Zatarcie skazania wyłączające odpowiedzialność z art. 178a § 4 KK
Warunkiem odpowiedzialności za przestępstwo z art. 178a § 4 KK jest uprzednia prawomocna karalność sprawcy za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Publikacja omawia zatarcie skazania wyłączające odpowiedzialność, analizując wyrok Sądu Najwyższego oraz wnioski Rzecznika Praw Obywatelskich. Przedstawia także szczegółowy opis stanu faktycznego oraz argumenty prawnicze dotyczące przypadku D.P.
Tematyka: zatarcie skazania, art. 178a § 4 KK, odpowiedzialność karne, Sąd Najwyższy, Rzecznik Praw Obywatelskich, karalność, prowadzenie pojazdu mechanicznego, nietrzeźwość, środek odurzający, zasada zatarcia, odpowiedzialność prawna
Warunkiem odpowiedzialności za przestępstwo z art. 178a § 4 KK jest uprzednia prawomocna karalność sprawcy za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Publikacja omawia zatarcie skazania wyłączające odpowiedzialność, analizując wyrok Sądu Najwyższego oraz wnioski Rzecznika Praw Obywatelskich. Przedstawia także szczegółowy opis stanu faktycznego oraz argumenty prawnicze dotyczące przypadku D.P.
Warunkiem odpowiedzialności za przestępstwo z art. 178a § 4 KK jest uprzednia prawomocna karalność
sprawcy za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka
odurzającego albo za jedno z przestępstw określonych w art. 173 KK, art. 174 KK, art. 177 KK lub art. 355 § 2
KK popełnionych w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo dopuszczenie się
prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia
pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z 28.12.2022 r., II K 1479/22, uznał D.P. za winnego czynu z art. 178a § 1 KK w zw.
z art. 178a § 4 KK polegającego na tym, że 16.8.2022 r. w P. na drodze publicznej, w warunkach wcześniejszego
skazania wyrokiem Sądu Rejonowego w B. w sprawie II K 903/19 o czyn z art. 178a § 1 KK, kierował samochodem
marki A. będąc w stanie nietrzeźwości wynoszącym 2,57‰ a w drugim badaniu 2,50‰ alkoholu we krwi – i za to na
podstawie art. 178a § 4 KK w zw. z art. 37b KK, art. 34 § 1a pkt 1 KK i art. 35 § 1 KK wymierzył oskarżonemu karę 3
miesięcy pozbawienia wolności oraz karę roku ograniczenia wolności, polegającą na obowiązku wykonywania
nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin miesięcznie, a na podstawie art. 42 § 3
KK orzekł wobec niego dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Ponadto Sąd, stosownie
do dyspozycji art. 43a § 2 KK zasądził od oskarżonego świadczenie pieniężne w kwocie 10.000 zł na rzecz Funduszu
Pomocy Ofiarom Wypadków Drogowych.
Powyższy wyrok uprawomocnił się bez zaskarżenia 5.1.2023 r.
Kasację od tego wyroku na korzyść skazanego D.P. wniósł na podstawie art. 521 § 1 KPK Rzecznik Praw
Obywatelskich, który na zasadzie art. 523 § 1 KPK zarzucił rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie
prawa karnego materialnego, a mianowicie art. 178a § 4 KK przez niezasadne przypisanie skazanemu popełnienia
przestępstwa kwalifikowanego, podczas gdy w dacie wyrokowania nie był osobą prawomocnie skazaną za
prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, ponieważ skazanie na mocy wyroku Sądu Rejonowego
w B., 19.9.2019 r. w sprawie II K 903/19, uległo zatarciu z mocy prawa, jak również zarzucanego czynu skazany nie
dopuścił się w dacie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.
W konkluzji Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o dopuszczenie dowodu z dokumentów zgromadzonych w aktach
postępowania Sądu Rejonowego w B., w sprawie VII K 104/19, wyszczególnionych w petitum kasacji oraz
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B.
Sąd Najwyższy w sprawie D.P., skazanego z art. 178a § 1 KK w zw. z art. 178a § 4 KK, po rozpoznaniu 7.11.2023 r.
w Izbie Karnej, na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 5 KPK), kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw
Obywatelskich od wyroku Sądu Rejonowego w B. z 28.12.2022 r., II K 1479/22, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał
sprawę Sądowi Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich okazała się oczywiście zasadna, co skutkowało
jej uwzględnieniem w całości w trybie opisanym w art. 535 § 5 KPK.
Trafnie podniósł skarżący, że warunkiem odpowiedzialności za przestępstwo z art. 178a § 4 KK jest uprzednia
prawomocna karalność sprawcy za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem
środka odurzającego albo za jedno z przestępstw określonych w art. 173 KK, art. 174 KK, art. 177 KK lub art. 355 § 2
KK popełnionych w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo dopuszczenie się prowadzenia
pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo.
