Uznawanie kwalifikacji zawodowych

Tematyka: kwalifikacje zawodowe, technik dentystyczny, kliniczny technik dentystyczny, dyrektywa 2005/36, TS, Malta, współpraca z lekarzem dentystą, uregulowania państwa członkowskiego

Trybunał orzekł, że wykładni art. 49 TFUE, art. 4 ust. 1 oraz art. 13 ust. 1 ak. 1 dyrektywy 2005/36 należy
dokonywać w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego, takiemu
jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, zgodnie z którym czynności technika dentystycznego muszą
być wykonywane we współpracy z lekarzem dentystą w zakresie, w jakim w myśl tego uregulowania ten
wymóg jest stosowany do klinicznych techników dentystycznych, którzy uzyskali kwalifikacje zawodowe
w innym państwie członkowskim i chcą wykonywać zawód w tym pierwszym państwie.
Maltańskie stowarzyszenie techników dentystycznych (dalej jako: MDTA) i J.S. Reynaud wnieśli do sądu skargę
zmierzającą do uznania na Malcie kwalifikacji zawodowych klinicznych techników dentystycznych. Domagali się
zobowiązania maltańskiego superintendenta ds. zdrowia publicznego (dalej jako: superintendent) i maltańską radę
ds. zawodów pomocniczych dla medycyny (dalej jako: KPKM) do wpisania do rejestru techników dentystycznych na
Malcie klinicznych techników dentystycznych uznanych w innych państwach członkowskich i umożliwienie im
wykonywania tego zawodu w tym państwie. MDTA i J.S. Reynaud wnieśli też o stwierdzenie przez sąd, że kliniczni
technicy dentystyczni mogą wykonywać swój zawód także wobec pacjentów, którzy nie zostali do nich skierowani
przez lekarza dentystę.
Kliniczni technicy dentystyczni są specjalistami w dziedzinie urządzeń dentystycznych, w tym wytwarzania protez
i sztucznych szczęk. MDTA i J.S. Reynaud wyjaśniali, że działalność wykonywana przez klinicznych techników
dentystycznych nie naraża pacjentów na jakiekolwiek ryzyko doznania nieodwracalnych szkód, ponieważ jedyną
konsekwencją wykonania przez nich wadliwej protezy jest konieczność jej naprawy albo wymiany. Zawód klinicznego
technika dentystycznego nie jest uznawany na Malcie, w związku z czym kliniczni technicy dentystyczni nie mogą go
tam wykonywać.
Poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy wykładni postanowień TFUE dotyczących
podstawowych swobód oraz przepisów dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 7.9.2005 r.
w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (dalej jako: dyrektywa 2005/36), należy dokonywać w ten sposób, że
stoją one na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego, zgodnie z którym czynności technika
dentystycznego muszą być wykonywane we współpracy z lekarzem dentystą w zakresie, w jakim w myśl tego
uregulowania ten wymóg znajduje zastosowanie do klinicznych techników dentystycznych, którzy uzyskali swoje
kwalifikacje zawodowe w innym państwie członkowskim i chcą wykonywać swój zawód w tym pierwszym państwie?
W art. 1 dyrektywy 2005/36 ustanowiono zasady, na jakich przyjmujące państwo członkowskie, które uzależnia
dostęp do zawodu regulowanego lub jego wykonywanie na swoim terytorium od posiadania szczególnych kwalifikacji
zawodowych, uznaje kwalifikacje zawodowe uzyskane w innym lub innych państwach członkowskich pochodzenia,
które uprawniają ich posiadacza do wykonywania w tych państwach tego samego zawodu. Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit.
a) tej dyrektywy pojęcie „zawód regulowany” oznacza działalność zawodową lub zespół działalności zawodowych,
których podjęcie, wykonywanie lub jeden ze sposobów wykonywania wymaga, bezpośrednio bądź pośrednio, na
mocy przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych, posiadania specjalnych kwalifikacji
zawodowych. Pojęcie „zawód regulowany” w rozumieniu tej dyrektywy jest więc objęte zakresem unijnego prawa
(wyrok Brouillard, C-298/14, pkt 36). Z art. 3 ust. 1 lit. b), c) i e) dyrektywy 2005/36 wynika, że pojęcie „specjalne
kwalifikacje zawodowe” użyte w art. 3 ust. 1 lit. a) tej dyrektywy obejmuje swoim zakresem kwalifikacje potwierdzone
dyplomem zaświadczającym o ukończeniu kształcenia, którego szczególnym celem jest przygotowanie kandydatów
do wykonywania danego zawodu (wyrok Brouillard, pkt 38).
