Podstawa wstrzymania wykonania orzeczenia
Wstrzymanie wykonania orzeczenia jest możliwe w przypadku spełnienia dwóch kryteriów: zasadności zarzutów wyartykułowanych w nadzwyczajnym środku zaskarżenia oraz potencjalnych skutków, jakie mogą dotknąć skazanego. Sprawa dotyczy kasacji od wyroku Sądu Okręgowego w L. oraz wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia. Sąd Najwyższy uznał częściowo zasadność wniosku obrońcy skazanych L.D. i K.D., wstrzymując jego wykonanie w określonym zakresie.
Tematyka: wstrzymanie wykonania orzeczenia, Sąd Najwyższy, kasacja, zarzuty kasacyjne, skazany, wstrzymanie wykonania, postanowienie sądu, analiza prawna
Wstrzymanie wykonania orzeczenia jest możliwe w przypadku spełnienia dwóch kryteriów: zasadności zarzutów wyartykułowanych w nadzwyczajnym środku zaskarżenia oraz potencjalnych skutków, jakie mogą dotknąć skazanego. Sprawa dotyczy kasacji od wyroku Sądu Okręgowego w L. oraz wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia. Sąd Najwyższy uznał częściowo zasadność wniosku obrońcy skazanych L.D. i K.D., wstrzymując jego wykonanie w określonym zakresie.
Wstrzymanie wykonania orzeczenia możliwe jest co do zasady w razie kumulatywnego zmaterializowania się dwóch kryteriów. Po pierwsze chodzi o to, że ocena zarzutów wyartykułowanych w nadzwyczajnym środku zaskarżenia (dokonana, co wypada podkreślić, wyłącznie na potrzeby rozpoznania wniosku o wstrzymanie wykonania orzeczenia i wydania rozstrzygnięcia o charakterze incydentalnym, a zatem mająca charakter przedwstępny) pozwala już prima facie na stwierdzenie wysokiego prawdopodobieństwa ich zasadności oraz postawienia – w miarę kategorycznej – prognozy co do możliwości uwzględnienia zarzutów kasacyjnych przez Sąd Najwyższy. Niezbędne jest więc ustalenie, że postawione orzeczeniu sądu odwoławczego zarzuty (i argumentacja zaprezentowana na ich poparcie) w kasacji dają asumpt do przyjęcia poglądu o ewidentnej, niejako „rzucającej się w oczy” wadliwości zaskarżonego wyroku sądu odwoławczego. Po wtóre wskazuje się także na to, że autor wniosku powinien wykazać, iż dalsze wykonywanie orzeczenia mogłoby wywołać wyjątkowo dolegliwe i w zasadzie nieodwracalne skutki dla skazanego. Opis stanu faktycznego W złożonej przez obrońcę skazanych L.D. i K.D. kasacji od wyroku Sądu Okręgowego w L. z 17.8.2023 r., V Ka 563/23, jej autorka sformułowała wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonego kasacją orzeczenia. Sąd Najwyższy w sprawie L.D. i K.D. skazanych z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 12 KK i in., po rozpoznaniu 29.4.2024 r. w Izbie Karnej na posiedzeniu bez udziału stron (art. 532 § 3 KPK), wniosku obrońcy skazanych o wstrzymanie wykonania zaskarżonego kasacją wyroku Sądu Okręgowego w L. z 17.8.2023 r., V Ka 563/23, utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w L. z 19.12.2022 r., III K 1201/18, postanowił wniosek obrońcy zawarty w kasacji w części uwzględnić i wstrzymać wykonanie wyroku Sądu Okręgowego w L. z 17.8.2023 r., V Ka 563/23, w zakresie, w którym utrzymano tym orzeczeniem w mocy rozstrzygnięcie o nałożeniu na mocy art. 46 § 1 KK od oskarżonych K.D. i L.D. solidarnego obowiązku naprawy szkody na rzecz pokrzywdzonych T.D., J.Z., A.P., M.S. i K.Ł. zawarte w wyroku Sądu Rejonowego w L. z 19.12.2022 r., III K 1201/18. