Przesłanka uzasadniająca zastosowanie surowszej kwalifikacji prawnej
Przesłanka surowszej kwalifikacji prawnej z art. 178a § 4 KK wynika z braku zatarcia wcześniejszego skazania za czyn z art. 178a § 1 KK. Sprawa dotyczy oskarżenia B.J. o kierowanie pojazdem w stanie nietrzeźwości przy wcześniejszym skazaniu. Po rozpoznaniu kasacji SN uznał zaskarżony wyrok za rażąco niesprawiedliwy i uchylił go, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania.
Tematyka: przesłanka surowszej kwalifikacji prawnej, zatarcie skazania, kasacja, rażące naruszenie, postępowanie odwoławcze
Przesłanka surowszej kwalifikacji prawnej z art. 178a § 4 KK wynika z braku zatarcia wcześniejszego skazania za czyn z art. 178a § 1 KK. Sprawa dotyczy oskarżenia B.J. o kierowanie pojazdem w stanie nietrzeźwości przy wcześniejszym skazaniu. Po rozpoznaniu kasacji SN uznał zaskarżony wyrok za rażąco niesprawiedliwy i uchylił go, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania.
Przesłanką surowszej kwalifikacji prawnej czynu z art. 178a § 4 KK jest stwierdzenie, że prawomocne skazanie sprawcy za opisane przestępstwo nie uległo zatarciu w dacie wyrokowania co do popełnienia czynu określonego w art. 178a § 1 KK, również wtedy, gdy do jego popełnienia doszło przed upływem okresu niezbędnego do zatarcia wcześniejszego skazania. Opis stanu faktycznego B.J. został oskarżony o to, że 24.9.2017 r. w U., będąc w stanie nietrzeźwości (1,13 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu), kierował pojazdem mechanicznym, przy czym dopuścił się tego czynu, będąc uprzednio prawomocnie skazanym wyrokiem SR w L. za przestępstwo z art. 178a § 1 KK, tj. o przestępstwo z art. 178a § 1 KK w zw. z art. 178a § 4 KK. Wyrokiem z 12.12.2017 r. SR w L. uznał B.J. za winnego popełnienia czynu zarzucanego mu aktem oskarżenia, a stanowiącego przestępstwo z art. 178a § 1 KK w zw. z art. 178a § 4 KK, i za to na podstawie art. 178a § 4 KK wymierzył mu karę 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności. Po rozpoznaniu apelacji oskarżonego SO w K. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok sądu a quo. Prokurator Generalny wniósł kasację na korzyść skazanego. Zaskarżył orzeczenie w całości, zarzucając mu rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 440 KPK. W konkluzji kasacji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SO w K. do ponownego rozpoznania w postepowaniu odwoławczym. Po rozpoznaniu kasacji wniesionej na korzyść skazanego przez Prokuratora Generalnego SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę SO w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Uzasadnienie SN Zdaniem SN kasacja Prokuratora Generalnego była oczywiście zasadna, co uzasadniało jej rozpoznanie i uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK. Zaskarżony kasacją wyrok wydano z rażącym naruszeniem wskazanych w jej zarzucie przepisów postępowania, co miało istotny wpływ na jego treść. Skarżący miał słuszność, podnosząc, że SO w K. zaniechał przeprowadzenia prawidłowej kontroli odwoławczej zaskarżonego wyroku SR w L. z 12.12.2017 r. poza granicami zaskarżenia i zarzutów podniesionych w apelacji oskarżonego B.J., uwzględniającej całokształt zgromadzonego materiału dowodowego. Skutkowało to niezasadnym utrzymaniem w mocy rażąco niesprawiedliwego orzeczenia w zakresie przypisania oskarżonemu popełnienia występku z art. 178a § 4 KK. Zgodnie z art. 178a § 4 KK odpowiedzialności karnej przewidzianej w tym przepisie podlega sprawca czynu określonego w art. 178a § 1 KK, który był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, za przestępstwa określone w art. 173 KK, art. 174 KK, art. 177 KK lub art. 355 § 2 KK, popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, albo dopuścił się czynu określonego w art. 178a § 1 KK w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo. Z akt niniejszej sprawy wynika, że podstawową przesłanką przypisania oskarżonemu B.J. odpowiedzialności karnej na podstawie art. 178a § 4 KK było ustalenie jego uprzedniego prawomocnego skazania za czyn z art. 178a § 1 KK. Orzeczeniem tym na podstawie art. 178a § 1 KK wymierzono mu karę 4 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 i 2 KK oraz art. 70 § 1 KK warunkowo zawieszono na okres 2 lat próby, a także orzeczono na podstawie art. 71 § 1 KK grzywnę w liczbie 30 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł. Ponadto na podstawie art. 42 § 2 KK w zw. z art. 43 § 1 KK orzeczono wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 1 roku, zaliczając przy tym na jego poczet okres zatrzymania prawa jazdy od 7.2.2015 r. Wyrok ten uprawomocnił się 16.5.2015 r. Ze znajdujących się w aktach sprawy