Z postanowienia odsyłającego wynika, że dokument potwierdzający posiadanie wykształcenia na poziomie
uniwersyteckim, wymagany w art. 28 maltańskiej ustawy o zawodach w służbie zdrowia do wykonywania zawodu
pomocniczego dla medycyny, zaświadcza o ukończeniu kształcenia służącego przygotowaniu kandydatów do
wykonywania tego zawodu. Na podstawie załącznika III do tej ustawy jednym z zawodów pomocniczych dla
medycyny jest zawód technika dentystycznego. Z tego względu, z zastrzeżeniem kontroli przez sąd odsyłający
zgodności maltańskich wymogów odnoszących się do kwalifikacji zawodowych techników dentystycznych z art. 3 ust.
1 lit. b), c) i e) dyrektywy 2005/36, TS stwierdził, że zawód technika dentystycznego jest na Malcie zawodem
regulowanym w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) tej dyrektywy.
Zawód technika dentystycznego nie jest objęty przepisami rozdziałów II i III wchodzących w skład tytułu III dyrektywy
2005/36 i podlega ogólnemu systemowi uznawania dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji,
uregulowanemu w rozdziale I tego tytułu. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ak. 1 dyrektywy 2005/36, w przypadku gdy
w przyjmującym państwie członkowskim dostęp do zawodu regulowanego lub jego wykonywanie są uzależnione od
posiadania określonych kwalifikacji zawodowych, właściwy organ tego państwa członkowskiego zezwala

wnioskodawcom na dostęp do tego zawodu i jego wykonywanie na tych samych warunkach, jakie stosuje się wobec
własnych obywateli, jeśli posiadają oni poświadczenie kompetencji lub dokument potwierdzający posiadanie
kwalifikacji, o których mowa w art. 11 tej dyrektywy, wymagany przez inne państwo członkowskie do celów dostępu
do tego samego zawodu i jego wykonywania na terytorium tego państwa.
Z orzecznictwa TS wynika, że sformułowanie „ten sam zawód” zawarte w art. 13 ust. 1 ak. 1 dyrektywy 2005/36
należy rozumieć w ten sposób, że dotyczy ono zawodów, które w państwie członkowskim pochodzenia oraz
w przyjmującym państwie członkowskim są albo identyczne, albo analogiczne, albo – w pewnych sytuacjach –
ekwiwalentne pod względem działalności, jakie obejmują (wyrok Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y
Puertos, pkt 20). Trybunał wskazał, że sąd odsyłający powinien wziąć pod uwagę całe spektrum czynności, które są
przypisane do danego zawodu w obu zainteresowanych państwach członkowskich, czyli zawodu technika
dentystycznego na Malcie oraz zawodu klinicznego technika dentystycznego w innym państwie członkowskim, w celu
ustalenia, czy zawód ten rzeczywiście jest „tym samym zawodem” w rozumieniu art. 13 ust. 1 ak. 1 dyrektywy
2005/36 (wyrok Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos, pkt 20). Trybunał stwierdził, że
z zastrzeżeniem ustaleń, których musi dokonać sąd odsyłający, nie można wykluczyć, że zawód technika
dentystycznego oraz zawód klinicznego technika dentystycznego można uznać za „ten sam zawód” w rozumieniu art.
13 ust. 1 ak. 1 dyrektywy 2005/36. Okoliczność, że kwalifikacje zawodowe, których posiadania wymaga od
klinicznych techników dentystycznych państwo członkowskie pochodzenia, są szersze niż kwalifikacje, które musi
posiadać technik dentystyczny, który to zawód w przyjmującym państwie członkowskim ma charakter zawodu
regulowanego, w ocenie TS, nie ma żadnego znaczenia w tym względzie.
Trybunał wskazał, że ani warunki wykonywania zawodu technika dentystycznego, ani zawodu klinicznego technika
dentystycznego nie zostały poddane harmonizacji w dyrektywie 2005/36. Rzecznik generalny stwierdził, że z art. 4
dyrektywy 2005/36 wynika, że to do przyjmującego państwa członkowskiego należy określenie – z poszanowaniem
unijnego prawa – warunków wykonywania zawodu regulowanego (pkt 13 opinii). Z tego właśnie względu osoba
wykonująca zawód klinicznego technika dentystycznego w państwie członkowskim pochodzenia nie może powoływać
się na przepisy dyrektywy 2005/36 dla zanegowania wymogu wykonywania zawodu technika dentystycznego we
współpracy z lekarzem dentystą, takiego jak rozpatrywany w postępowaniu głównym. Trybunał podzielił stanowisko
rzecznika generalnego, że przyjęcie odmiennego rozwiązania w tej kwestii oznaczałoby, iż państwo członkowskie
musiałoby powielić warunki wykonywania zawodu obowiązujące w innych państwach członkowskich oraz
pozwalałoby na wykorzystanie tej dyrektywy jako środka służącego obejściu wymogów wykonywania zawodów
regulowanych, które przecież nie zostały zharmonizowane (pkt 13 opinii).
