Ochrona personelu medycznego przed chorobą zakaźną

Tematyka: ochrona personelu medycznego, choroba zakaźna, obowiązki pracodawcy, procedury zapobiegawcze, szczepienia pracowników, ryzyko zawodowe, regulacje prawne

Zakład opieki zdrowotnej jako pracodawca ma obowiązek zastosowania wszelkich dostępnych środków
organizacyjnych i technicznych w celu ochrony zdrowia pracowników (personelu medycznego) przed
zakażeniem chorobą zakaźną - orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku.
Opis stanu faktycznego
W związku z przeprowadzoną kontrolą Szpitala przy ul. (...) w B. w zakresie warunków zdrowotnych środowiska
pracy, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny (dalej: PPIS) w B. stwierdził nieprawidłowości w tym zakresie. Po
dokonaniu ponownej kontroli PPIS w B. decyzją nr (...) z dnia (...) września 2019 r. nakazał wdrożyć procedury
zapobiegającej szerzeniu się odry u pracowników z uwzględnieniem zaszczepienia pracowników nieuodpornionych,
mogących mieć potencjalny kontakt z osobami chorymi na odrę.
Odwołanie od powyższej decyzji złożył Dyrektor Szpitala w B. wnosząc o jej uchylenie oraz przekazanie sprawy do
ponownego rozpatrzenia. Skarżący stwierdził, iż nie może zmusić pracowników do poddania się szczepieniom,
a przeprowadzanie specjalistycznych badań w celu wyłonienia osób nieuodpornionych zdezorganizuje pracę szpitala.
Podkreślił, iż w skali ponad 3000 pracowników dwa stwierdzone zachorowania nie stanowią wskazania
przeprowadzania zaszczepienia pracowników przeciw odrze, tym bardziej, że w ramach podjętych działań
ograniczających stopień narażenia pracowników na odrę w szpitalu została wdrożona odpowiednia procedurę z dnia
(...) maja 2019 r, której przestrzeganie ma na celu zmniejszenie liczby zachorowań.
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny decyzją z dnia (...) października 2019 r. Nr (...) utrzymał w mocy decyzję
PPIS w B. z dnia (...) września 2019 r. Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Białymstoku złożył Dyrektor Szpitala w B. wnosząc o jej uchylenie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku oddalił skargę.
Z uzasadnienia Sądu
Analizę regulacji prawnych będących podstawą wydanego rozstrzygnięcia należy poprzedzić ustaleniami
faktycznymi, które w przedmiotowej sprawie są bezsporne. Otóż, jak wynika z akt postępowania administracyjnego,
na terenie Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w B. w 2019 r. miały miejsce dwa przypadki zachorowań na odrę
wśród pracowników, w tym jedno zachorowanie lekarza zatrudnionego w Szpitalu przy ul. (...) w B. Powyższa
okoliczność, jak zasadnie stwierdziły organy inspektoratu sanitarnego, potwierdza ekspozycję pracowników na
szkodliwy czynnik biologiczny w postaci wirusa odry.
W konsekwencji bezsporne jest, że pracownicy skarżącego szpitala mają kontakt z wirusem odry w trakcie
wykonywania czynności zawodowych, a tym samym występuje realne niebezpieczeństwo dla ich zdrowia z powodu
licznych powikłań w przypadku zachorowania i dużego rozprzestrzeniania się choroby.
Materialnoprawną podstawę decyzji stanowiły przepisy art. 27 ust. 1 ustawy z 14.3.1985 r. o Państwowej Inspekcji
Sanitarnej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 59 ze zm.; dalej jako: PISU), art. 2211, art. 226 i art. 236 KP, art. 20 ust. 1, 2, 3 i 4
ustawy z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz.
1239 ze zm.), § 39a ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.), § 5 ust. 1 rozporządzenia
Ministra Zdrowia z 22.4.2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz
ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. z 2005 r. Nr 81, poz. 716) wraz
z Załącznikiem nr 1 obejmującym Wykaz szkodliwych czynników biologicznych, oraz przepisy rozporządzenia RM
z 3.1.2012 r. w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych
wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub
wyznaczonych do wykonywania tych czynności (Dz.U. z 2012 r. poz. 40).
Z przepisu art. 226 KP wynika, że obowiązkiem pracodawcy jest ocena i dokumentowanie ryzyka zawodowego
związanego z wykonywaną pracą oraz stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających
ryzyko. Ponadto pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób
zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz
stosować właściwe środki zapobiegawcze (art. 236 KP). Ocena ryzyka zawodowego polega na systematycznym
badaniu wszystkich aspektów pracy w celu stwierdzenia, jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem

