Warunki łączenia kar tego samego rodzaju

Dyspozycja art. 85 § 1 KK nakazuje połączenie kar tego samego rodzaju, wymierzonych za przestępstwa popełnione zanim zapadł pierwszy wyrok. W niniejszej sprawie warunki te zostały spełnione, jednak Sąd Rejonowy w N. błędnie połączył kary orzeczone w dwóch pierwszych wyrokach, co rażąco naruszyło treść art. 85 § 1 KK. Dodatkowo, Sąd wymierzył karę łączną poniżej najsurowszej z kar jednostkowych, co stanowiło kolejne istotne uchybienie. Kasacja wniesiona przez Prokuratora Generalnego została uwzględniona, a sprawa została przekazana do ponownego rozpatrzenia przez Sąd Rejonowy w N.

Tematyka: art. 85 § 1 KK, Sąd Rejonowy, połączenie kar, kara łączna, naruszenie przepisów, kasacja, Prokurator Generalny

Dyspozycja art. 85 § 1 KK, w brzmieniu obowiązującym od 24.6.2020 r., nakazuje połączenie kar tego samego
rodzaju, wymierzonych za przestępstwa popełnione zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby
nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem łącznym z 7.10.2022 r., II K 232/22 Sąd Rejonowy w N., po rozpoznaniu sprawy, skazał D.M.
prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego w N. z 23.6.2021 r. w sprawie II K 148/21, za czyn z art. 207 § 1 KK i in. popełniony w okresie
od 1.3.2020 r. do 2.2021 r. na karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem na okres 4 lat
próby, przy czym postanowieniem z 13.4.2022 r. zarządzono wykonanie warunkowo zawieszonej kary;
2. Sądu Rejonowego w N. z 26.4.2022 r. w sprawie II K 70/22, za czyn z art 278 § 1 KK popełniony 10.2.2022 r. na
karę 3 miesięcy pozbawienia wolności;
3. Sądu Rejonowego w N. z 11.7.2022 r. w sprawie II K 44/22, za czyny z art. 244 KK i in. popełnione 31.12.2021 r.
na karę łączną roku pozbawienia wolności.
Na podstawie art. 85 § 1 KK i art. 86 § 1 KK połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wobec skazanego D.M.
w wyrokach opisanych wyżej w pkt 1) i 2) i wymierzył mu karę łączną 8 miesięcy pozbawienia wolności.
Orzeczenie to nie zostało zaskarżone i uprawomocniło się 15.10.2022 r. Jego pisemne uzasadnienie nie zostało
sporządzone.
Kasację od tego wyroku złożył Prokurator Generalny, który zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść skazanego
i zarzucił:
1. rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie
art. 410 KPK w zw. z art. 413 § 1 pkt 4 KPK i w zw. z art. 574 KPK, polegające na pominięciu przez Sąd
wynikającej z materiału dowodowego i mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia okoliczności w postaci
rzeczywistej daty popełnienia czynu zabronionego, zaistniałego 10.2.2022 r., a będącego przedmiotem
rozpoznania w sprawie II K 70/22, którego popełnienie zostało przypisane D.M. wyrokiem Sądu Rejonowego
w N. z 26.4.2022 r. i nieprawidłowym przyjęciu jego popełnienia 10.2.2021 r., na którą to datę wskazano opisując
wymienione orzeczenie w części wstępnej wyroku łącznego;
2. rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 86
§ 1 KK, polegające na wymierzeniu skazanemu D.M. w pkt 1 części dyspozytywnej zaskarżonego
rozstrzygnięcia – w wyniku opisanego wyżej połączenia kar pozbawienia wolności orzeczonych w wyrokach
Sądu Rejonowego w N.: z 23.6.2021 r., II K 148/21 oraz z 26.4.2022 r., II K 70/22 – kary łącznej 8 miesięcy
pozbawienia wolności, obejmującej m.in. wymierzoną oskarżonemu wyrokiem Sądu Rejonowego w N.
z 23.6.2021 r. w sprawie II K 148/21 karę roku pozbawienia wolności, a tym samym wymierzenie jej poniżej
dolnego progu, określonego we wskazanym przepisie prawa materialnego.
W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w N.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił
zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w N.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja wniesiona przez Prokuratora Generalnego okazała się zasadna w stopniu
oczywistym, umożliwiającym jej rozpoznanie na posiedzeniu bez udziału stron w trybie określonym w art. 535 § 5
KPK
Rację ma skarżący, że w sprawie doszło do rażącej obrazy przepisów prawa opisanych w zarzutach kasacji.
Sąd Najwyższy w judykacie z 5.12.2018 r., V KK 261/18, jednoznacznie stwierdził, że „w części wstępnej wyroku
łącznego (tzw. komparycja) powinny być opisane w prawidłowy sposób wszystkie skazania, które stanowiły
przedmiot rozstrzygnięcia (art. 413 § 1 pkt 4 KPK w zw. z art. 574 KPK). Powinno zatem wymienić się w tej części
wyroku: daty wydania wyroków objętych postępowaniem o wydanie wyroku łącznego, sygnatury tych postępowań,

