Brak podstaw do zastosowania kumulatywnego zbiegu przepisów

Porównanie treści art. 178a § 4 in fine KK oraz art. 244 KK, nie pozostawia wątpliwości, że opis czynu zabronionego zawarty w tym drugim przepisie w pełni zawiera się w znamionach czynu zabronionego określonych w art. 178a § 4 KK. Brak podstaw do zastosowania kumulatywnego zbiegu przepisów ustawy w rozumieniu art. 11 § 2 KK został jednoznacznie potwierdzony. Wyrok Sądu Najwyższego w sprawie K.P. stanowi istotne odniesienie do tych kwestii.

Tematyka: kumulatywny zbieg przepisów, art. 178a § 4 KK, art. 244 KK, Sąd Najwyższy, kasacja, Rzecznik Praw Obywatelskich, nietrzeźwość, Kodeks Karny

Porównanie treści art. 178a § 4 in fine KK oraz art. 244 KK, nie pozostawia wątpliwości, że opis czynu zabronionego zawarty w tym drugim przepisie w pełni zawiera się w znamionach czynu zabronionego określonych w art. 178a § 4 KK. Brak podstaw do zastosowania kumulatywnego zbiegu przepisów ustawy w rozumieniu art. 11 § 2 KK został jednoznacznie potwierdzony. Wyrok Sądu Najwyższego w sprawie K.P. stanowi istotne odniesienie do tych kwestii.

Porównanie treści art. 178a § 4 in fine KK oraz art. 244 KK, nie pozostawia wątpliwości, że opis czynu
zabronionego zawarty w tym drugim przepisie w pełni zawiera się w znamionach czynu zabronionego
określonych w art. 178a § 4 KK w związku z czym między art. 178a § 4 in fine KK a art. 244 KK nie zachodzi
kumulatywny zbieg przepisów ustawy w rozumieniu art. 11 § 2 KK.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w J. wyrokiem z 11.3.2022 r., II K 1582/21, 
, uznał oskarżonego K.P. za winnego tego, że
13.8.2021 r. w K.:
1) drogą publiczną ulic L. i J. kierował motorowerem mimo orzeczonego przez Sąd Rejonowy w K., w sprawie II K
440/16, obowiązującego od 6.12.2016 r. dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych
w ruchu lądowym oraz znajdował się w stanie nietrzeźwości wynoszącym przy pierwszym badaniu zawartości
alkoholu w wydychanym powietrzu urządzeniem pomiarowo-kontrolnym 0,25 mg/I alkoholu, będąc uprzednio
prawomocnie skazanym za kierowanie w stanie nietrzeźwości wyrokiem Sądu Rejonowego w K. z 28.11.2016 r.
w sprawie II K 440/16, wyrokiem VIII Zamiejscowego Wydziału Karnego w K. Sądu Rejonowego w J. z 27.11.2013 r.
w sprawie VIII K 626/13 oraz wyrokiem VIII Zamiejscowego Wydziału Karnego w K. Sądu Rejonowego w J.
z 16.6.2013 r. w sprawie VIII K 345/13, a mianowicie występku z art. 244 KK i art. 178a § 4 KK w zw. z art. 11 § 2 KK
i za to wymierzył mu karę 7 miesięcy pozbawienia wolności;
2) będąc na ulicy J. posiadał przy sobie, wbrew przepisom ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j.
Dz.U. z 2023 r., poz. 1939; dalej: NarkU), substancję psychotropową w postaci amfetaminy w ilości 0,76 grama,
a mianowicie występku z art. 62 ust. 1 NarkU i za to wymierzył mu karę 7 miesięcy pozbawienia wolności.
Jednocześnie Sąd I instancji połączył jednostkowe kary pozbawienia wolności i wymierzył karę łączną 8 miesięcy
pozbawienia wolności, zaliczając na jej poczet okres zatrzymania od 13.8.2021 r. do 14.8.2021 r., a równocześnie
orzekł środek karny w postaci zakazu prowadzenia w ruchu lądowym wszelkich pojazdów mechanicznych
dożywotnio oraz orzekł przepadek dowodu rzeczowego.
Wyrok Sądu Rejonowego uprawomocnił się 19.3.2022 r.
Wyrok ten zaskarżył w części dotyczącej skazania z art. 244 KK i art. 178a § 4 KK w zw. z art. 11 § 2 KK na korzyść
skazanego K.P. – w trybie kasacji – Rzecznik Praw Obywatelskich oraz zarzucając rażące i mające istotny wpływ na
jego treść naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 178a § 4 KK w zw. z art. 115 § 16 pkt 2 KK,
przez niezasadne uznanie zawartości 0,25 mg/I stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu jako stanu
nietrzeźwości, wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi
Rejonowemu w J. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy w sprawie K.P. skazanego z art. 244 KK i art. 178a § 4 KK w zw. z art. 11 § 2 KK i in., po
rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie 4.6.2024 r. kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich od
wyroku Sądu Rejonowego w J. z 11.3.2022 r., w sprawie II K 1582/21, 
, uchylił wyrok w zaskarżonej części
i przekazał sprawę w tym zakresie Sądowi Rejonowemu w J. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna.
Odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 KK podlega sprawca czynu określonego w art. 178a § 1 KK, który był
wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem
środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173 KK, art. 174 KK, art. 177 KK lub art. 355 § 2 KK
popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub dopuścił się czynu określonego w § art.
178a § 1 KK w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze
skazaniem za przestępstwo.
Art. 115 § 16 pkt 2 KK stanowi, że „stan nietrzeźwości w rozumieniu kodeksu karnego, zachodzi, gdy zawartość
alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg/I albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę
wartość”.
W niniejszej sprawie po zatrzymaniu skazanego prowadzącego motorower i poddaniu go badaniu na zawartość
alkoholu w wydychanym powietrzu ustalono, że pierwsze badanie wykazało poziom 0,25 mg/I, drugie 0,28 mg/I,
a trzecie 0,26 mg/I alkoholu w wydychanym powietrzu. Mimo takich ustaleń faktycznych w opisie czynu zarzuconego



