Dostęp do pytań testowych egzaminów medycznych

Naczelny Sąd Administracyjny zakwestionował pięcioletnią barierę w dostępie do pytań testowych egzaminów medycznych - wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21.5.2020 r. dotyczył uchylenia zaskarżonego wyroku dotyczącego udostępnienia informacji publicznej oraz stwierdzenia bezczynności Dyrektora Centrum Egzaminów Medycznych, co miało istotne znaczenie dla oceny możliwości zastosowania przepisów ustawy.

Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, wyrok, egzaminy medyczne, dostęp do informacji publicznej, bezczynność, Dyrektor Centrum Egzaminów Medycznych, niekonstytucyjność

Naczelny Sąd Administracyjny zakwestionował pięcioletnią barierę w dostępie do pytań testowych egzaminów medycznych - wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21.5.2020 r. dotyczył uchylenia zaskarżonego wyroku dotyczącego udostępnienia informacji publicznej oraz stwierdzenia bezczynności Dyrektora Centrum Egzaminów Medycznych, co miało istotne znaczenie dla oceny możliwości zastosowania przepisów ustawy.

Naczelny Sąd Administracyjny zakwestionował pięcioletnią barierę w dostępie do pytań testowych
egzaminów medycznych - wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21.5.2020 r. (I OSK 2466/19, 
).
Opis stanu faktycznego
Naczelny Sąd Administracyjny w dniu 21.5.2020 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi
kasacyjnej Stowarzyszenia (...) od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 21.5.2019 r. (II SAB/Łd
14/19, 
) w sprawie ze skargi Stowarzyszenia (...) na bezczynność Dyrektora Centrum Egzaminów
Medycznych (...) w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej 1. uchylił zaskarżony wyrok; 2. zobowiązał
Dyrektora Centrum Egzaminów Medycznych w (...) do rozpoznania wniosku Stowarzyszenia (...) z 11.2.2019 r.
w terminie 30 dni od otrzymania odpisu prawomocnego wyroku wraz z aktami sprawy; 3. stwierdził, że Dyrektor
Centrum Egzaminów Medycznych w (...) dopuścił się bezczynności w rozpoznaniu wniosku Stowarzyszenia (...)
z 11.2.2019 r.; 4. stwierdził, że bezczynność Dyrektora Centrum Egzaminów Medycznych w (...) nie miała miejsca
z rażącym naruszeniem prawa.
Z uzasadnienia Sądu
Obecne brzmienie art. 14c ust. 5 oraz art. 16rc ust. 7 ustawy z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j.
Dz.U. z 2020 r. poz. 514 ze zm.; dalej jako: ZawLekU) zostało ustalone ustawą z 9.10.2015 r. o zmianie ustawy
o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1991 ze zm.). Z treści
uzasadnienia projektu ustawy nie wynika, dlaczego ustawodawca uznał, że dopiero po 5 latach od przeprowadzenia
testu będzie możliwe jego udostępnienie na zasadach określonych w ustawie o dostępie do informacji publicznej
(por. Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz niektórych
innych ustaw, Druk Sejmowy nr 3763 cz. 1, Sejm VII Kadencji, s. 14-17). W istocie zatem, rozpatrując treść art. 14c
ust. 5 oraz art. 16rc ust. 7 ZawLekU wskazać należy, że mamy do czynienia z wtórną niekonstytucyjnością
powyższego przepisu, a zatem z sytuacją, w której wstąpiły łącznie trzy warunki: 1) nastąpiła zmiana normatywna, 2)
w systemie prawnym w dalszym ciągu występuje niekonstytucyjna regulacja zbliżona do tej, która została
derogowana z systemu prawa przez Trybunał Konstytucyjny, 3) stwierdzenie niekonstytucyjności następuje w nowym
układzie kontroli, po przeanalizowaniu orzeczenia Trybunału dotyczącego zbliżonego problemu prawnego. Wtórna
niekonstytucyjność przepisu ma zatem miejsce, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego, ale nowy przepis nadal nie
odpowiada zasadom określonym w wyroku Sądu Konstytucyjnego dotyczącym poprzedniej normy prawnej.
Przypomnieć w tym miejscu należy, że formalnie kontroli Trybunału Konstytucyjnego podlega, m.in. akt prawny bądź
jego część (konkretny przepis), to faktycznie przedmiotem tej kontroli są określone w takim akcie normy prawne
(zawarte w poszczególnych jednostkach redakcyjnych takiego aktu). Trybunał bada bowiem to, czy norma prawna
zawarta w kontrolowanym akcie zawiera treści sprzeczne z aktem normatywnym wyższego rzędu lub inaczej
rzecz ujmując, Trybunał bada, czy norma zawarta w akcie niższego rzędu urzeczywistnia postanowienia
zawarte w akcie wyższego rzędu. Nie ulega zatem wątpliwości, że z formalnego punktu widzenia stwierdzenie
niekonstytucyjności przepisu nie wywiera bezpośrednich skutków w stosunku do przepisów o tej samej, bądź
analogicznej treści, niebędących wprost przedmiotem oceny Trybunału, a więc zarówno istniejących już w systemie
prawnym, jak i ponownie do niego wprowadzonych przez organy stanowiące prawo. Jednakże chociaż przepis
tożsamy treściowo nie jest bezpośrednio eliminowany z obrotu prawnego, to jednak nie można nie dostrzegać tego,
że powstają uzasadnione wątpliwości co do zgodności z Konstytucją normy prawnej w nim wyrażonej, co nie
powinno pozostawać bez znaczenia dla sądów oceniających możliwość zastosowania takiego przepisu. Jednak
stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny niekonstytucyjności przepisu ma zatem istotne znaczenie dla oceny
możliwości zastosowania przepisów o tożsamej bądź analogicznej treści. W takiej sytuacji dochodzi do wystąpienia,
tzw. oczywistej niekonstytucyjności. Zasadniczo sytuacja oczywistej niekonstytucyjności zachodzi wówczas, gdy
porównywane przepisy ustawy i Konstytucji dotyczą regulacji tej samej materii i są ze sobą sprzeczne. Tego typu
założenie występuje również w przypadku, gdy ustawodawca wprowadził regulację identyczną, jak norma objęta już
wyrokiem Trybunału. Z oczywistą niekonstytucyjnością mamy do czynienia również wtedy, gdy ustawodawca zmienia
co prawda kontrolowany przepis, ale nie usuwa stwierdzonej przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku niezgodności,
stwarzając tylko pozory restytucji konstytucyjności.
W piśmiennictwie i orzecznictwie przyjmuje się, że oczywistość niezgodności przepisu z Konstytucją RP oraz
z uprzednią wypowiedzią Trybunału Konstytucyjnego stanowią wystarczające przesłanki do odmowy przez
sąd zastosowania przepisów ustawy. W tak bowiem oczywistych sytuacjach trudno oczekiwać, by sądy