Nie ulega wątpliwości, że w myśl art. 168 ust. 7 TFUE unijne prawo nie narusza kompetencji państw członkowskich
w zakresie organizacji usług zdrowotnych. Jednak zgodnie z orzecznictwem TS przy wykonywaniu tej kompetencji
państwa członkowskie powinny przestrzegać unijnego prawa, w szczególności zaś postanowień TFUE dotyczących
swobody przedsiębiorczości, które to postanowienia obejmują skierowany do państw członkowskich zakaz
wprowadzania lub zachowania nieuzasadnionych ograniczeń w wykonywaniu tej swobody w dziedzinie opieki
zdrowotnej (wyrok Ottica New Line, C-539/11, pkt 24). Trybunał stwierdził, że w zakresie, w jakim kliniczni technicy
dentystyczni są w państwie członkowskim pochodzenia uprawnieni do pracy w bezpośrednim kontakcie z pacjentami
bez nadzoru lekarza dentysty, wymóg takiego nadzoru, przewidziany w uregulowaniach przyjmującego państwa
członkowskiego w przypadku techników dentystycznych może czynić mniej atrakcyjnym korzystanie ze swobody
przedsiębiorczości zagwarantowanej w art. 49 TFUE. Zgodnie z orzecznictwem TS ograniczenia swobody
przedsiębiorczości, stosowane bez dyskryminacji ze względu na przynależność państwową, mogą być uzasadnione
nadrzędnymi względami interesu ogólnego, o ile są one właściwe do zapewnienia realizacji zamierzonego celu i nie
wykraczają poza to, co jest niezbędne dla jego osiągnięcia (wyrok Ottica New Line, pkt 33).
W rozpatrywanej sprawie wymóg takiego nadzoru opiera się na założeniu, że tylko osoby, które odbyły kształcenie
dentystyczne, o którym mowa w art. 34 dyrektywy 2005/36, i które posiadają dyplom ukończenia podstawowego
kształcenia lekarsko-dentystycznego, mają wystarczające kwalifikacje do wykonywania czynności wymienionych
w art. 36 ust. 3 tej dyrektywy w zakresie profilaktyki, diagnozowania i leczenia nieprawidłowości i chorób zębów, jamy
ustnej, szczęki i okolic przyległych. W tych okolicznościach obowiązkowy udział lekarza dentysty w leczeniu pacjenta,
na którego rzecz technik dentystyczny świadczy swoje usługi, przyczynia się do zapewnienia ochrony zdrowia
publicznego, co stanowi jeden z nadrzędnych względów interesu ogólnego, mogący uzasadniać ograniczenie
swobody przedsiębiorczości.
Zgodnie z orzecznictwem TS przy ocenie poszanowania przez państwo członkowskie zasady proporcjonalności
w dziedzinie zdrowia publicznego należy uwzględnić okoliczność, że zdrowie i życie osób mają pierwszorzędne
znaczenie pośród dóbr oraz interesów chronionych TFUE. Ponadto, to do państw członkowskich należy decyzja
o poziomie, na którym chcą one zapewnić ochronę zdrowia publicznego, i o sposobie jego osiągnięcia. W związku
z tym, że ten poziom może być różny w zależności od państwa członkowskiego, został im przyznany pewien
margines uznania w tym zakresie (wyrok Deutsche Parkinson Vereinigung, C-148/15, pkt 30). Jednocześnie
w przypadku zdrowia publicznego przy ocenie środków krajowych mających na celu jego ochronę jest wymagana
szczególna ostrożność (wyrok Nasiopoulos, pkt 27). Z uwagi na zagrożenia dla zdrowia pacjenta, jakie

nierozerwalnie wiążą się z wykonywaniem wszystkich czynności, wagę celu ochrony zdrowia publicznego oraz
margines uznania, jakim dysponują państwa członkowskie przy realizacji tego celu, TS uznał, że wymóg nadzoru
lekarza dentysty jest właściwy do realizacji tego celu i nie wykracza poza to, co jest niezbędne do jego osiągnięcia.
Trybunał orzekł, że wykładni art. 49 TFUE, art. 4 ust. 1 oraz art. 13 ust. 1 ak. 1 dyrektywy 2005/36 należy
dokonywać w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego, takiemu
jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, zgodnie z którym czynności technika dentystycznego muszą
być wykonywane we współpracy z lekarzem dentystą w zakresie, w jakim w myśl tego uregulowania ten
wymóg jest stosowany do klinicznych techników dentystycznych, którzy uzyskali kwalifikacje zawodowe
w innym państwie członkowskim i chcą wykonywać zawód w tym pierwszym państwie.
Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie
Wyrok TS z 21.9.2017 r., Malta Dental Technologists Association i Reynaud, C-125/16