Niedopuszczalność łączenia kary zastępczej
Przez niedopuszczalność łączenia kary zastępczej z karą zasadniczą pozbawienia wolności należy rozumieć rażące naruszenie przepisów prawa karnego. Analiza wyroku łącznego w sprawie T.P. ujawniła istotne braki w uzasadnieniu i zastosowanych przepisach, co skutkowało uchyleniem orzeczenia przez Sąd Najwyższy.
Tematyka: niedopuszczalność łączenia kary, kara zastępcza, rażące naruszenie przepisów, wyrok łączny, Sąd Najwyższy, prawo karnego materialnego
Przez niedopuszczalność łączenia kary zastępczej z karą zasadniczą pozbawienia wolności należy rozumieć rażące naruszenie przepisów prawa karnego. Analiza wyroku łącznego w sprawie T.P. ujawniła istotne braki w uzasadnieniu i zastosowanych przepisach, co skutkowało uchyleniem orzeczenia przez Sąd Najwyższy.
Przez wymierzoną karę tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu kary w rozumieniu art. 85 § 1 KK należy rozumieć i uczynić punktem wyjścia karę, która została orzeczona w wyroku skazującym. Kara zastępcza pozbawienia wolności nie podlega łączeniu z którąkolwiek z kar określonych w art. 32 KK, a więc nie jest dopuszczalne łączenie kary zasadniczej pozbawienia wolności oraz kary zastępczej pozbawienia wolności. Nie było oraz nie jest to dopuszczalne w żadnym z obowiązujących dotychczas stanów prawnych. Uchybienie to ma przy tym istotny wpływ na treść wyroku łącznego, albowiem zostaje on wydany mimo braku ku temu podstaw materialnoprawnych. Opis stanu faktycznego T.P. został skazany ośmioma prawomocnymi wyrokami. Wyrokiem łącznym z 16.11.2023 r., III K 1240/23, Sąd Rejonowy w R., na podstawie art. 85 § 1 i 2 KK i art. 86 § 1 KK w brzmieniu obowiązującym przed 24.6.2020 r. w zw. z art. 4 § 1 KK w miejsce orzeczonych wobec skazanego T.P. kar jednostkowych, wymierzył temu skazanemu karę łączną 5 miesięcy pozbawienia wolności. W związku z niewniesieniem apelacji wyrok łączny Sądu Rejonowego w R. uprawomocnił się 24.11.2023 r. Od tego wyroku 7.2.2024 r. kasację wniósł Prokurator Generalny, zaskarżając powyższy wyrok w całości, na niekorzyść skazanego T.P., sformułował zarzuty rażącego i mającego istotny wpływ na treść wyroku naruszenia przepisów prawa procesowego i materialnego, a mianowicie art. 569 § 1 KPK w zw. z art. 568a § 1 pkt 2 KPK, art. 85 § 1 i 2 KK w brzmieniu obowiązującym do 23.6.2020 r. w zw. z art. 4 § 1 KK oraz w zw. z art. 672 KPK przez dokonanie nieprawidłowej oceny prawomocnych wyroków skazujących wydanych wobec T.P., w kontekście istnienia warunków do orzeczenia kary łącznej w wyroku łącznym, a także niezasadnego uznania za względniejsze dla skazanego T.P. – w rozumieniu reguły intertemporalnej określonej dyspozycją art. 4 § 1 KK – przepisów o karze łącznej w brzmieniu obowiązującym do 23.6.2020 r. w sytuacji, gdy podstawę tę powinny stanowić przepisy Rozdziału IX ustawy Kodeks karny obowiązujące od 24.6.2020 r. z uwagi na możliwość ustalenia realnego zbiegu przestępstw, wyznaczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 23.8.2022 r., w sprawie III K 792/22 i w konsekwencji możliwość objęcia węzłem kary łącznej jednostkowych kar grzywny orzeczonych prawomocnymi wyrokami: Sądu Rejonowego w R. r., III K 792/22 oraz Sądu Rejonowego w W., II K 1122/22 oraz możliwość objęcia węzłem kary łącznej jednostkowych kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokami: Sądu Rejonowego w Ż., II K 616/22 oraz Sądu Rejonowego w R., III K 420/23, co skutkowało niezasadnym umorzeniem postępowania w sprawach: II K 616/22 Sądu Rejonowego w Ż. i II K 1122/22 Sądu Rejonowego w W. W konsekwencji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku łącznego i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w R. do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił zaskarżony wyrok łączny i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w R. do ponownego rozpoznania. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego Prokurator Generalny trafnie zakwestionował wyrok łączny Sądu Rejonowego w R. Stwierdzenie to umożliwiło, z uwagi na wniesienie kasacji na niekorzyść z zachowaniem terminu określonego w art. 524 § 3 KPK, uwzględnienie tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia w całości na posiedzeniu bez udziału stron na podstawie art. 535 § 5 KPK. Wyrok łączny jest instytucją prawa procesowego, której celem jest realizacja prawa karnego materialnego w zakresie orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby skazanej prawomocnymi wyrokami różnych sądów na kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, o ile równocześnie zaistnieją warunki określone przepisami prawa karnego materialnego. Bezspornym jest wobec analizy akt rozpoznawaj sprawy, a także treści nadzwyczajnego środka zaskarżenia wniesionego przez Prokuratora Generalnego, że nie zostały spełnione przesłanki materialnoprawne pozwalające na wydanie wyroku łącznego w zakwestionowanej formie. W pierwszej kolejności należało stwierdzić, że niedopuszczalnym było połączenie, przy stwierdzeniu zastosowania przepisów rozdziału IX KK w brzmieniu obowiązującym do 23.6.2020 r. w ramach