Postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów

Tematyka: praktyka, pacjent, prawa, Rzecznik, wykładnia

Oparcie się wyłącznie na wykładni językowej pojęcia "praktyka" i wyprowadzenie, że można to odnieść do
działania stałego, powtarzalnego jest wykładnią błędną. Wykładnia art. 59 ust. 1 pkt 1 ustawy z 6.11.2008 r.
o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1127 ze zm.; dalej jako: PrPacjRPPU)
wymaga uzupełnienia wykładni językowej wykładnią funkcjonalną. Ograniczenie do wykładni językowej
pojęcia "praktyka" przez wyprowadzenie, że jest to działanie stałe, powtarzalne to przyjęcie dopuszczenia
praktyki podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych godzące w podstawowe prawo pacjenta do
ochrony życia i zdrowia. Przy takiej wykładni należałoby ustalić jaki jest dopuszczalny okres naruszenia praw
pacjenta. Konsekwentnie należy przyjąć, że działanie jednorazowe, którego konsekwencją jest naruszenie
prawa pacjentów do ochrony zdrowia i życia daje podstawy do przyjęcia, że podmiot udzielający świadczeń
leczniczych zastosował praktykę naruszającą zbiorowe prawa pacjenta, co rodzi obowiązek podjęcia
środków prawnych przez Rzecznika Praw Pacjenta - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem z 27.11.2018 r. (VII SA/Wa 1940/18) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę
Samodzielnego Publicznego Szpitala w S. na decyzję Rzecznika Praw Pacjenta z 11.6.2018 r. znak:. w przedmiocie
uznania praktyk za naruszające zbiorowe prawa pacjenta.
W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd wskazał, że przedmiotem kontroli Sądu była decyzja Rzecznika Praw
Pacjenta z 11.6.2018 r., którą organ - w oparciu o art. 59 ust. 1 pkt 1, art. 64 ust. 1-2, art. 65 PrPacjRPPU, oraz art.
104 § 1 i 2 KPA - uznał praktykę stosowaną przez skarżący Szpital - polegającą na uzależnieniu zastosowania
u pacjentów leczonych w ramach programów lekowych produktu leczniczego zawierającego substancję czynną
etanercept w dawce 50 mg o danej nazwie handlowej od wyników postępowania przetargowego ogłoszonego przez
szpital, bez zapewnienia zachowania wymagań aktualnej wiedzy medycznych przy zmianie tego produktu
leczniczego - za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów do świadczeń zdrowotnych.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 28.5.2019 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej
sprawy ze skargi kasacyjnej Samodzielnego Publicznego Szpitala... im. prof. T.... Uniwersytetu Medycznego
z siedzibą w A. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 27.11.2018 r. (VII SA/Wa
1940/18) w sprawie ze skargi Samodzielnego Publicznego Szpitala... im. prof. T.... Uniwersytetu Medycznego
z siedzibą w A. na decyzję Rzecznika Praw Pacjenta z 11.6.2018 r. znak... w przedmiocie uznania praktyk za
naruszające zbiorowe prawa pacjenta oddalił skargę kasacyjną.
Z uzasadnienia Sądu
Skarga kasacyjna nie została oparta na usprawiedliwionych podstawach. Zarzuty naruszenia przepisów prawa
materialnego i przepisów postępowania przed sądami administracyjnymi nie są zasadne.
