Termin zawity zgłaszania roszczeń z tytułu wywłaszczenia nieruchomości pod drogę

Roszczenie o odszkodowanie za nieruchomość wywłaszczoną pod drogę zgłoszone po 31.12.2005 r. wygasa – wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sprawa dotyczy wniosku Joanny i Macieja Ł. o odszkodowanie za nieruchomość zajętą pod drogę publiczną, który został odrzucony przez Prezydenta m.st. Warszawy ze względu na przekroczenie terminu. Kwestia terminu zgłaszania roszczeń z tytułu wywłaszczenia nieruchomości pod drogę jest ściśle uregulowana w ustawie z 13.10.1998 r.

Tematyka: wywłaszczenie, nieruchomość, odszkodowanie, droga publiczna, termin zawity, Naczelny Sąd Administracyjny, Konstytucja RP, prawo cywilne

Roszczenie o odszkodowanie za nieruchomość wywłaszczoną pod drogę zgłoszone po 31.12.2005 r. wygasa
– wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W 2013 r. Joanna i Maciej Ł. wystąpili do Prezydenta m.st. Warszawy z wnioskiem złożonym w trybie art. 73 ust. 3
ustawy z 13.10.1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz.
872; dalej jako: ustawa), o ustalenie i wypłatę odszkodowania za nieruchomość zajętą jej pod drogę publiczną.
Prezydent m.st. Warszawy odmówił uwzględnienia wniosku wskazując, że został on złożony po terminie określonym
w art. 73 § 4 ustawy. Zgodnie z art. 73 ust. 1 ustawy, nieruchomości pozostające 31.12.1998 r. we władaniu Skarbu
Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, niestanowiące ich własności, a zajęte pod drogi publiczne, od
1.1.1999 r. stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego
za odszkodowaniem. Zgodnie zaś z art. 73 ust. 4 ustawy, odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1 będzie ustalane
i wypłacane według zasad i trybu określonych w przepisach o odszkodowaniach za wywłaszczone nieruchomości, na
wniosek właściciela nieruchomości złożony w okresie od 1.1.2001 r. do 31.12.2005 r. Po upływie tego okresu
roszczenie wygasa. Wojewoda Mazowiecki oddalił odwołanie od tej decyzji. Odnosząc się do zarzutów
o niekonstytucyjności art. 73 ust. 4 ustawy, organ wskazał, że regulacja ta wielokrotnie była przedmiotem oceny TK
w związku z pytaniami prawnymi, wnioskami i skargami konstytucyjnymi, w których wskazywano na niezgodność
tego przepisu z Konstytucją. W żadnej z tych spraw TK nie zakwestionował konstytucyjności wskazanej regulacji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę uznając, że skarżący nie dochowali ustawowo
określonego terminu. Jak podkreślono, ustawa regulująca kwestię odszkodowania za nieruchomości zajęte pod drogi
publiczne została uchwalona 13.10.1998 r., a wnioski mogły być składane od 1.1.2001 r. do 31.12.2005 r. Kwestia ta
została uregulowana w akcie prawnym o randze ustawowej w sposób czytelny i zrozumiały poprzez określenie
wprost terminu do wystąpienia z wnioskiem o odszkodowanie. Powołany powyżej akt normatywny został
opublikowany i ogłoszony w Dzienniku Ustaw RP. Sąd podkreślił, że obowiązkiem każdego obywatela jest
zapoznanie się z obowiązującym porządkiem prawnym i w myśl zasady ignorantia iuris nocet nikt nie może zasłaniać
się nieznajomością przepisów prawa.
Naczelny Sąd Administracyjny utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie. Jak podkreślono, termin określony
w przepisie art. 73 ust. 4 ustawy jest terminem zawitym prawa materialnego. Oznacza to, że termin ten nie
może być przywrócony, a wniosek złożony po tym terminie powoduje, że roszczenie o ustalenie i wypłatę
odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość wygasa niezależnie od tego, z jakich powodów strona nie
dochowała tego terminu. Dla biegu terminów prawa materialnego nie są bowiem istotne przyczyny jego
uchybienia. Dlatego też przywoływanie w skardze kasacyjnej takich okoliczności, jak brak poinformowania
przez organ o możliwości żądania odszkodowania, brak wyraźnego urządzenia drogi, czy brak wpisu do
księgi wieczystej nabytego prawa, nie może mieć wpływu na jego zachowanie oraz na skutki jego upływu.
Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił również, że przyjęty przez ustawodawcę w art. 73 ust. 1 ustawy mechanizm
przewłaszczenia z mocy prawa gruntów zajętych pod drogi publiczne oraz sposób uregulowania w ustawie realizacji
prawa do odszkodowania z tego tytułu, był kilkakrotnie przedmiotem kontroli przez TK w aspekcie zgodności tych
uregulowań z Konstytucją RP. Trybunał Konstytucyjny dostrzegając znaczny rygoryzm prawny przyjęty przez
ustawodawcę w tym przepisie, zwrócił jednak uwagę, że ogólną zasadą prawa cywilnego jest to, że roszczenia
majątkowe po pewnym czasie ulegają przedawnieniu lub wygasają. W tym przypadku, ze względu na cel, dla którego
dokonane zostało wywłaszczenie z mocy prawa gruntów zajętych pod drogi publiczne, a mianowicie potrzebę
uporządkowania stanów prawnych tych gruntów z zapewnieniem rekompensaty ich dotychczasowym właścicielom,
a także z uwagi na związany z tym wymóg pewności obrotu, uzasadnione było, zdaniem TK, wprowadzenie terminu
zawitego wyłączającego możliwość realizacji roszczenia po 31.12.2005 r.
Wyrok NSA z 9.5.2017 r., I OSK 1975/15

Naczelny Sąd Administracyjny utrzymał w mocy decyzję o odrzuceniu wniosku o odszkodowanie za nieruchomość wywłaszczone pod drogę po terminie określonym w ustawie. Termin zgłaszania roszczeń jest terminem zawitym prawa materialnego, co oznacza, że po jego upływie roszczenie wygasa bez możliwości przywrócenia. Decyzja ta została poparta argumentami dotyczącymi zgodności przepisów z Konstytucją RP oraz istotnością zachowania terminów w prawie cywilnym.