wyroku łącznego kar, które nie były jednorodzajowe, to jest kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec tego skazanego wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 18.5.2023 r., III K 420/23, z karą zastępczą pozbawienia wolności z wyroku Sądu Rejonowego w sprawie III K 792/22. W rzeczywistości w tym ostatnim wyroku orzeczono wobec T.P. karę grzywny, a kara ta następnie została zamieniona na zastępczą karę pozbawienia wolności, co w konsekwencji doprowadziło do rażącego naruszenia art. 85 § 1 i 2 KK. Niezasadnie uznano bowiem, że podlegającą wykonaniu w rozumieniu art. 85 § 2 KK w brzmieniu obowiązującym do 23.6.2020 r. jest kara pozbawienia wolności orzeczona wobec T.P. wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 23.8.2022 r., III K 792/22 i podlega ona łączeniu, w oparciu o przepis art. 85 § 1 KK w brzmieniu obowiązującym do 23.6.2020 r. Trafnie przypomina w kasacji skarżący, że „zgodnie z art. 85 § 2 KK podstawą orzeczenia kary łącznej są wymierzone i podlegające wykonaniu w całości lub w części kary lub kary łączne za przestępstwa, za które wymierzono kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu. Przez wymierzoną karę tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu kary w rozumieniu art. 85 § 1 KK należy rozumieć i uczynić punktem wyjścia karę, która została orzeczona w wyroku skazującym” (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9.1.2019 r., V KK 499/18, ). W wyroku Sądu Najwyższego z 3.6.2020 r., V KK 119/20, zasadnie przy tym stwierdzono, że: „kara zastępcza pozbawienia wolności nie podlega łączeniu z którąkolwiek z kar określonych w art. 32 KK, a więc nie jest dopuszczalne łączenie kary zasadniczej pozbawienia wolności oraz kary zastępczej pozbawienia wolności i nie było oraz nie jest to dopuszczalne w żadnym z obowiązujących dotychczas stanów prawnych. Uchybienie to ma przy tym istotny wpływ na treść wyroku łącznego, albowiem zostaje on wydany mimo braku ku temu podstaw materialnoprawnych”. Co więcej, zaskarżony wyrok łączony jest również wadliwy, z uwagi na niezasadnie uznanie za względniejsze dla skazanego T.P. – w rozumieniu reguły intertemporalnej określonej w art. 4 § 1 KK – przepisy o karze łącznej w brzmieniu obowiązującym do 23.6.2020 r. w sytuacji, gdy podstawę tę powinny stanowić przepisy Rozdziału IX ustawy Kodeks karny obowiązujące od 24.6.2020 r. z uwagi na możliwość ustalenia realnego zbiegu przestępstw, wyznaczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 23.8.2022 r., III K 792/22 i w konsekwencji możliwość objęcia węzłem kary łącznej jednostkowych kar grzywny orzeczonych wyrokami: Sądu Rejonowego w R. z 23.8.2022 r., III K 792/22 oraz Sądu Rejonowego w W. z 13.10.2022 r., II K 1122/22 oraz możliwość ustalenia drugiego realnego zbiegu przestępstw wyznaczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Ż. z 7.2.2023 r., II K 616/22, skutkującego objęcia węzłem kary łącznej jednostkowych kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokami: Sądu Rejonowego w Ż. z 7.2.2023 r., II K 616/22 oraz Sądu Rejonowego w R. z 18.5.2023 r., III K 420/23. Podsumowując, Sąd Rejonowy w R. wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 569 § 1 KPK w zw. z art. 568a § 1 pkt 2 KPK, art. 85 § 1 KK, ustalając warunki orzeczenia wyrokiem łącznym o karze łącznej, nie przeprowadzając w sposób prawidłowy analizy prawomocnych wyroków skazujących T.P. na kary grzywny i pozbawienia wolności, niezasadnie uznał za względniejsze dla skazanego przepisy o karze łącznej w brzmieniu obowiązującym do 23.6.2020 r., co skutkowało rażącą i mającą istotny wpływ na treść wyroku łącznego obrazą art. 4 § 1 KK w zw. z art. 85 § 1 KK w brzmieniu obowiązującym od 24.6.2020 r., a także niezasadnym, z rażącym naruszeniem art. 572 KPK, umorzeniem postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego w odniesieniu do wyroków zapadłych w sprawach II K 1122/22 i II K 616/22. Stwierdzone przez Sąd Najwyższy, w ślad za zarzutami kasacji, uchybienia polegające na rażącym naruszeniu prawa procesowego, a w konsekwencji tego również materialnego, miały istotny wpływ na treść poddanego kontroli kasacyjnej orzeczenia zarówno w kierunku niekorzystnym, jak też hipotetycznie korzystnym dla skazanego. Komentarz Tło rozpoznawanej sprawy jawi jednoznaczne i bezsporne twierdzenie, że analiza podstaw prawnych zastosowanych przez Sąd Rejonowy w R. podczas wyrokowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego w sprawie III K 1240/23 wskazuje, iż Sąd ten orzekając karę łączną jako względniejszą dla skazanego T.P. w rozumieniu art. 4 § 1 KK, zastosował nieprawidłowo przepisy dotyczące kary łącznej w brzmieniu obowiązującym przed 24.6.2020 r. Fakt ten uzasadniał uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie Sądowi Rejonowemu w R. do ponownego rozpoznania. Wyrok Sądu Najwyższego z 16.5.2024 r., IV KK 55/24,
Sąd Najwyższy uznał, że Sąd Rejonowy w R. błędnie wydał wyrok łączny naruszając przepisy prawa procesowego i materialnego. Uchylenie orzeczenia wskazuje na konieczność ponownego rozpatrzenia sprawy przez Sąd Rejonowy.