Odmowa przyznania prawa własności czasowej do gruntu

Minister Infrastruktury i Rozwoju odmówił stwierdzenia nieważności decyzji dotyczących odmowy przyznania prawa użytkowania wieczystego wydanych w czasie obowiązywania ustawy z 1958 r. Ustawa ta zmieniła uprawnienia byłych właścicieli nieruchomości warszawskich, rozszerzając przesłanki odmowy przyznania prawa własności czasowej do gruntu. Decyzje dekretowe uzasadniono uniemożliwieniem dalszego korzystania z nieruchomości przez byłych właścicieli. Spadkobiercy dawnych właścicieli argumentowali, że plan zabudowy przewidywał funkcję mieszkaniową, a teren był przeznaczony dla ogrodów działkowych, co nie pozwalało na ustanowienie prawa użytkowania wieczystego dla byłych właścicieli.

Tematyka: prawo własności czasowej, decyzje dekretowe, nieruchomości warszawskie, użytkowanie wieczyste, plan zagospodarowania przestrzennego, ogrody działkowe, Wojskowy Ogród Działkowy, spadkobiercy, trybunał konstytucyjny, stabilizacja stosunków prawnych

Lokalizacja wojskowych ogrodów działkowych na terenie nieruchomości uniemożliwia unieważnienie decyzji
dekretowych – wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego
Minister Infrastruktury i Rozwoju w 2015 r. odmówił stwierdzenia nieważności decyzji dotyczących odmowy
przyznania prawa użytkowania wieczystego wydanych w czasie obowiązywania ustawy z 12.3.1958 r. o zasadach
i trybie wywłaszczania nieruchomości (t. jedn.: Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64; dalej jako: WywłNierU). Ustawa ta
wprowadziła istotne zmiany w uprawnieniach byłych właścicieli nieruchomości warszawskich, rozszerzając zakres
przesłanek uzasadniających odmowę przyznania im prawa własności czasowej do gruntu. Zgodnie z art. 7 ust. 2
dekretu z 26.10.1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279, dalej
jako: dekret), obowiązkiem organu rozpoznającego wniosek o przyznanie prawa własności czasowej było ustalenie,
czy korzystanie z gruntu przez dotychczasowych właścicieli da się pogodzić z jego przeznaczeniem, według planu
zagospodarowania przestrzennego. Na mocy art. 54 ust. 1 WywłNierU, odmowa ustanowienia prawa użytkowania
wieczystego, niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 7 ust. 2 dekretu, mogła nastąpić także ze względu na cele
określone w art. 3 WywłNierU, tj. m.in. użyteczności publicznej. W dacie wydania kontrolowanych decyzji
dekretowych nieruchomość położona była na terenie Wojskowego Ogrodu Działkowego. Organ dekretowy oceniając
możliwość pogodzenia korzystania z nieruchomości przez dotychczasowych właścicieli z planem zagospodarowania
przestrzennego musiał wziąć pod uwagę decyzję zatwierdzającą plan realizacyjny przeznaczający część
nieruchomości pod ogrody działkowe, spełniające funkcje wypoczynkowe dla mieszkańców osiedla. Organy
dekretowe prawidłowo uznały, że cel, na jaki przeznaczono przejętą nieruchomość, uniemożliwia dalsze korzystanie
z niej przez byłych właścicieli, co uzasadniało wydanie odmownej decyzji. Nie sposób bowiem przyjąć, aby na terenie
wojskowego ogrodu działkowego, z którego mogli korzystać także mieszkańcy osiedla możliwe było ustanowienie na
rzecz osób fizycznych prawa użytkowania wieczystego gruntu. Okoliczność, że jest to wojskowy ogród działkowy nie
ma znaczenia, skoro stanowi on teren spacerowo-wypoczynkowy dla wszystkich mieszkańców osiedla.
Spadkobiercy dawnych właścicieli nieruchomości w skardze do WSA w Warszawie dowodzili, że w dacie wydania
kwestionowanych orzeczeń dekretowych ogólny plan zabudowy przewidywał dominującą funkcję mieszkalnictwa
rodzinnego. Teren był niezabudowany i przed wydaniem decyzji przekazany był dla wojskowych ogródków
działkowych. W ocenie spadkobierców, przepisów nacjonalizacyjnych nie można interpretować rozszerzająco
i dowolnie, na potrzeby beneficjentów, rozszerzać ich wykładnię. Dlatego nie można rozszerzać definicji planu
zagospodarowania na decyzję o lokalizacji szczegółowej, czy za cel użyteczności publicznej uznawać zaspokojenie
potrzeb wąskiej grupy społecznej bez możliwości korzystania przez wszystkich obywateli.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę, zaś NSA oddalił skargę kasacyjną wskazując,
że organ nadzoru zastosował prawidłowy wzorzec kontroli do oceny legalności decyzji dekretowej uznając, iż
nie było możliwe ustanowienie dla byłej właścicielki prawa użytkowania wieczystego. Jednocześnie NSA
wskazał, że TK orzekł, iż art. 156 § 2 KPA, w zakresie, w jakim nie wyłącza dopuszczalności stwierdzenia
nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływ
czasu, a decyzja była podstawą nabycia prawa lub ekspektatywy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP (zob.
wyrok TK z 12.5.2015 r., P 46/13, Dz.U. z 2015 r. poz. 702). Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że decyzji
administracyjnej nie można oceniać wyłącznie z punktu widzenia aspektu zasady praworządności, który uzasadnia
rozwiązania prawne zmierzające do eliminacji z obrotu wadliwych decyzji administracyjnych. Zasada praworządności
nie uzasadnia rozwiązania prawnego umożliwiającego stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, gdy
decyzja administracyjna korzystała przez kilkadziesiąt lat z domniemania zgodności z prawem, a przy tym wywołała
skutki polegające na nabyciu prawa lub ukształtowaniu ekspektatywy nabycia praw przez jej adresatów bądź przez
osoby trzecie. Stwierdzenie nieważności orzeczenia po upływie tak długiego okresu, niezależnie od wagi
dotykającego go naruszenia prawa, godzi bowiem w zasadę zaufania do organów państwa. Brak wyłączenia
dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej z przyczyny (wady) określonej w art. 156 § 1 pkt
2 in fine KPA po znacznym upływie czasu skutkuje destabilizacją porządku prawnego, jeśli decyzją przyznano stronie
ekspektatywę nabycia prawa, z której zamierza ona skorzystać. Odstępstwa od zasady trwałości decyzji ostatecznej
nie powinny naruszać wynikających z art. 2 Konstytucji RP zasad bezpieczeństwa prawnego oraz ochrony zaufania
jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa. Stabilizacja stosunków administracyjnoprawnych po upływie
określonego czasu leży w interesie porządku publicznego.
Wyrok NSA z 12.4.2017 r., I OSK 1771/16

NSA uznał, że nie można stwierdzić nieważności decyzji administracyjnej po znacznym upływie czasu, gdyż narusza to zasadę zaufania do organów państwa. Stabilizacja stosunków prawnych po pewnym czasie jest istotna dla porządku publicznego. Wyrok NSA potwierdził prawidłowość decyzji organu nadzoru odmawiającej przyznania prawa użytkowania wieczystego dla byłej właścicielki.