uruchomiały procedurę kolejnych pytań prawnych. Nie powinno więc budzić wątpliwości, że stwierdzona przez
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 7.6.2016 r. (K 8/15, 
) niekonstytucyjność wskazanych w tym wyroku
przepisów odnosi się nadal do treści obecnego art. 14c ust. 5 oraz art. 16rc ust. 7 ZawLekU.
Wskazane bowiem wyżej przepisy nadal bowiem pozbawiają osoby zainteresowane zapoznania się z treścią samych
testów, a tym samym uzyskania bieżącej wiedzy o sprawach publicznych, w tym przede wszystkim oceny czy
aktualne działanie Państwa w zakresie dopuszczania osób do wykonywania zawodu lekarza pozwalają na uznanie,
że działania związania z ochroną życia i zdrowia Polaków będą wykonywały osoby kompetentne, a system
egzaminów jest transparentny. Ujawnienie pytań do egzaminów dopiero po upływie pięciu lat w istocie
uniemożliwia tak pojętą kontrolę społeczną, a nadto, co szczególnie było podkreślone w wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z 7.6.2016 r., faktycznie uniemożliwia osobom przygotowującym się do egzaminu –
przygotowanie się do niego poprzez analizę testów i pytań testowych, które już się odbyły. Tak więc zmiana
ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty dokonana ustawą z 9.10.2015 r. o zmianie ustawy o systemie informacji
w ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw nie zmienia stanu niekonstytucyjności w zakresie udostępnienia
testów i pytań testowych w trybie dostępu do informacji publicznej wskazanego w wyroku Sądu Konstytucyjnego
z 7.6.2016 r. (K 8/15, 
) - nadal bowiem uniemożliwia Polakom kontrolę społeczną przeprowadzonych
egzaminów, a zainteresowanym skuteczne przygotowanie się do nowych egzaminów na podstawie ujawnionych
pytań z lat poprzednich.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sąd pierwszej instancji zatem miał podstawę do stwierdzenia za
Trybunałem Konstytucyjnym, że art. 14c ust. 5 oraz art. 16rc ust. 7 ZawLekU pozbawione są waloru konstytucyjności
i dokonać jego wykładni w zgodzie z Konstytucją RP, kierując się przy tym treścią art. 178 ust. 1 Konstytucji RP.

Komentarz
Istota sporu w rozpoznanej sprawie, wynikająca z treści podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów i ich
uzasadnienia, sprowadzała się do zagadnienia czy skutki wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7.6.2016 r., K 8/15,
dotyczące niezgodności art. 14a ust. 1 i art. 16r ust. 12 ZawLekU z art. 61 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP można
rozciągnąć również na obecne brzmienie art. 14c ust. 5 oraz art. 16rc ust. 7 ZawLekU. Naczelny Sąd Administracyjny
wskazał, że „rozstrzygnięcie tego zagadnienia w sposób bezpośredni wpływa na zasadność dokonanej przez Sąd
pierwszej instancji oceny prawidłowości oceny działania Dyrektora Centrum Egzaminów Medycznych w (...)
w zakresie odpowiedzi na wniosek Stowarzyszenia z 11.2.2019 r. dotyczącego udzielenia informacji publicznej
w postaci pytań egzaminacyjnych z Lekarskiego Egzaminu Końcowego, Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu
Końcowego oraz Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego z Onkologii klinicznej, które odbyły się w 2018 r. tak
w sesji wiosennej, jak i zimowej”. Sąd wskazał w swoim uzasadnieniu na wtórną niekonstytucyjność
znowelizowanych ponownie przepisów. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, zasadnym jest przyjęcie za
Trybunałem Konstytucyjnym, że art. 14c ust. 5 oraz art. 16rc ust. 7 ZawLekU pozbawione są waloru konstytucyjności
i należy dokonać jego wykładni w zgodzie z Konstytucją RP, kierując się przy tym treścią art. 178 ust. 1 Konstytucji
RP. Tym samym, Naczelny Sąd Administracyjny zakwestionował pięcioletnią barierę w dostępie do pytań testowych
egzaminów medycznych.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21.5.2020 r., I OSK 2466/19, 








Naczelny Sąd Administracyjny zakwestionował pięcioletnią barierę w dostępie do pytań testowych egzaminów medycznych, uznając art. 14c ust. 5 oraz art. 16rc ust. 7 ZawLekU za niekonstytucyjne i nakazując Dyrektorowi Centrum Egzaminów Medycznych rozpoznanie wniosku Stowarzyszenia w terminie 30 dni od otrzymania wyroku.