i przypisanego skazanemu ograniczono się jedynie do podania pierwszej z tych wartości, mianowicie 0,25 mg/I
alkoholu w wydychanym powietrzu, stwierdzonej w chwili zatrzymania kierowcy do kontroli, bez wskazania, że
zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza prowadziła do stężenia przekraczającego tę wartość. Bez
takiego wskazania w opisie czynu, którego treści nie można uzupełnić o brakujące elementy stanu faktycznego, rację
ma skarżący, że w chwili popełnienia zarzucanego czynu K.P. nie znajdował się w stanie nietrzeźwości –
w rozumieniu art. 115 § 16 pkt 2 KK, tym samym swoim zachowaniem nie zrealizował znamion przestępstwa z art.
178a § 1 KK, a w konsekwencji art. 178a § 4 KK. Skoro bowiem powołany wyżej przepis uznaje za stan
nietrzeźwości sytuację, gdy zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg/I albo prowadzi
do stężenia przekraczającego tę wartość, to nie można mówić o stanie nietrzeźwości, jeśli wartość ta jest równa 0,25
mg/I lub nie prowadzi do jej przekroczenia. Tak było w niniejszej sprawie. Nie było więc podstaw do skazania
oskarżonego za przestępstwo z art. 178a § 1 KK (wyrok Sądu Najwyższego z 15.11.2017 r. IV KK 293/17, 
).
Ponieważ prawomocny wyrok skazujący zaskarżył tylko Rzecznik Praw Obywatelskich na korzyść skazanego,
stwierdzonej wadliwości opisu czynu nie można uzupełnić w postępowaniu ponownym, czemu na przeszkodzie stoi
zakaz reformationis in peius. Zakaz ten został bowiem ukształtowany jako instytucja o charakterze bezwzględnym.
Oznacza to, że działa on niezależnie, niekiedy wbrew wszystkim innym zasadom prawa karnego, zwłaszcza regule
trafnej represji oraz prawdy materialnej. W konsekwencji, mimo oczywistej obrazy przepisów prawa materialnego, nie
jest możliwe w analizowanej sytuacji procesowej konwalidowanie opisu czynu przez dostosowanie go do
rzeczywistych ustaleń faktycznych w sprawie i wydanie wyroku skazującego w postępowaniu ponownym (art. 434 § 1
KPK oraz art. 443 KPK) za popełnione przestępstwo. Taki opis czynu, ograniczony do stwierdzenia, że u kierowcy
w chwili czynu przy pierwszym badaniu urządzeniem pomiarowo-kontrolnym stwierdzono 0,25 mg/I alkoholu
zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu, pozwala natomiast na zakwalifikowanie go jako wykroczenia z art. 87
§ 2 KW, którego karalność zgodnie z art. 45 § 1 KW ustanie dopiero 13.8.2024 r.
Na marginesie przypomnieć tylko wypada, że wejście w życie przepisu art. 178a § 4 KK 1.7.2010 r.
zdezaktualizowało poglądy, w myśl których przyjmowano, iż prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym,
wodnym lub powietrznym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, wbrew wcześniej
orzeczonemu zakazowi prowadzenia takiego pojazdu, stanowi jeden czyn, wypełniający znamiona przestępstwa
określonego w art. 178a § 1 KK i art. 244 KK (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 26.8.2004 r. I KZP 11/04,
 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 29.7.2008 r. IV KK 239/08, 
).
Aktualnie nie ma najmniejszych wątpliwości, że porównanie treści art. 178a § 4 in fine KK oraz art. 244 KK wyraźnie
wskazuje, iż opis czynu zabronionego zawarty w tym drugim przepisie w pełni zawiera się w znamionach czynu
zabronionego określonych w art. 178a § 4 KK w związku z czym między art. 178a § 4 in fine KK, a art. 244 KK nie
zachodzi kumulatywny zbieg przepisów ustawy w rozumieniu art. 11 § 2 KK (zob. postanowienie Sądu Najwyższego
z 19.1.2012 r. I KZP 22/11, 
; wyrok Sądu Najwyższego z 9.8.2023 r. IV KK 252/23, 
 i przywołane tam
orzecznictwo).
W tym stanie rzeczy, stwierdzając że miała miejsce rażąca obraza przepisów prawa wskazanych w kasacji, która
wywarła istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspozytywnej (art. 537 § 2
KPK). Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy powinien mieć na uwadze poczynione uwagi
i rozstrzygnąć sprawę w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa.