pogorszenia się stanu zdrowia pracownika i czy zagrożenia te można wyeliminować, a jeżeli nie – jakie działania
należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka zawodowego związanego z tymi zagrożeniami.
Stosowane w następstwie oceny ryzyka zawodowego środki powinny zapewniać zwiększenie poziomu
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Zgodnie bowiem z orzecznictwem Sądu Najwyższego zakład opieki
zdrowotnej jako pracodawca ma obowiązek zastosowania wszelkich dostępnych środków organizacyjnych
i technicznych w celu ochrony zdrowia pracowników (personelu medycznego) przed zakażeniem (...) chorobą
zakaźną (wyrok SN z 11.5.2005 r., III CK 652/04).
W związku z tym, że kontrolowane rozstrzygnięcie dotyczy występowania w środowisku pracy szkodliwych czynników
biologicznych, w sprawie zastosowanie ma również art. 222 1 § 1 KP zgodnie z którym w razie zatrudniania
pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie
dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe - ograniczające stopień tego narażenia, przy
odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Przepis ten nakłada więc dodatkowe, poza wynikającymi z art.
226 i 227 KP, obowiązki na pracodawców, u których występuje narażenie pracowników na działanie szkodliwych
czynników biologicznych, a także obowiązki te precyzuje.
Analizując powyższą regulację, nie można zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego zawartym w skardze (a
także w odwołaniu), że skoro ustawodawca nie ujął szczepień przeciw odrze w przepisie szczegółowym
dotyczącym pracowników służby zdrowia, to nakazywanie ich przeprowadzenia nie ma legalnej podstawy
prawnej. W ocenie sądu wykaz szczepień wymienionych w załączniku do cyt. wyżej rozporządzenia RM nie ma
charakteru zamkniętego, albowiem, jak wynika wprost z treści tego wykazu są to szczepienia ochronne zalecane.
Stąd też w przypadku, gdy pracownicy służby zdrowia podejmują czynności, o których mowa w pkt 11 załącznika do
rozporządzenia RM z 3.1.2012 r., przy wykonywaniu których narażeni są na działanie biologicznego czynnika
chorobotwórczego mogącego wywołać chorobę zakaźną, to nie można stwierdzić, że realizacja obowiązków
wynikających z art. 236 i art. 209 § 1 KP dotyczy wyłącznie grup zawodowych wymienionych enumeratywnie w pkt 11
tego załącznika.
Zgodnie z art. 209 § 1 KP w przypadku wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany
niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu ich odpowiedniej ochrony.
Należy przy tym pokreślić, że pracodawca zobowiązany jest nie tylko do realizowania powszechnie obowiązujących
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ale jego zadanie sprowadza się również do zagwarantowania faktycznego
bezpieczeństwa.
Szczepienia są jednym z najbardziej efektywnych sposobów przeciwdziałania chorobom zakaźnym, a ich stosowanie
w przeciwdziałaniu takim chorobom nie może być zastąpione innymi środkami ochrony. Personel medyczny, ze
względu na kontakt z osobami potencjalnie chorymi należy do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na choroby,
którym można zapobiegać właśnie poprzez szczepienia. Taka metoda profilaktyki chorób zakaźnych, chroni nie tylko
samych pracowników medycznych, ale także zmniejsza ryzyko rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych wśród
innych pracowników ochrony zdrowia, pacjentów i ich rodzin. Wymaga także podkreślenia, że zachorowanie
pracownika medycznego na chorobę zakaźną nawet o łagodnym przebiegu klinicznym może skutkować
przeniesieniem zakażenia na pacjentów, na przykład z upośledzoną odpornością, co może spowodować u nich
wystąpienie ciężkich, zagrażających życiu objawów zarówno w przebiegu samej choroby, jak i jej późniejszych
powikłań. Tym samym słusznie w orzeczeniu sąd uznał, że odpowiednio dobrane programy szczepień pracowników
ochrony zdrowia stanowią zasadniczy element profilaktyki i kontroli zakażeń szerzących się w placówkach ochrony
zdrowia.
Wyrok WSA w Białymstoku z 30.1.2020 r., II SA/Bk 869/19

Wyrok WSA w Białymstoku z 30.1.2020 r., II SA/Bk 869/19 potwierdza, że szczepienia pracowników służby zdrowia są kluczowym elementem profilaktyki i kontroli zakażeń w placówkach ochrony zdrowia, mającym na celu nie tylko ochronę pracowników, ale także zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych wśród pacjentów.