać wolności
przemieszczania się, która została zagwarantowana w art. 52 ust. 1 Konstytucji RP (por. wyroki SN z: 16.3.2021 r., II
KK 64/21, 
; 16.3.2021 r., II KK 74/21, 
; 16.3.2021 r., II KK 97/21, 
; 24.3.2021 r., II KK 48/21,
; 24.3.2021 r., II KK 66/21, 
; 26.32021 r., II KK 40/21, 
; 8.4.2021 r., II KK 75/21, 
;
26.4.2021 r., II KK 67/21, 
, 29.4.2021 r., II KK 135/21, 
; 5.5.2021 r., II KK 106/21, 
; 5.5.2021 r., II
KK 121/21, 
; 12.5.2021 r., II KK 76/21, 
; 12.5.2021 r., II KK 82/21, 
; 10.6.2021 r., II KK 234/21,
; 1.7.2021 r., IV KK 238/21, 
).
Mając na uwadze wyczerpującą argumentację zawartą w uzasadnieniach do wyżej wymienionych judykatów, SN nie
ma potrzeby powtarzania jej w całości i poszerzania - należało przypomnieć jedynie najważniejsze wnioski.
W pierwszej kolejności należało zauważyć, że sprawy o zasadniczym znaczeniu dla realizacji wolności i praw
obywatelskich ustanowione w Konstytucji RP powinny zostać unormowane bezpośrednio w akcie prawnym rangi
ustawowej. Nałożenie nakazów i zakazów w zakresie podstawowych praw i wolności obywatelskich może mieć
miejsce jedynie w sytuacji wprowadzenia jednego z trzech stanów nadzwyczajnych, o których mowa w przepisie art.
228 ust. 1 Konstytucji RP. Szczegółowe uregulowania dotyczące funkcjonowania organów władzy publicznej, a także
reguły i zakres dokonywania ograniczeń wolności i praw człowieka, powinny stosownie do treści art. 228 ust. 2
Konstytucji RP znaleźć odzwierciedlenie w regulacjach ustawy.



Biorąc pod uwagę, że w sytuacji stanu epidemii, który objął swoim zasięgiem cały kraj, nie ogłoszono któregokolwiek
ze stanów nadzwyczajnych, obostrzenia ustanowione na mocy aktów prawnych dotyczących epidemii nie mogły
wprowadzać jakichkolwiek ograniczeń w zakresie podstawowych praw i wolności zagwarantowanych Konstytucją.
Po drugie powołane rozporządzenie Rady Ministrów z 7.8.2020 r., podobnie jak wcześniejsze wydane w tym
przedmiocie przez ten Organ rozporządzenia, nie zawierały w swej treści przepisów, które regulowałyby porządek
i spokój w miejscach publicznych. Powołane akty prawne nie odsyłały także do konkretnych unormowań KW,
a przede wszystkim nie określały sankcji za postępowanie wbrew zawartym w nich przepisom. Nie wypełniały zatem
normy blankietowej z art. 54 KW, która warunkowałoby ponoszenie przez sprawcę odpowiedzialności
w postępowaniu w sprawach o wykroczenia. Celem zaś tych aktów prawnych była ochrona zdrowia obywateli,
polegająca na zwalczaniu stanu epidemii COVID-19.
Nie inaczej należy traktować § 24 OgrEpidemiiR20(8), który wprowadził obowiązek zakrywania ust i nosa przy
pomocy odzieży, maski lub maseczki, podczas przebywania poza miejscem zamieszkania i w środkach transportu.
Jako podstawę tego nakazu powołano upoważnienie zawarte w art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-12 ZapobChoróbU. Nie
można odmówić racji skarżącemu, że w granicach tego upoważnienia Rada Ministrów mogła określić
w rozporządzeniu wyłącznie obowiązek stosowania środków profilaktycznych przez osoby chore lub podejrzane
o zachorowanie. W związku z tym § 24 OgrEpidemiiR20(8) nakładający na osoby inne niż chore i podejrzewane
o zachorowanie obowiązek zakrywania ust i nosa w przestrzeni publicznej, poza powołanymi już wyżej wskazaniami
dotyczącymi możliwości wypełnienia normy blankietowej zawartej w art. 54 KW, został wydany z przekroczeniem
granic upoważnienia ustawowego, naruszając art. 92 ust. 1 Konstytucji RP (zob. w tym przedmiocie wyroki WSA
w Warszawie z: 26.11.2020 r., VIII SA/Wa 491/20, 
; 12.1.2021 r., VII SA/Wa 1545/20, 
, i 14.1.2021 r.,
VII SA/Wa 1566/20, 
).
Po trzecie zadaniem ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz wydanych na
jej podstawie rozporządzeń, mających jedynie precyzować treść ustawy, nie jest określenie sposobów utrzymania
porządku publicznego w rozumieniu art. 54 KW, ponieważ zakresy przedmiotowe obu tych regulacji są rozłączne.
Powołany przepis KW nie może służyć jako instrument egzekwowania od jednostek przestrzegania przepisów cyt.
ustawy.
Jednocześnie wypadało nadmienić, że za bezprzedmiotowe uznać należy drobiazgowe odnoszenie się do reguły
kolizji ustaw w czasie, znajdującej swój normatywny wyraz w przepisie art. 2 KW, ponieważ, jak już zwrócono uwagę
w orzecznictwie SN, nie dotyczy ona przypadków, w których zachowanie sprawcy w czasie popełnienia czynu
w ogóle nie wyczerpywało znamion wykroczenia (por. powołane wyżej wyroki SN z: 16.3.2021 r., II KK 97/21,
, i 12.5.2021 r., II KK 82/21, 
). Analiza zachowania obwinionego przez pryzmat przepisu art. 2 KW tylko
wówczas miałaby znaczenie, gdyby stwierdzić, że zachowanie to wyczerpywało znamiona wykroczenia z art. 54 KW.
Z uwagi na czas, w jakim miały miejsce zdarzenia z udziałem M.O. w M. (2.10.2020 r.), jest to jednak niemożliwe.

Komentarz
Wobec tak zaprezentowanej argumentacji brak było podstaw do ukarania M.O. za czyn zarówno z art. 54, jak i 65 § 2
KW. Nie budzi wątpliwości, że miał on prawo odmówić podania swoich danych osobowych (w tym wypadku miejsca
zatrudnienia), ponieważ żądanie to było związane z czynami, które nie były zabronione pod groźbą kary, a zatem
funkcjonariusze policji działali poza granicami wyznaczonymi przez obowiązujące prawo. Z tych względów,
podzielając zarzuty rażącego naruszenia przepisów prawa materialnego podniesione w kasacji, należało uchylić
zaskarżony wyrok i uniewinnić obwinionego od popełnienia zarzucanych mu czynów, obciążając Skarb Państwa
kosztami postępowania w sprawie o wykroczenie. Kierując się całokształtem przedstawionych argumentacji, należy
w pełni podzielić stanowisko SN.

Wyrok SN z 7.6.2022 r., IV KK 181/22







W pełni podzielając stanowisko SN, należy uznać, że brak było podstaw do ukarania M.O. za zarzucane mu czyny. SN uznał, że działania funkcjonariuszy Policji przekroczyły granice prawa, co doprowadziło do uchylenia wyroku nakazowego i uniewinnienia oskarżonego. Wyrok SN z 7.6.2022 r., IV KK 181/22 podsumowuje sprawę.