Komentarz
Tło rozpoznawanej sprawy jawi bezsporne twierdzenie, że kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich zawiera zasadną
argumentacją, co w konsekwencji skutkowało słusznym rozstrzygnięciem dokonanym przez Sąd Najwyższy.
Wprawdzie de facto objęty postępowaniem był, w myśl dyspozycji art. 115 § 16 pkt 2 KK, w stanie nietrzeźwości, to
jednak wskutek błędnego określenia tego stanu w opisie czynu jako zawartość alkoholu w 1 dcm3 wydychanego
powietrza o stężeniu 0,25 mg, można było przypisać kierującemu pojazdem jedynie wykroczenie. Wynika to z faktu,
że określona wartość jest graniczną między stanem po użyciu alkoholu a stanem nietrzeźwości.

Wyrok Sądu Najwyższego z 4.6.2024 r., I KK 173/23, 








Wniosek Sądu Najwyższego dotyczący braku podstaw do zastosowania kumulatywnego zbiegu przepisów jest uzasadniony w świetle analizy treści art. 178a § 4 in fine KK oraz art. 244 KK. Decyzja o uchyleniu wyroku w zaskarżonej części jest konsekwencją rażącej obrazy przepisów prawa, co wpłynęło istotnie na treść postanowienia. Rzecznik Praw Obywatelskich zasadnie wnosił o ponowne rozpatrzenie sprawy przez Sąd Rejonowy w J.