Sąd Rejonowy w B. zaskarżonym wyrokiem przypisał D.P. popełnienie przestępstwa z art. 178a § 1 i § 4 KK
wskazując, że oskarżony był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie
nietrzeźwości. Sąd ten zaliczył na w poczet materiału dowodowego między innymi kartę karną, z której danych
wynikało, że oskarżony był kilkakrotnie skazany, a mianowicie:
1. wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z 19.9.2019 r., w sprawie II K 903/19 (prawomocnym 27.9.2019 r.), za czyn
z art. 178a § 1 KK, gdzie wymierzono mu karę grzywny w wymiarze 150 stawek dziennych, ustalając wysokość
każdej z nich na kwotę 10 złotych, a oprócz tego orzeczono zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na okres 3 lat i świadczenie pieniężne w kwocie 5.000 zł. Poszczególne kary i środki karne
zostały przez skazanego wykonane w terminach: 28.9.2019 r. – kara grzywny; 23.10.2020 r. – świadczenie
pieniężne, oraz 11.6.2022 r. – zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. Przesłanki do zatarcia
jednostkowego skazania, określone w art. 107 § 4a i § 6 KK urzeczywistniły się 11.6.2022 r.;
2. wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z 19.3.2019 r., w sprawie VII K 104/19, utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu
Okręgowego w L. z 6.6.2019 r., w sprawie XI Ka 442/19, za dwa czyny określone w art. 62 ust. 2 oraz art. 59 ust.
1 ustawy z 29.7.2005 r o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1939; dalej NarkU), gdzie
wymierzono mu odpowiednio, po roku pozbawienia wolności, a wobec drugiego z czynów, dodatkowo skazano
go na karę grzywny w wysokości 80 stawek po 10 zł każda. Ponadto orzeczono przepadek korzyści majątkowej,
orzeczono karę łączną roku pozbawienia wolności, której wykonanie zawieszono na okres próby 3 lat, orzeczono
dozór kuratora oraz zobowiązano skazanego do powstrzymania się od używania środków odurzających. Kara
i przepadek korzyści majątkowej zostały przez skazanego wykonane w terminach: 25.9.2020 r. – kara grzywny
oraz 12.2.2020 r. – przepadek korzyści majątkowej. Skazania orzeczone powyższym wyrokiem, wobec braku
zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej, uległy zatarciu z mocy prawa 6.12.2022 r. (w myśl
dyspozycji art. 76 § 1 i 2 KK);
3. wyrokiem Sądu Rejonowego w C. z 11.2.2020 r., w sprawie XVI K 1309/19, za czyn z art. 62 ust. 2 NarkU, gdzie
wymierzono mu karę grzywny w wymiarze 150 stawek po 10 zł każda, którą wykonał 11.9.2020 r., w związku
z czym przesłanki do zatarcia tego skazania, określone w art. 107 § 4a KK urzeczywistniły się 11.9.2021 r.
Przedstawiona powyżej analiza informacji wynikających z danych o karalności Krajowego Rejestru Karnego prowadzi
do wniosku, że skazanie D.P. wyrokiem w sprawie II K 903/19 (za czyn z art. 178a § 1 KK) – przy zastosowaniu
zasady jednoczesności zatarcia wszystkich skazań (art. 108 KK) uległo zatarciu 6.12.2022 r. (w myśl dyspozycji art.
107 § 4a i § 6 KK w zw. z art. 76 § 1 i § 1b KK).
Biorąc pod uwagę powyższe zaszłości należało przyjść, że w chwili wydawania wyroku przez Sąd Rejonowy
w sprawie II K 1479/22, a mianowicie 28.12.2022 r., zaskarżonego w niniejszej sprawie przez Rzecznika Praw
Obywatelskich, przywołane skazania D.P., w tym za czyn z art. 178a § 1 KK, powinny zostać uznane za niebyłe (w
myśl dyspozycji art. 106 KK), co skutkowało brakiem możliwości przypisania oskarżonemu surowszej
odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 KK. Tym bardziej, że w dacie popełnienia czynu nie obowiązywał już
orzeczony w postępowaniu II K 903/19 zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, który – jak już powyżej
odnotowano – został wykonany 11.6.2022 r.
Słusznie Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że Sąd Rejonowy w B. dopuścił się rażącego i mającego istotny
wpływ na treść wyroku naruszenia tego przepisu prawa karnego materialnego.
W rezultacie, Sąd Najwyższy, uwzględniając kasację Rzecznika Praw Obywatelskich wniesioną na korzyść
skazanego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania.
Procedując powtórnie Sąd ten rozstrzygnie w zakresie odpowiedzialności karnej D.P. uwzględniając powyższe
wskazania Sądu Najwyższego.
Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że decyzja Sądu Najwyższego jest par excellence
słuszna. Zgodnie bowiem z mającą zastosowanie w niniejszej sprawie dyspozycją art. 76 KK, w przypadku
orzeczenia kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, zatarcie skazania następuje po
upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby, ale zawsze dopiero – o ile orzeczono – po wykonaniu, darowaniu
lub przedawnieniu wykonania grzywny lub środka karnego, przepadku lub środka kompensacyjnego albo wykonaniu
środka zabezpieczającego. W związku z powyższym nie budzi najmniejszych wątpliwości, że w niniejszej sprawie
brak było podstaw do przyjęcia zaostrzonej odpowiedzialności wobec D.P. na gruncie dyspozycji art. 178a § 4 KK.
Wyrok Sądu Najwyższego z 7.11.2023 r., II KK 409/23,
Decyzja Sądu Najwyższego w sprawie zatarcia skazania D.P. jest uzasadniona i słuszna. Wyrok Sądu Rejonowego został uchylony, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania. Analiza karalności skazanego oraz zasady zatarcia skazania wskazują na brak podstaw do zastosowania surowszej odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 KK.