Nowe kryteria kwalifikacji do programu badań prenatalnych
Jednym z prowadzonych przez Ministerstwo Zdrowia programów zdrowotnych jest program badań prenatalnych, który ma na celu wczesne rozpoznawanie wad płodu w okresie ciąży. Ostatnio dokonano zmian w kryteriach kwalifikacji, usunięto kryterium wieku, co ma zwiększyć dostępność badań dla wszystkich kobiet w ciąży. Program składa się z różnych etapów diagnostyki, a udział w każdym z nich uzależniony jest od spełnienia określonych warunków. Zmiany te mają na celu ułatwienie korzystania z diagnostyki prenatalnej i leczenie ewentualnych wad płodu jeszcze przed urodzeniem.
Tematyka: Ministerstwo Zdrowia, program badań prenatalnych, diagnostyka wad płodu, kryteria kwalifikacji, zmiany legislacyjne
Jednym z prowadzonych przez Ministerstwo Zdrowia programów zdrowotnych jest program badań prenatalnych, który ma na celu wczesne rozpoznawanie wad płodu w okresie ciąży. Ostatnio dokonano zmian w kryteriach kwalifikacji, usunięto kryterium wieku, co ma zwiększyć dostępność badań dla wszystkich kobiet w ciąży. Program składa się z różnych etapów diagnostyki, a udział w każdym z nich uzależniony jest od spełnienia określonych warunków. Zmiany te mają na celu ułatwienie korzystania z diagnostyki prenatalnej i leczenie ewentualnych wad płodu jeszcze przed urodzeniem.
Jednym z prowadzonych przez Ministerstwo Zdrowia programów zdrowotnych jest program badań prenatalnych. Jego nadrzędnym celem jest wczesne rozpoznawanie wad płodu w okresie ciąży, ich dalszą diagnostykę, a w razie potrzeby – leczenie jeszcze przed urodzeniem lub niezwłocznie po nim. Dotychczas kryterium dostępu do programu badań prenatalnych był wiek kobiety ciężarnej – ukończony 35 rok życia. Wraz z wprowadzonymi zmianami kryterium wieku zostało usunięte, a dostęp do badań prenatalnych zapewniony wszystkim zainteresowanym pacjentkom. • Zmiany w programie zdrowotnym badań prenatalnych mają na celu zwiększenie dostępności badań dla wszystkich kobiet w ciąży. • Warunkiem uczestnictwa w programie jest skierowanie od lekarza prowadzącego ciąż, informacje potrzebne do właściwego etapu diagnostyki. Program zdrowotny Program zdrowotny, to zgodnie z definicją ustawową - art. 5 pkt 30 ustawy z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146): • zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej; • ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione; • umożliwiających osiągnięcie w określonym terminie założonych celów; • polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców; • opracowany, wdrażany, realizowany i finansowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Programy zdrowotne dotyczą np. ważnych problemów zdrowotnych dotyczących całej lub określonej grupy pacjentów lub wdrażania nowych procedur medycznych i profilaktyki (np. program profilaktyki chorób odtytoniowych, w tym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) czy program profilaktyki raka szyjki macicy). Wykaz i warunki realizacji świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z 6.11.2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 916). Jednym z obowiązujących i aktywnych programów jest program badań prenatalnych. Program badań prenatalnych Celem tego programu jest wczesna diagnostyka wad płodu. Składa się z następujących etapów: • poradnictwo i badania biochemiczne; • poradnictwo i USG płodu w kierunku diagnostyki wad wrodzonych; • poradnictwo i badania genetyczne; • pobranie materiału płodowego do badań genetycznych (amniopunkcja lub biopsja trofoblastu lub kordocenteza). Zakwalifikowanie do każdego z nich wymaga spełnienia odrębnych kryteriów, które dotychczas były dość rozbudowane. Taka sytuacja w rzeczywistości ograniczała wielu pacjentkom dostęp do programu, które chcąc skorzystać z diagnostyki prenatalnej musiały opłacić i zapewnić ją sobie prywatnie. Zwiększenie dostępności do programu i nowe kryteria Na skutek zmian przepisów, usunięto kryterium wieku jako istotne przy kwalifikacji do omawianego programu zdrowotnego. Oprócz tego zmodyfikowano inne warunki uczestnictwa w programie, które obecnie kształtują się następująco: Poradnictwo i badania biochemiczne • ciąża pomiędzy 11 a 14 tygodniem; • skierowanie wystawione przez lekarza prowadzącego ciążę, zawierające informację o zaawansowaniu ciąży w tygodniach. W poprzednim stanie prawnym wymagane było m.in. wystąpienie w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej płodu lub dziecka; stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji chromosomowych u ciężarnej lub u ojca dziecka; stwierdzenie znacznie większego ryzyka urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenowo lub wieloczynnikową. Poradnictwo i USG płodu w kierunku diagnostyki wad wrodzonych • I trymestr, pomiędzy 11 a 14 tygodniem; • II trymestr - pomiędzy 18 a 22 tygodniem i 6 dniem ciąży; • skierowanie wystawione przez lekarza prowadzącego ciążę, zawierające informację o zaawansowaniu ciąży w tygodniach. Poradnictwo i badania genetyczne • wystąpienie w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej płodu lub dziecka; • stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji chromosomowych u ciężarnej lub u ojca dziecka; • stwierdzenie znacznie większego ryzyka urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenowo lub wieloczynnikową; • stwierdzenie w czasie ciąży nieprawidłowego wyniku badania USG lub badań biochemicznych wskazujących na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej lub wady płodu; • skierowanie wystawione przez lekarza prowadzącego ciążę lub skierowanie z etapu „Poradnictwo i USG płodu w kierunku diagnostyki wad wrodzonych”, zawierające informację o wskazaniach do objęcia tą częścią programu wraz z opisem nieprawidłowości i dołączonymi wynikami badań potwierdzającymi zasadność skierowania do tej części programu. Pobranie materiału płodowego do badań genetycznych (amniopunkcja lub biopsja trofoblastu lub kordocenteza) • wystąpienie w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej płodu lub dziecka; • stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji chromosomowych u ciężarnej lub u ojca dziecka; • stwierdzenie znacznie większego ryzyka urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenowo lub wieloczynnikową; • stwierdzenie w czasie ciąży nieprawidłowego wyniku badania USG lub badań biochemicznych wskazujących na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej lub wady płodu; • skierowanie wystawione przez lekarza prowadzącego ciążę lub skierowanie z etapu „Poradnictwo i USG płodu w kierunku diagnostyki wad wrodzonych”, zawierające informację o wskazaniach do objęcia tą częścią programu wraz z opisem nieprawidłowości i dołączonymi wynikami badań potwierdzającymi zasadność skierowania do tej części programu. Z powyższego wynika więc, że pierwsze dwa etapy są zasadniczo powszechnie dostępne, a udział w nich zdeterminowany jest okresem ciąży i odpowiednim skierowaniem. Natomiast wykrycie ewentualnych odstępstw lub wystąpienie wad genetycznych w poprzedniej ciąży lub u rodziców dziecka kwalifikuje do udziału w dwóch kolejnych etapach badań. Warunki realizacji świadczeń Warunki, jakie muszą spełnić świadczeniodawcy (podmioty lecznicze/szpitale), żeby udzielać świadczeń w ramach programu nie uległy zmianie. Etap legislacyjny Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 14.5.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 767) weszło w życie 5.6.2024 r. Komentarz Wprowadzeniu zmian w zakresie programu badań prenatalnych towarzyszyła szeroka kampania informacyjna w mediach, której celem było upowszechnienie wiedzy o szerszej dostępności do programu, jak i zwiększenia świadomości co do celu wykonywania badań prenatalnych. Jedynie w ten sposób, możliwe jest wczesne wykrycie wad płodu i ich leczenie jeszcze na etapie życia płodowego. Badania prenatalne mylnie kojarzone są terminacją ciąży, a zupełnie nie taki jest ich cel i sens. Ich przeprowadzenie w odpowiednim momencie ciąży pozwala na wdrożenie leczenia, wybór odpowiedniego szpitala (np. o odpowiednim poziomie referencyjności) oraz przygotowanie się przez personel medyczny do procedur medycznych zaraz po urodzeniu.
Wprowadzenie zmian w programie badań prenatalnych wiązało się z szeroką kampanią informacyjną mającą na celu zwiększenie świadomości społecznej. Badania te nie służą jedynie terminacji ciąży, lecz umożliwiają wczesne wykrycie wad płodu i podjęcie działań leczniczych na etapie życia płodowego. Zmiany legislacyjne mają na celu ułatwienie dostępu do diagnostyki prenatalnej oraz określenie jasnych kryteriów kwalifikacji do poszczególnych etapów programu.