daty przypisanych przestępstw, podstawy prawne skazania i wymierzone za nie kary jednostkowe, a także kary
łączne, gdy zostały orzeczone. To właśnie ta część wyroku łącznego określa przedmiot rozstrzygania w trybie wyroku
łącznego. Oznacza to, że co do tych skazań wymienionych w komparycji orzeczenia sąd meriti powinien wydać
rozstrzygnięcie w części dyspozytywnej wyroku (tzw. sentencja wyroku). Brak w komparycji wyroku łącznego
określonego skazania oznacza, że nie było ono przedmiotem rozstrzygnięcia w tym wyroku” (por. wyrok Sądu
Najwyższego z 9.6.2021 r., III KK 76/21,
).
Dyspozycja art. 85 § 1 KK, w brzmieniu obowiązującym od 24.6.2020 r., nakazuje połączenie kar tego samego
rodzaju, wymierzonych za przestępstwa popełnione zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do
któregokolwiek z tych przestępstw. W realiach niniejszej sprawy, warunki te zostały spełnione, jednakże w innej
konfiguracji niż zostało to określone w sentencji przedmiotowego orzeczenia łącznego. Zwrot „zanim zapadł pierwszy
wyrok” odnosi się do pierwszego chronologicznie wyroku, który zapadł przed popełnieniem przez sprawcę kolejnych
przestępstw (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15.7.2020 r., III KK 567/19,
), zatem cechę tę należy przydać
orzeczeniu Sądu Rejonowego w N. z 23.6.2021 r. w sprawie II K 148/21. Jednocześnie zaznaczyć trzeba, że żaden
z występków będących przedmiotem pozostałych postępowań karnych nie został popełniony przed wydaniem tego
wyroku. W związku z tym, zaktualizowaniu ulega obowiązek rozważenia zaistnienia zbiegu realnego w zakresie
czynów objętych późniejszymi orzeczeniami. Mając na uwadze, że wyrokiem z 26.4.2022 r., w sprawie II K 70/22,
Sąd Rejonowy w N. skazał D.M. za czyn z art. 278 § 1 KK popełniony 10.2.2022 r., zaś w sprawie II K 44/22 ten sam
Sąd, orzeczeniem z 11.7.2022 r., rozstrzygnął o sprawstwie trzech występków popełnionych 31.12.2021 r.,
niewątpliwie czyny te pozostawały w warunkach zbiegu realnego, jako popełnione przed wydaniem kolejnego
„pierwszego” wyroku, tj. z 26.4.2022 r. w sprawie II K 70/22. Jednocześnie, w obu wskazanych rozstrzygnięciach
wymierzone zostały kary tego samego rodzaju, tj. kary pozbawienia wolności. W konsekwencji warunki orzeczenia
kary łącznej zaistniały wobec orzeczonych kar pozbawienia wolności.
Wbrew temu, Sąd Rejonowy w N. połączył kary orzeczone w dwóch pierwszych chronologicznie wyrokach. Ponieważ
jednak czyn przypisany D.M. w sprawie II K 70/22 został popełniony 10.2.2022 r., a więc po zapadnięciu orzeczenia
z 23.6.2021 r. II K 148/21, rozstrzygnięcie to w sposób rażący naruszyło treść art. 85 § 1 KK.
Jako niewątpliwie zasadny jawi się także drugi ze wskazanych w kasacji zarzutów odnoszący się do naruszenia art.
86 § 1 KK. Zgodnie z treścią tego przepisu, sąd wymierza karę łączną w granicach powyżej najwyższej z kar
wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 810 stawek dziennych grzywny,
2 lat ograniczenia wolności albo 20 lat pozbawienia wolności. Z tego też względu, wobec połączenia przez Sąd meriti
kary roku pozbawienia wolności (orzeczonej w sprawie II K 148/21) oraz kary 3 miesięcy pozbawienia wolności
(orzeczonej w sprawie II K 70/22) wymiar kary łącznej powinien oscylować w granicach powyżej najwyższej z kar
wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy (z uwzględnieniem dalszych zastrzeżeń zawartych w art.
86 KK). Wbrew temu obowiązkowi, Sąd Rejonowy orzekł karę łączną 8 miesięcy pozbawienia wolności, a więc
poniżej najsurowszej z kar jednostkowych.
Tak więc, wobec stwierdzenia zasadności kasacji co do naruszenia przez Sąd Rejonowy w N. również przepisu art.
86 § 1 KK, należało i z tego powodu orzec o uchyleniu zaskarżonego wyroku z przekazaniem sprawy temu Sądowi
do ponownego rozpoznania.
W ponownym postępowaniu Sąd Rejonowy w N. powinien mieć na względzie poczynione wyżej uwagi i orzec
w przedmiocie wydania wyroku łącznego wobec D.M. w sposób wolny od wad prawnych.

Komentarz
Wskazane w kasacji naruszenia miały charakter rażący oraz istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia. Pierwsze
z nich skutkowało prawomocnym połączeniem kar wymierzonych za przestępstwa niepozostające ze sobą w zbiegu
w rozumieniu art. 85 § 1 KK, a w konsekwencji zaniechaniu objęcia węzłem kary łącznej kar orzeczonych za występki
pozostające w takim zbiegu. Także drugie uchybienie, polegające na wymierzeniu łącznej kary pozbawienia wolności
poniżej jej dolnej granicy w sposób oczywisty wywarło istotny wpływ na treść prawomocnego orzeczenia, choć
przyznać należy że, w realiach niniejszej sprawy, ma ono charakter wtórny, bowiem dotyczy elementu rozstrzygnięcia
będącego wynikiem wadliwego zastosowania normy art. 85 § 1 KK. W konsekwencji obu uchybień, skazany ponosi
dolegliwość inną niż została przewidziana w ustawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5.10.2020 r., II KK 206/20,
).

Wyrok Sądu Najwyższego z 9.8.2023 r., V KK 272/23,

Uzasadnienie Sądu Najwyższego potwierdza rażące naruszenia w wydanym orzeczeniu oraz istotny wpływ tych uchybień na treść decyzji. Zarówno połączenie kar w sposób niezgodny z przepisami, jak i wymierzenie kary łącznej poniżej dolnej granicy stanowiły istotne błędy. W rezultacie skazany poniósł konsekwencje nieprawidłowego postępowania sądu, co doprowadziło do uchylenia wyroku i konieczności ponownego rozpatrzenia sprawy.