Zarzut naruszenia prawa materialnego postawiono jako zarzut naruszenia przez błędną wykładnię art. 59 ust. 1 pkt 1
PrPacjRPPU. Zarówno w wyliczonych w punkcie pierwszym podstawach kasacyjnych, jak i w uzasadnieniu nie
wyprowadzono błędnej wykładni. Jedynie we fragmencie uzasadnienia zamieszczonego w punkcie II można
doszukać się elementu, który można zakwalifikować do zarzutu wadliwej wykładni. Argumentowano, że w decyzji
i zaskarżonym wyroku przyjęto "jak się wydaje wadliwe rozumienie określonej w art. 59 ust. 1 pkt 1 PrPacjRPPU
praktyki naruszającej zbiorowe prawa pacjentów. Zaznaczyć bowiem należy, że aby dane zachowanie (działanie lub
zaniechanie) miało walor takiej praktyki, to musi być to działanie lub zaniechanie stałe i powtarzalne (...)". Przyjęcie
takiej wykładni godzi w podstawowe wartości przyjęte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jak i w cel
wprowadzonej regulacji w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, która ma wprowadzić system
ochrony prewencyjnej praw jednostki w zakresie ochrony życia i zdrowia. Zgodnie z art. 59 ust. 1 pkt 1 PrPacjRPPU
przez praktykę naruszającą zbiorowe prawa pacjenta rozumie się bezprawne zorganizowane działania lub
zaniechania podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, mające na celu pozbawienie pacjentów praw lub
ograniczenie tych praw, w szczególności podejmowane celem osiągnięcia korzyści majątkowej. Oparcie się
wyłącznie na wykładni językowej pojęcia "praktyka" i wyprowadzenie, że można to odnieść do działania stałego,
powtarzalnego jest wykładnią błędną. Wykładnia art. 59 ust. 1 pkt 1 PrPacjRPPU wymaga uzupełnienia wykładni
językowej wykładnią funkcjonalną. Ograniczenie do wykładni językowej pojęcia "praktyka" przez wyprowadzenie, że
jest to działanie stałe, powtarzalne to przyjęcie dopuszczenia praktyki podmiotu udzielającego świadczeń
zdrowotnych godzące w podstawowe prawo pacjenta do ochrony życia i zdrowia. Przy takiej wykładni należałoby
ustalić jaki jest dopuszczalny okres naruszenia praw pacjenta. Konsekwentnie należy przyjąć, że działanie

jednorazowe, którego konsekwencją jest naruszenie prawa pacjentów do ochrony zdrowia i życia daje
podstawy do przyjęcia, że podmiot udzielający świadczeń leczniczych zastosował praktykę naruszającą
zbiorowe prawa pacjenta, co rodzi obowiązek podjęcia środków prawnych przez Rzecznika Praw Pacjent a.
Nie jest również zasadny zarzut, że nie można wywodzić o naruszeniu praw pacjenta z indywidualizacji pacjentów
określonych przez zastosowanie wobec nich programów leczniczych. Naruszenie zbiorowych praw pacjentów to taka
praktyka, która potencjalnie odnosi się do nieograniczonej liczby pacjentów, a taka praktyka w zakresie zastosowania
leków pacjentom tego podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych jest w sprawie oczywista.
Nie można zakwestionować wystąpienia drugiej przesłanki wskazanej w regulacji art. 59 ust. 1 pkt 1 PrPacjRPPU.
Z argumentacji skargi kasacyjnej nie można podważyć ustalenia, że zastosowany sposób zapewnienia pacjentom
leczenia skutecznym lekiem został oparty na wynikach badań, a nie na korzyści majątkowej. Wymagało to
podważenia opinii Konsultanta Krajowego przez przedstawienie opinii podważającej stwierdzenia Konsultanta
Krajowego. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej oprócz ogólnikowych stwierdzeń, nie zawarto takich faktów, które
wskazały, że odejście od dotychczas stosowanego leku związane było z zagwarantowaniem równoważnego
leczenia, bez narażenia pacjentów na negatywne skutki dla zdrowia.
Nie są zasadne zarzuty naruszenia przepisów postępowania przed sądami administracyjnymi. Nie został naruszony
art. 3 § 1 i art. 145 § 1 pkt 1 lit. c PostAdmU w zw. z art. 7, art. 10 § 1, art. 81 KPA na skutek naruszenia art. 73 § 2
i art. 74 § 2 KPA w zw. z art. 65 PrPacjRPPU. Zgodnie z art. 10 § 1 KPA strona ma prawo do czynnego udziału
w postępowaniu. Nie można skutecznie zarzucić naruszenia art. 10 § 1 KPA skoro organ zawiadomił skarżącego
o wszczęciu postępowania w sprawie, zapewnił możliwość wypowiedzenia się w zasadniczej kwestii dla praw
pacjentów. Strona ma prawo przeglądania akt, może żądać wydania odpisów, kopii akt o ile uzasadnione jest to
interesem strony. Podstawowym prawem strony jest prawo bezpośredniego wglądu do akt. Naruszenie zasady
ogólnej prawa udziału w postępowaniu wystąpi w przypadkach, gdy strona tego prawa została pozbawiona.