danych o karalności oraz pisemnej informacji udzielonej przez SR w L. wynika, że okres 2 lat próby zakończył się 16.5.2017 r., natomiast okres 6 miesięcy po zakończeniu okresu próby minął 16.11.2017 r. Kara grzywny w kwocie 300 zł uiszczona została 20.7.2015 r., a środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych został wykonany 7.2.2016 r. Zgodnie z art. 76 § 1 KK, obowiązującym w dacie orzekania obu Sądów w niniejszej sprawie, skazanie na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby, natomiast stosownie do art. 76 § 2 KK, jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania. Wobec powyższego nie ulega wątpliwości, że w myśl art. 76 § 1 i 2 KK, 16.11.2017 r. nastąpiło z mocy prawa zatarcie skazania B.J. ze sprawy VI K 51/15, bowiem w tym dniu upłynął okres 2 lat próby i dodatkowych 6 miesięcy, i przed tym terminem została w całości wykonana też grzywna i orzeczony środek karny. Co więcej nie zaistniały okoliczności wskazane w art. 75a KK, które mogłyby zmodyfikować długość okresu niezbędnego do zatarcia skazania. Zgodnie natomiast z art. 106 KK, z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe; wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Oznacza to, że od momentu zatarcia skazania wynikające z tej okoliczności skutki przestają działać na przyszłość. B.J. od daty zatarcia skazania, tj. od 16.11.2017 r., przywrócony zatem został status osoby niekaranej. W niniejszej sprawie, zarówno w dacie skierowania 16.11.2017 r. aktu oskarżenia, jak i następnie w dacie orzekania Sądów obu instancji, B.J. pozostawał osobą niekaraną, a zatem brak było podstaw do uznania, że zostały spełnione warunki do ponoszenia przez niego surowszej odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 KK. Zarzucany mu czyn, popełniony 24.9.2017 r., w dacie orzekania Sądów obu instancji, które miało miejsce po zatarciu uprzedniego skazania, wyczerpywał jedynie znamiona występku określonego w art. 178a § 1 KK. Wobec powyższego należy zgodzić się z argumentacją skarżącego, że SO w K. procedował z rażącym naruszeniem art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 440 KPK, skutkującym w efekcie rażącym naruszeniem konkretnych, wskazanych w zarzucie, przepisów prawa karnego materialnego. Zgodnie z art. 433 § 1 KPK Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym o tyle, o ile ustawa to przewiduje. W przedmiotowej sprawie apelacja od wyroku Sądu I instancji została wniesiona osobiście przez oskarżonego, na jego korzyść i dotyczyła orzeczenia o karze. W takim przypadku Sąd II instancji nie był związany jedynie granicami podniesionych w niej zarzutów. Jednym z określonych w ustawie przypadków, nakazujących wyjście poza granice zaskarżenia jest sytuacja, o której mowa w art. 440 KPK. Stanowi on, że orzeczenie podlega zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, jeżeli jego utrzymanie w mocy byłoby oczywiście niesprawiedliwe. Taka sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie, ponieważ wyrok Sądu I instancji w dacie jego wydania był nieprawidłowy i jego utrzymanie w mocy byłoby oczywiście niesprawiedliwe. Brak uzasadnienia wyroku Sądu odwoławczego utrudnia wprawdzie poznanie, czy kwestia kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu stanowiła przedmiot rozważań tego Sądu poza granicami zaskarżenia. Nie zmienia to jednak faktu, że w efekcie nienależycie przeprowadzonej kontroli odwoławczej doszło do utrzymania w mocy wyroku Sądu I instancji obarczonego rażącym naruszeniem art. 178a § 4 KK, przez jego niesłuszne zastosowanie. Jak już wyżej wskazano, czyn oskarżonego będący przedmiotem rozpoznania wyczerpywał jedynie znamiona występku z art. 178a § 1 KK, i tylko ten przepis powinien stanowić podstawę skazania i wymierzenia kary. Komentarz Stwierdzone uchybienie niewątpliwie należy zaliczyć do rażących i mających istotny wpływ na treść wyroku, a w szczególności na zakres odpowiedzialności i wysokość wymierzonej B.J. kary oraz orzeczonego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Z tych względów SN słusznie uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę SO w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Ponownie rozpoznając sprawę w określonym postępowaniu, Sąd powinien uniknąć uchybień będących podstawą uwzględnienia kasacji i rozpoznać ją zgodnie z obowiązującym prawem procesowym i materialnym. Wyrok SN z 6.7.2022 r., IV KK 706/21
Uchybienie w kwalifikacji prawnej czynu miało istotny wpływ na wyrok, co skutkowało uchyleniem orzeczenia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania. SN uznał, że zaskarżony wyrok był niesprawiedliwy i wymagał ponownego rozpatrzenia zgodnie z obowiązującym prawem.