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego wniosek obrońcy skazanych L.D. i K.D. o wstrzymanie wykonania orzeczenia zaskarżonego kasacją okazał się w części zasadny i w tym zakresie zasługiwał na uwzględnienie. Suspensywność zaskarżonego orzeczenia w postępowaniu kasacyjnym ma charakter wyjątkowy, jedynie w szczególnych przypadkach dopuszczalne jest wstrzymanie zaskarżonego kasacją rozstrzygnięcia. Wyrok posiadający atrybut prawomocności co od zasady podlega bezzwłocznemu wykonaniu (art. 9 § 1 i 2 KKW). Regulacja ta bazuje na przyjęciu, że rozstrzygnięcie to korzysta z domniemania prawidłowości (res iudicata pro veritate habetur). Z kolei implikacją tego założenia dla postępowania zainicjowanego wniesieniem nadzwyczajnego środka zaskarżenia ⎯ którego przedmiot stanowi weryfikacja prawomocnego orzeczenia sądu odwoławczego kończącego postępowanie, którym poddano kontroli wyrok Sądu I instancji ⎯ jest to, że wniesienie kasacji nie wstrzymuje w sposób automatyczny wykonania prawomocnego rozstrzygnięcia. Przepis art. 532 § 1 KPK nie precyzuje przesłanek skutkujących wstrzymaniem wykonania zaskarżonego kasacją orzeczenia (lub innego orzeczenia, którego wykonanie zależy od rozstrzygnięcia kasacji). W judykaturze przyjmuje się jednak, że wstrzymanie wykonania orzeczenia możliwe jest co do zasady w razie kumulatywnego zmaterializowania się dwóch kryteriów. Po pierwsze chodzi o to, że ocena zarzutów wyartykułowanych w nadzwyczajnym środku zaskarżenia (dokonana, co wypada podkreślić, wyłącznie na potrzeby rozpoznania wniosku o wstrzymanie wykonania orzeczenia i wydania rozstrzygnięcia o charakterze incydentalnym, a zatem mająca charakter przedwstępny) pozwala już prima facie na stwierdzenie wysokiego prawdopodobieństwa ich zasadności oraz postawienia – w miarę kategorycznej – prognozy co do możliwości uwzględnienia zarzutów kasacyjnych przez Sąd Najwyższy. Niezbędne jest więc ustalenie, że postawione orzeczeniu sądu odwoławczego zarzuty (i argumentacja zaprezentowana na ich poparcie) w kasacji dają asumpt do przyjęcia poglądu o ewidentnej, niejako „rzucającej się w oczy” wadliwości zaskarżonego wyroku sądu odwoławczego. Po wtóre wskazuje się także na to, że autor wniosku powinien wykazać, iż dalsze wykonywanie orzeczenia mogłoby wywołać wyjątkowo dolegliwe i w zasadzie nieodwracalne skutki dla skazanego. Należy podkreślić, że lektura uzasadnienia wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonego kasacją orzeczenia wskazuje w sposób jednoznaczny na to, że jego autorka domaga się wstrzymania zaskarżonego kasacją orzeczenia w pełnym zakresie, a mianowicie co do utrzymania tym orzeczeniem wyroku sądu pierwszej instancji uznającego oskarżonych L.D. i K.D. winnymi zarzuconych im przestępstw i skazującego ich na kary pozbawienia wolności w wymiarze roku i pięciu miesięcy. Tymczasem jedyny z zarzutów podniesionych w kasacji, który mógłby w ramach przedwstępnej oceny zostać uznany za mający podstawy merytoryczne nie odnosi się do wymierzonej oskarżonym kary pozbawienia wolności. Z kolei w odniesieniu do orzeczonego przez sąd pierwszej instancji obowiązku naprawienia szkody (w kasacji określonych jako „odszkodowanie”) wniosek o wstrzymanie wykonania orzeczenia nie dotyczy tylko obowiązku naprawienia szkody orzeczonego wobec pokrzywdzonych T.D., J.Z., A.P., M.S. i K.