W zakresie żądania wydania uwierzytelnionych odpisów, to w toku postępowania strona ma zapewnioną obronę,
przez przewidzianą formę prawną odmowy wydania uwierzytelnionych odpisów, a w razie bezczynności w tym
przedmiocie organu, przez zaskarżenie tej bezczynności.
Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 106 § 3 i 4 oraz art. 133 § 1 i § 3 PostAdmU. Sąd nie przeprowadzał
postępowania dowodowego przez dopuszczenie dowodów z opinii biegłych. Dołączenie do akt sprawy przez
uczestników postępowania sądowego publikacji nie stanowi przeprowadzenia dowodów. Przedmiotem naruszenia
praw pacjenta nie było ustalenie skuteczności leków, a wyłącznie odejście od stosowanego leku w procedurze
przetargowej. Tylko i wyłącznie ten fakt ma znaczenie prawne. Zarówno organ, jak i Sąd nie wypowiedział się
o skuteczności leków, a wyłącznie w przedmiocie dotyczącym ustalenia procedury zastąpienia jednego leku innym.
Zasięgnięcie opinii Konsultanta Krajowego zatem ma ograniczone znaczenie co do skuteczności leku, a jedynie
wykorzystane zostało w aspekcie możliwych następstw dla pacjentów przy zastosowaniu procedury zmiany
zapewnienia dostępu do leku.
Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 133 § 1 i art. 145 § 1 pkt 1 lit. c PostAdmU w zw. z art. 77 § 1 i art. 80 KPA.
Sąd orzekał na podstawie akt sprawy. Stan faktyczny nie budzi wątpliwości, co do nabycia przez podmiot udzielający
świadczeń zdrowotnych leku, który został objęty refundacją a nadto pozostawało to w związku z kosztami leku
tańszego. Tych ustaleń w skardze kasacyjnej nie podważono. Tym samym nie ma podstaw do wykluczenia, że
zastosowane działanie pozostawało w związku z korzyścią majątkową.
W analizowanym orzeczeniu, Naczelny Sąd Administracyjny słusznie przyjął, że nawet jednorazowe działanie,
którego konsekwencją jest naruszenie prawa pacjentów do ochrony zdrowia i życia pozwala na postawienie
tezy, że podmiot udzielający świadczeń leczniczych zastosował praktykę naruszającą zbiorowe prawa
pacjenta. Natomiast naruszenie zbiorowych praw pacjenta rodzi obowiązek podjęcia odpowiednich środków
prawnych przez Rzecznika Praw Pacjenta. W postępowaniu w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe
prawa pacjentów Rzecznik Praw Pacjenta ma prawo żądać przedstawienia dokumentów oraz wszelkich informacji
dotyczących okoliczności stosowania praktyk, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, że mają charakter
praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. Wydając decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe
prawa pacjentów, Rzecznik nakazuje jej zaniechanie lub wskazuje działania niezbędne do usunięcia skutków
naruszenia zbiorowych praw pacjentów.
Wyrok NSA z 28.5.2019 r., II OSK 1114/19

Wyrok NSA z 28.5.2019 r. II OSK 1114/19. Rzecznik Praw Pacjenta ma prawo żądać przedstawienia dokumentów oraz wszelkich informacji dotyczących okoliczności stosowania praktyk, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, że mają charakter praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. Wydając decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów, Rzecznik nakazuje jej zaniechanie lub wskazuje działania niezbędne do usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów.