Współpraca podmiotów leczniczych i Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom

Współpraca pomiędzy podmiotami leczniczymi a Krajowym Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom ma duże znaczenie w przeciwdziałaniu narkomanii. Informacje przekazywane muszą być anonimowe, zawierają jedynie podstawowe dane pacjentów. Obowiązek współpracy wynika z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Tematyka: współpraca podmiotów leczniczych, Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, przeciwdziałanie narkomanii, obowiązek współpracy, przekazywanie informacji, gromadzenie danych, rozporządzenie Ministra Zdrowia, kwestionariusz leczenia, terminy współpracy, przechowywanie danych

Jednym z narzędzi służących przeciwdziałaniu narkomanii jest współpraca pomiędzy podmiotami
leczniczymi prowadzącymi leczenie lub rehabilitację osób uzależnionych, a Krajowym Centrum
Przeciwdziałania Uzależnieniom (dalej: Centrum). Jednym z przejawów tej współpracy, jest przekazywanie
przez podmiot leczniczy informacji na temat osób zgłaszających się do leczenia z powodu uzależnienia.
• Informacje przekazywane pomiędzy podmiotem leczniczym a Centrum nie mogą zawierać oraz umożliwiać
identyfikacji osoby zgłaszającej się do leczenia – podawane są jedynie pierwsze litery imienia i nazwiska,
data urodzenia oraz zakodowana informacja o płci pacjenta;
• Pacjent ma możliwość odmowy udziału w wywiadzie potrzebnym do wypełnienia kwestionariusza,
w oparciu o który podmiot leczniczy gromadzi wymagane informacje;
• Podmiot leczniczy wiążą określone termin na przekazywanie kwestionariuszy i innych informacji do
Centrum.
Obowiązek współpracy
Obowiązek współpracy podmiotów leczniczych z Centrum wynika z art. 24b ust. 1 ustawy z 29.7.2005 r.
o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1939; dalej: NarkU).
Dotyczy wyłącznie podmiotów leczniczych prowadzących leczenie lub rehabilitację osób uzależnionych.
Gromadzenie i przekazywanie informacji na temat osób zgłaszających się do Centrum jest jednym z przejawów
współpracy pomiędzy wskazanymi podmiotami. Jest on jednak na tyle istotny, że został wprost wyrażony w przepisie
określającym w ogóle obowiązek współpracy.
Zakres przekazywanych informacji
Podmioty lecznicze przekazują następujące informacje:
• identyfikator pacjenta uniemożliwiające jego identyfikację;
• charakterystykę sytuacji społeczno-demograficznej pacjenta, zawierającą dane dotyczące miejsca zamieszkania,
wykształcenia oraz obywatelstwo;
• wzór używania substancji (tj. rodzaj, status, częstotliwość, sposób przyjmowania);
• historia używania środków odurzających, wiek inicjacji i wiek rozpoczęcia używania problemowego;
• informację o zachowaniach ryzykownych mogących przyczynić się do zakażenia HIV, HCV oraz status serologiczny
HIV, HCV;
• historię leczenia, w tym informację o kontynuacji i zakończeniu leczenia;
• rozpoznanie medyczne wg ICD;
a także inne informacje wymagane przez Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii niebędące
danymi osobowymi.
Doprecyzowanie zasad współpracy w rozporządzeniach
Szczegółowe zasady współpracy, w tym przekazywania informacji reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia.
Dotychczas obowiązywało Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 26.3.2019 r. w sprawie współpracy podmiotów
leczniczych prowadzących leczenie lub rehabilitację osób używających środków odurzających, substancji
psychotropowych, nowych substancji psychoaktywnych lub środków zastępczych z Krajowym Biurem do Spraw
Przeciwdziałania Narkomanii (Dz.U. z 2019 r. poz. 689).
Z dniem 18.5.2024 r. weszło w życie nowe rozporządzenie, zastępujące powyżej wymienione (Dz.U. z 2024 r. poz.
748), które określa zakres i tryb współpracy, sposób gromadzenia, przechowywania, przetwarzania danych oraz wzór
indywidualnego kwestionariusza sprawozdawczego osoby zgłaszającej się do leczenia.
Osoba odpowiedzialna za kontakt z Centrum

W każdym podmiocie leczniczym zajmującym się leczeniem i rehabilitacją uzależnionych musi być wyznaczona
osoba odpowiedzialna za bieżący kontakt z Centrum.
Wyznaczenia dokonuje kierownik podmiotu leczniczego. Kontakt osoby odpowiedzialnej dotyczy gromadzenia
i przekazywania informacji na temat osób zgłaszających się do leczenia z powodu używania środków odurzających,
substancji psychotropowych, nowych substancji psychoaktywnych lub środków zastępczych.
Informacje o tej osobie, wraz z jej numerem telefonu oraz poczty elektronicznej przekazywane są do Centrum.
Przepisy nie przewidują dodatkowego uposażenia dla osoby odpowiedzialnej za kontakt z Centrum, ale oczywiście
nie jest wykluczone, że pracodawca taki dodatek zapewni.
Kwestionariusz
Informacje o osobie zgłaszającej się do leczenia gromadzone są w kwestionariuszu. Zasady jego wypełnienia są
następujące:
• wypełnia osoba udzielająca świadczeń zdrowotnych (np. lekarz, pielęgniarka, terapeuta, psycholog);
• podstawą jest wywiad w czasie pierwszej wizyty w podmiocie leczniczym;
• jeśli nie pozwala na to stan pacjenta lub jest to uzasadnione przebiegiem leczenia, to wówczas kwestionariusz
może być wypełniony w trakcie dwóch kolejnych wizyt;
• wywiad musi być przeprowadzony w warunkach zapewniających ochronę prywatności i poszanowanie godności
pacjenta;
• pacjent może odmówić wzięcia udziału w wywiadzie lub odmówić udzielenia odpowiedzi na pytania, jeżeli
udzielenie odpowiedzi naruszałoby, w ocenie pacjenta, jego poczucie prywatności lub godności – o tym prawie
pacjenta należy dodatkowo pouczyć;
• ponowne wypełnienie kwestionariusza jest koniecznie, gdy pacjent:
⚬ zakończy leczenie w danym podmiocie leczniczym i po raz kolejny zgłasza się do leczenia lub do tego samego
podmiotu leczniczego;
⚬ zgłasza się na leczenie do podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju ambulatoryjne
świadczenia zdrowotne po co najmniej sześciomiesięcznej przerwie w leczeniu.
Pod względem technicznym kwestionariusz wypełnia się w formie papierowej lub elektronicznej w ramach serwisów
udostępnionych podmiotom leczniczym przez Centrum.
Ważne terminy dla podmiotów leczniczych
W ramach współpracy z Centrum, podmioty lecznicze muszą przestrzegać następujących terminów:
• kwartalnie, w terminie do końca miesiąca następującego po zakończeniu kwartału, w którym informacje zostały
zgromadzone – przekazanie kwestionariuszy;
• w terminie do 31.1. każdego roku – przekazanie zestawienia identyfikatorów pacjentów (literki z imienia, nazwiska +
data urodzenia + zakodowana płeć) pacjentów, którzy byli w trakcie leczenia w danym podmiocie leczniczym 31.12.
roku poprzedniego;
• w terminie do 31.7. każdego roku – przekazanie zestawienia identyfikatorów pacjentów przez podmioty lecznicze
wykonujące działalność leczniczą w rodzaju ambulatoryjne świadczenia zdrowotne inne niż realizowane
w warunkach dziennych lub podmioty prowadzące leczenie substytucyjne;
• w terminie 14 dni od dnia zakończenia – informacje o każdym przypadku zakończenia leczenia (informacja zawiera:
resortowy kod identyfikacyjny podmiotu leczniczego, dwie pierwsze litery imienia pacjenta, dwie pierwsze litery
nazwiska pacjenta, datę urodzenia, płeć, informację o zakończeniu albo kontynuacji leczenia, powód zakończenia
leczenia, datę kontaktu pacjenta z podmiotem leczniczym oraz datę zakończenia leczenia).
Przechowywanie i przetwarzanie danych
Kwestionariusze, zestawienia, informacje są przechowywane przez podmiot leczniczy w miejscu udzielania
świadczeń zdrowotnych. Po ich przekazaniu do Centrum, przechowywane są w jego siedzibie.
Przetwarzanie danych następuje z uwzględnieniem zachowania ich bezpieczeństwa, w tym ochronę przed
przypadkowym lub niezgodnym z prawem zniszczeniem, utratą, modyfikacją lub nieuprawnionym ujawnieniem albo
dostępem.

Przepisy przejściowe
Kwestionariusze wypełnione na dotychczasowych zasadach i nieprzekazane do Centrum przed 18.5.2024 r., czyli
dniem wejścia w życie rozporządzenia oraz zestawienia identyfikatorów pacjentów, którzy byli w trakcie leczenia
31.12.2023 r., podmioty lecznicze przekażą do Centrum w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszego
rozporządzenia (czyli do 18.8.2024 r.).

Podsumowując, współpraca podmiotów leczniczych z Centrum jest kluczowa dla skutecznego przeciwdziałania uzależnieniom. Terminy, zasady przekazywania informacji oraz obowiązki są szczegółowo określone w przepisach. Przechowywanie i przetwarzanie danych odbywa się z zachowaniem bezpieczeństwa i poufności.