Wygaszenie trwałego zarządu

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że realizacja celu trwałego zarządu może prowadzić do stwierdzenia zbędności nieruchomości, nawet jeśli prawo powstało z mocy prawa. Sprawa dotyczyła wygaszenia zarządu po zakończeniu inwestycji drogowej. Decyzje organów były uchylane, a istotne było spełnienie wymogu trwałości zrealizowanej inwestycji przez 5 lat. Sąd podkreślił, że stan faktyczny musi być właściwie ustalony, a decyzja o wygaszeniu trwałego zarządu zależy od stwierdzenia zbędności nieruchomości dla trwałego użytkownika.

Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, trwały zarząd, wygaszenie, nieruchomość, inwestycja drogowa, decyzja administracyjna, trwałość inwestycji, środki unijne, zarządca drogi, przesłanki wygaśnięcia, 18 miesięcy, zbędność nieruchomości

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zrealizowanie celu, dla którego powstał trwały zarząd może
prowadzić do stwierdzenia zbędności nieruchomości – w rozumieniu art. 47 ust. 1 ustawy z 21.8.1997 r.
o gospodarce nieruchomościami (t. jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 121; dalej jako: GospNierU) – nawet jeśli
powyższe prawo powstało z mocy prawa.
W 2009 r. Wojewoda zezwolił Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad na realizację inwestycji
drogowej, związanej z budową autostrady oraz w celu przebudowy drogi powiatowej. Po wydaniu zezwolenia na
użytkowanie tej inwestycji GDDKiA wystąpiła o wygaszenie trwałego zarządu w trybie art. 47 ust. 1 GospNierU.
W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że z uwagi na zakończenie budowy zachodziła konieczność wygaszenia
ustanowionego trwałego zarządu, obecnie nieruchomościami powinien zarządzać Zarząd Dróg Powiatowych w R.
Starosta Powiatu R. odmówił wygaszenia trwałego zarządu stwierdzając, że realizacja inwestycji, związana była
z realizacją programu operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007–2013, co umożliwiło wykorzystanie w tym
przypadku, przyznanych z UE, pomocowych środków finansowych. Na beneficjencie tego rodzaju pomocy ciążył
zatem obowiązek zachowania trwałości projektu, a więc zobowiązanie to nie mogło być przeniesione na żaden inny
podmiot. W odwołaniu argumentowano, że zmiana podmiotu własności nieruchomości, już się dokonała, z mocy
samego prawa, w momencie podjęcia uchwały w sprawie zaliczenia drogi do kategorii dróg powiatowych. O tego
momentu zarządcą drogi stał się zarząd powiatu.
Wojewoda utrzymał w mocy decyzję Starosty. W ocenie organu odwoławczego, słuszne było stanowisko organu
I instancji dotyczące konieczności spełnienia wymogu trwałości zrealizowanej inwestycji przez okres 5 lat od
momentu jej zrealizowania, z powodu finansowania inwestycji ze środków unijnych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie uchylił decyzję organów obu instancji. Sąd wyraził pogląd, że z uwagi
na charakter zajętych pod drogę publiczną nieruchomości oraz charakter inwestycji, zrealizowanej z wykorzystaniem
środków pochodzących z tzw. funduszy unijnych, zmiana właściciela, która nastąpiła z mocy prawa nie ma wpływu
na przywołaną przez organy trwałość projektu. Zmiana właściciela nie powodowała, że GDDKiA przestała być stroną
umów związanych z wykonaniem tego odcinka drogi i błędne było jej stanowisko, iż rękojmia czy gwarancja
przechodziła w tym wypadku na nowego właściciela drogi, ale też w interesie skarżącej – jako beneficjenta środków
unijnych było takie współdziałanie z nowym właścicielem, aby każdorazowo doprowadzać do usunięcia przez
wykonawcę robót ewentualnych wad, które ujawnią się w okresie rękojmi czy gwarancji.
Jak wskazano, mankamenty decyzji obu instancji w zakresie uzasadnienia nie pozwalały na uznanie, że stan
faktyczny sprawy został ustalony w pełni prawidłowo i zgodnie z regułami wynikającymi z art. 7 i 77 § 1 KPA. Sąd
wyjaśnił, że o wydaniu przez organ decyzji o wygaśnięciu trwałego zarządu decyduje m.in. okoliczność, że
pozostająca w trwałym zarządzie nieruchomość stała się dla trwałego zarządcy zbędna. Dla oceny, czy w sprawie
zaistniał stan zbędności nieruchomości konieczne więc było ustalenie celu trwałego zarządu, a następnie oceny, na
ile cel ten – determinujący sposób wykorzystania nieruchomości – już po wydaniu decyzji o ustanowieniu trwałego
zarządu i objęciu nieruchomości w zarząd, przestał być aktualny. Zdaniem sądu I instancji, organy nie wyjaśniły
w sposób dostateczny stanu faktycznego sprawy, w tym w szczególności nie ustaliły, z jakich nieruchomości i na
jakich podstawach prawnych powstały nieruchomości objęte wnioskiem GDDKiA o wygaszenie trwałego zarządu, jak
również nie zbadały, czy nieruchomości te stały się zbędne dla trwałego zarządcy.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną. Zgodnie z art. 47 GospNierU, organ administracyjny jest
zobligowany wydać decyzję o wygaśnięciu trwałego zarządu w maksymalnym okresie 18 miesięcy od dnia złożenia
wniosku, a przesłanką jego uwzględnienia jest oczywiście stwierdzenie, że objęta tym wnioskiem nieruchomość stała
się zbędna dla trwałego użytkownika. Konieczne jest zatem w takim przypadku zbadanie zaistnienia tej przesłanki.
W rozpoznawanej sprawie okoliczność ta nie była badana przez organ, gdyż, odwołując się do przepisów ustawy
z 10.4.2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (t. jedn.:
Dz.U. z 2013 r. poz. 687), stał on na stanowisku, że skoro decyzja Wojewody o zezwoleniu na realizację inwestycji
drogowej, wyznaczająca linie rozgraniczające inwestycję, którą objęte były sporne działki, pozostawała w obrocie, to
w tym wypadku w ogóle nie było możliwe wygaszenie trwałego zarządu.
Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że powstanie trwałego zarządu i jego wygaszenie warunkują
określone okoliczności faktyczne i zdarzenia prawne. Mogą one ulegać zmianie a to w konsekwencji może
prowadzić do powstania stanu, w którym dana nieruchomość okaże się zbędna dla trwałego zarządcy,
niezależnie od tego w jaki sposób to prawo powstało (z mocy prawa czy na podstawie decyzji
konstytutywnej).

Wyrok NSA z 30.11.2017 r., I OSK 117/16

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną, wskazując na obowiązek wydania decyzji o wygaśnięciu trwałego zarządu w ciągu 18 miesięcy od złożenia wniosku. Istotne jest stwierdzenie zbędności nieruchomości dla trwałego użytkownika. Sąd podkreślił, że okoliczności faktyczne i zdarzenia prawne warunkują powstanie oraz wygaśnięcie trwałego zarządu, niezależnie od podstawy prawnego powstania tego prawa.