Ł. zawartego w wyroku Sądu Rejonowego w L. z 19.12.2022 r., III K 1201/18, lecz odnosi się do wszystkich rozstrzygnięć kompensacyjnych [(cyt.: „brak wstrzymania orzeczenia spowoduje dla (skazanych) w przypadku uchylenia zaskarżonego wyroku i uwzględnienia w dalszym postępowaniu nierozpoznanych zarzutów, konieczność odbycia kary, która potencjalnie nie powinna być odbyta w całości lub części oraz wypłaty odszkodowań wynikających z serii obligacji, których emisja nie powinna być traktowana jako przestępstwo oszustwa”)]. Sąd Najwyższy nie jest związany zakresem wniosku o wstrzymanie wykonania orzeczenia, zaś w uzasadnieniu tego wniosku wskazano także na to, że cyt.: („brak wstrzymania zaskarżonego kasacją wyroku umożliwi prowadzenie podwójnej egzekucji przez część wierzycieli”). Nie przewidując, ani nawet nie zakładając obecnie, treści rozstrzygnięcia, które po merytorycznym rozpoznaniu kasacji zapadnie w niniejszej sprawie i finalnej oceny zaprezentowanych w niej zarzutów, należało stwierdzić, że zupełnie wstępna analiza jednego z zarzutów postawionych w kasacji obrońcy skazanych L.D. i K.D. ⎯ dokonana przez Sąd Najwyższy jedynie w ograniczonym zakresie, wszak tylko w płaszczyźnie niezbędnej dla rozpoznania wniosku o wstrzymanie wykonania orzeczenia i wyłącznie na użytek rozpoznania tego wniosku ⎯ upoważnia do wyrażenia poglądu, że zarzut ten o tyle jawi się jako posiadający pewne podstawy merytoryczne, iż już w uzasadnieniu zaskarżonego kasacją wyroku Sądu Okręgowego w L. wskazano, że rozpoznając apelację obrońcy skazanych w zakresie rozstrzygnięć w odniesieniu do obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem T.D., J.Z., A.P., M.S. i K.Ł. orzeczonego w wyroku sądu pierwszej instancji (tej warstwy kontroli apelacyjnej dotyczy zarzut z kasacji) cyt.: „na skutek przeoczenia, przede wszystkim braku tego postulatu we wnioskach końcowych apelacji, Sąd Odwoławczy nie skorygował zaskarżonego wyroku w tym zakresie”. Nie sugerując więc obecnie w rzeczy samej charakteru rozstrzygnięcia, które zapadnie po merytorycznym rozpoznaniu wniesionej kasacji należało stwierdzić, że wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia ⎯ jednak tylko w ograniczonym zakresie przedmiotowym ⎯ był zasadny. W pozostałym zakresie brak było podstaw do uwzględnienia sformułowanego w kasacji obrońcy skazanych wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonego przez obrońcę wyroku Sądu Okręgowego w L. z 17.8.2023 r. Komentarz Tło rozpoznawanej sprawy jawi bezsporne twierdzenie, że przy analizie potrzeby wstrzymania wykonania zaskarżonego orzeczenia w związku z wniesieniem kasacji posiłkowo należy posługiwać się także rezultatem oceny, czy ewentualne wysokie prawdopodobieństwo uwzględnienia zarzutu bądź zarzutów sformułowanych w nadzwyczajnym środku zaskarżenia doprowadziłoby do wydania przez najwyższą instancję sądową orzeczenia skutkującego potrzebą odstąpienia od dalszego wykonywania wobec skazanego orzeczonej w stosunku do niego kary (czy środka karnego albo innego środka przewidzianego przez ustawę orzekanego w postępowaniu karnym). Nie w każdym bowiem przypadku stwierdzenia istnienia wysokiego prawdopodobieństwa uwzględnienia zarzutów kasacyjnych nieodzowne stanie się wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia, także z uwagi na uwarunkowania wynikające z innych zaszłości współkształtujących aktualny status prawny skazanego w płaszczyźnie wykonywania orzeczonych wobec niego środków. Postanowienie Sądu Najwyższego z 29.4.2024 r., II KK 53/24,
Analiza wniosku o wstrzymanie wykonania orzeczenia pokazuje, że decyzja Sądu Najwyższego była uzasadniona w części. Wstrzymanie wykonania orzeczenia kasacyjnego jest środkiem o charakterze wyjątkowym, stosowanym jedynie w szczególnych sytuacjach. Wartościowe jest również podkreślenie, że nie zawsze wysokie prawdopodobieństwo uwzględnienia zarzutów kasacyjnych przekłada się na konieczność wstrzymania wykonania orzeczenia.